Dagblaðið Vísir - DV - 14.08.1982, Blaðsíða 11

DV. LAUGARDAGUR14. ÁGUST1982.
**?•?•.-¦-'.'??¦•¦*¦- ---¦¦¦¦, ¦¦ ¦ - -. ¦ ¦ " .
allra staöa í vikinu getiö, í greinum
sem um skeljalög Tjörness fjaila. Auð-
velt er aö f inna skeljalög norðan árinn-
ar sem rennur í gegnum kambinn til
sjávar. Hún nefnist Hallbjarnar-
staöaá.
_Mest ber á ýmiss konar lindýrateg-
undum, bæöi sæskeljum og og sæsnigl-
um þarna i árgilinu. Auk þeirra hafa
fundizt á þessum slóðum menjar
krabbadýra, fiska, hvala og sela. Hvað
gróðurleifunum við kemur, þá hafa
þær verið heldur lítið kannaðar. Það er
þó sannað að sumar þeirra eru af barr-
trjám sem vaxiö hafa þar á staðnum.
Liggja þarna allstórir stofnar og
vottar fyrir rótum þeirra og greinum.
Er því næsta víst að á öldum áður hafi
miklir skógar verið á Tjörnesi og þar
vaxiö tignarleg tré.
Útdauðar
skeljategundir
í þessum bökkum hafa fundizt mörg
skeljalög og getur þar aö lita margar
tegundir sem ekki lifa lengur við
strendur lslands. Einkennisskeljar í
þessum lögum eru báruskel, sem nú
lífir nyrzt í Norðursjó, og tígulskeljar,
sem nú eru útdauðar. Einnig má nefna
ýmsar aðrar tegundir af skeldýraætt
sem nú lifa í hlýrri sjó við strendur
sunnanverðrar Vestur-Evrópu. Allt
þetta segir okkur að sjórinn undan
Norðurlandi hafi verið á svipuðu hita-
stigi og nú þekkist við Bretlandseyjar
og Suður-Noreg þegar þessi hluti
bakkanna var að myndast.
Skeljarnar sem finnast þama í Hall-
bjarnarstaðakambi eru sumar hverj-
ar nokkuð stórar. Margar eru allt að
sjötiu til áttatiu millimetrar að lengd
og að sama skapi þykkar. Þær eru oft
lokaðar en mjög auðvelt er að losa þær
úrberginu.
En hvers vegna er þessar sjávar-
myndanir að fínna uppi í miðjum
hliðum Tjörness? Því skal reynt að
svaraí örstuttumáli.
Stórkostlegar breytingar
láðs og lagar
Steingervingamir sem áður eru
nefndir gefa vísbendingu. Þeir sýna að
stórkostlcgar afstöðubreytingar láðs
og lagar hafa átt sér stað meöan stóð á
myndun molabergsins sem.þeir liggja
í. Af jarðlagaskipuninni í Hallbjarnar-
staðakambi má til að mynda ráða að
landið hafi risið að minnsta kosti einu
sinni úr sjó og gróið upp meðan á
myndun þess stóð. Lögin í bakkanura
— en alls þekkjast fjórtán skeljalög viö
Hallbjamarstaðakamb — segja okkur
því hvar og hvenær landið hefur risið
eðasigið oghversumikiðhverjusinni.
Að framan var þess getið að sjávar-
myndanirnar á vesturbökkum Tjör-
nessyæruþær elztu er vitað væri um úr
jarðlagaskipun landsins. Margar og
ítarlegar rannsóknir hafa raunar f arið
fram á aldurssögu þessa landsvæðis.
Hafa verið skrifaðar margar og
merkar greinar sem ritgerðir um það
eitt. En til að gera langt mál stutt skal
látið nægja að segja: Við samanburð á
dýraleifum þessara íslenzku jarðlaga
og öðmm svipuðum erlendum virðast
þau hafa myndazt á hinum svonefnda
pliocene-tíma hins tertiera-tímabils.
Það færir okkur þá vitneskju að þessar
merkilegu sjávarmyndanir á Tjörnesi
hafa orðið til fyrir ekki minna en einni
milljón ára. Þær elztu eru hins vegar
taldar hafa myndazt fyrir allt að
þremur milljónum ára. Um þessar
fullyrðingar má þó vitanlega alltaf
deila.
:.¦:¦¦ ¦.:,:¦¦

:;¦'>¦:'

w

I HaUþfarnarstaðakambi: Þar ar að
finna oinhvar merkustu jarðlög é ís-
landi. Eru það sandsteinslög mynd-
uð sainast á tartier og isöld. í
kambinum skiptast é lög með
surtarbrandi og sjóskeljum og sýnir
það að sjávarstaða hefur oft breytzt
meðan á myndun laganna stóð.
Hvar liggur leið
að undrinu?!
— Og þar með er þessari stuttu lýs-
ingu af einhverjum merkustu jarð-
lögum Islandsbyggðar lokið. Þeim sem
áhuga kynnu að hafa á að skoða þetta
náttúruundur skal bent á að einna bezt
er að komast i Tjörneslögin sunnan
Hallbjarnarstaða. Liggur vegur þar
niður í bakkana rétt noröan Ytri-
Tungu og í Hallbjarnarstaðakambi. Er
hann vel fær fólksbilum. Þeim býð ég
svo góða skemmtun enda á enginn að
verða svikinn af kynnum sínum af
þessu sérstæða augnayndi sem
Tjörneslögin eru.
(Heimildir: Jóhannes Askelsson, Tjönies —
þáttur úr jarðmyndunarsögu þess bls. 80—94
i Árbók Ferðafélags tslands 1941. Kristinn J.
Albertsson, Um aldur jarðlaga á i'jörnesi bls.
1—8 Náttúrufræðingnum, timariti Hins
íslenzka náttúrufræðifélags 1978. Þorsteinn
Jósepsson, Landið þitt, bls. 369—370, Bókaút-
gáfanörnogúrlygurhf. 1974).
-<n*f^sa&i
¦iOÍ V -
DV-myndir Bjamleifur

W^T\

Auðvalt er að loso skeljarnar úr lögum bakkanna og hafa með sér heim til
skrauts og vitnisburðar um ferð sina á TJörnes.
Skaljalaganna i Hallbjarnarstaðakambi er oftast getið allra staða þegar talað er um skeljalög TJörness af
þeirri ástæðu að þar er auðveldast að finna lögin. Binnig er mjög mikið um sæskeljar þar sem einfalt er að
brjó ta úr sandsteininum og taka með sór heim til minja um Tjörnesferð.