Dagblaðið Vísir - DV - 12.08.1983, Blaðsíða 10

DV. FÖSTUDAGUR12. AGUST1983.
Útlönd Útlönd Útlönd Útlönd
Umsjón: Ólafur B. Guðnason
Sri Lanka:
ENDURBYGGING HAFIN
— en ástandið ótryggt
Efnahagslíf á Sri Lanka riðaöi
áður en til óeirðanna kom í síðustu
viku og efnahagsástandið þar versn-
aði um allan helming við blóösúthell-
ingamar. En ríkisstjóm Sri Lankai
hyggst gera stórátak til þess að
endurreisa efnahagslífið og hefur
nýtt ráðuneyti, „enduruppbygg-
ingarráðuneytið”, verið sett á lagg-
imar til þess að hafa umsjón með því
verkefni. Fjármálaráðherra Sri
Lanka, Ronnie de Mel, hefur lofað
því að „Sri Lanka muni rísa úr ösk-
unni eins og fuglinn Fönix” og til-
kynnti að stjómvöld hefðu stofnsett
sjóð sem f jármagna ætti endurbygg-
ingu brunninna verksmiðja, skrif-
stofa og verslana. Hann skoraði á
þjóðir heims að styrkja Sri Lanka f
uppbyggingarstarfinu.
Fjármálaráðherrann viðurkenndi
á þingfundi að við óeirðirnar hefði
efnahagur landsins tekið tveggja til
fimm ára stökk aftur á bak. ,,Fjár-
festingaraðilar erlendis eru dauð-
hræddir vegna þess sem gerðist,”
sagði ráöherrann. I blaðaviðtali
sagði hann einnig að mikilvægast nú
væri að vekja að nýju traust á Sri
Lanka, koma á lögum og reglu að
nýju og sýna að ríkisstjórnin hefði
fullt vald í landinu.
Hið nýja endumppbyggingarráðu-
neyti verður undir stjórn Juniusar
Jayewardene og mun hafa yfirstjóm
allrar uppbyggingar á hendi. Þegar
hefur verið tilkynnt aö ráöuneytið
hafi tekið yfir eignarhald á öllum
eignum sem skemmdust í óeirð-
unum, þar á meðal um eitt hundrað:
verksmiðjum. Jayewardene forseti,
sem er 77 ára gamall, hefur þegar
skipað sjóliösforingja á eftirlaunum,
Alfred Perera aðmírál, sem
umsjónarmann daglegs reksturs
enduruppbyggingarráðuneytisins.
Starfið mun hef jast þegar í stað.
Anandatissa de Alwis, ráðherra
upplýsingamála, hefur lýst því yfir
aö allar eignir, sem orðið hefðu fyrir
skaða meðan á óeirðunum stóð, yrðu
yfirteknar af ríkinu. „Ef verksmiðja
hefur orðið fyrir skemmdum er sú
verksmiðja nú í eigu ríkisins hver
sem fyrri eigandi kann að hafa verið.
Ef eitthvert hús hefur orðið fyrir
skemmdum er það nú eign ríkisins
og verður það þar til ákveöið verður
af ráöuneyti enduruppbyggingar
hvað verður við það gert. ”
Upplýsingamálaráðherrann sagði
einnig að eftir því sem uppbygg-
ingarstarfið færi að skila árangri
myndi ríkisvaldið líklega taka viö
hlutafé í fyrirtækjum sem endurreist
yrðu því fyrirtækin yrðu að fá fjár-
magn frá ríkinu til þess að hefja
reksturaönýju.
De Mel sagði að í hinum níu daga
uppþotum heföu aö minnsta kosti
18000 íbúðarhús verið skemmd eða
eyðilögð og 100 þúsund manns þannig
misst heimili sín. Ráðherrann sagði
einnig að sérlegur sjóöur yrði stofn-
aöur til þess að hjálpa mönnum við
að endurbyggja hús og eignir sem
skemmst hefðu í uppþotunum. Þess
vegna færu stjórnvöld í Sri Lanka
fram á tafarlausa aðstoð frá
nágrannaríkjunum og hjálparstofn-
un Sameinuðu þjóðanna.
Meira en eitt hundrað verksmiðj-
ur, sem sumar framleiða vefnaðar-
vörur til útflutnings, skemmdust eða
eyðilögðust í óeirðunum og sagði
upplýsingamálaráðherrann að tvo
milljarða króna þyrfti til þess að
koma þeim verksmiðjum í gang að
nýju og koma heimilislausum í hús-
næði að nýju. Meðal nauðsynja sem
þyrfti að útvega þegar í stað væru
fatnaður ásamt hrísgrjónum, hveiti,
sykri og öðrum matvælum sem
þyrfti til þess að hinir heimilislausu
hefðu í sig og á næsta mánuöinn.
Vestrænir efnahagssérfræðingar,
sem aðsetur hafa í Colombo, höfuð-
borg Sri Lanka, telja að skemmdir á
eignum nemi alit að 2,7 milljörðum
króna og segja einnig að óbein áhrif
óeirðanna, bæði á ferðamanna-
straum og erlenda fjárfestingu, gætu
' valdið mun meiri skaöa.
Lalith Athulathmudali viðskipta-
ráöherra segir hins vegar að áhrif
óeirðanna kunni aö verða minni í
nánustu framtíð. „Þegar við
stöndum svo nærri atburðunum bú-
umst við við því versta. I mínu kjör-
dæmi, í Ratmalana, skemmdust 15
verksmiðjur og í þeirri stærstu unnu
2000 manns,” sagði ráðherrann.
En ráðherrann sagði einnig:
„Viðgerðum getur verið lokið eftir
sex til átta mánuði. Ég tel aö komi
ekki til frekari átaka gætu hagtölur í
lok þessa árs sýnt aö Sri Lanka hafi
notið raunverulegs hagvaxtar á
árinu þó að hann verði ekki 6,2% eins
og hann hefur verið að meðaltali
síðustu sex ár. Við munum sýna
hagvöxtáárinu.”
Oeirðimar komu harðast niður á
viðskiptafyrirtækjum í eigu tamila,
en tamilar hafa verið mjög áberandi
í iðnrekstri og viðskiptum. Þess
vegna hafa óeirðirnar valdið því að
mikið atvinnuleysi verður meðal
þeirra sem áöur unnu hjá þessum
fyrirtækjum, en flestir þeirra
tilheyra meirihluta sinhalesa. Og rit-
ari verslunarráðs Sri Lanka > S.S.
Jayawickrama, sagði að mörgum
fyrirtækjaeigendum, sem misst
hefðu fyrirtæki sín, gæti reynst
ókleift að greiða skuldir sínar.
Srí Lanka er eitt vanþróaðasta riki
heims og nema meðalárstekjur þar .
aðeins rúmlega 7000 krónum á mann.
Ríkið er mjög háð landbúnaöi.
Það telst því til tekna, eins og
ástandið er þar nú, að helstu land-
búnaðarsvæði ríkisins, þar sem
ræktað er te, gúmmí, kaffi og kókos-
hnetur, urðu ekki fyrir neinum skaða
í óeirðunum. Þetta eru bestu fréttir
’em yfirvöld Sri Lanka hefðu getað
fengið þar sem útflutningur á land-
búnaðarafurðum aflar ríkinu um þaö
bil helmings tekna þess í erlendum
gjaldeyri.
Junius Jaywardene, forseti Sri
Lanka, hlaut fyrir það mikið lof á
Vesturlöndum, þegar hann komst til
valda árið 1977, að leggja niður mið-
stýringarstefnu fyrirrennara síns,
Sirima Bandaranaike, í efnahags-
málum og leggja nánast til hliðar
allt það ríkisapparat sem þurfti til
þess að reka þá efnahagsstefnu. Jay-
wardene leyfði erlenda f járfestingu í
landinu og opnaði fríverslunarsvæöi
sem áttu að laða erlenda fjárfestend-
urtillandsins.
En heimskreppan, stórlækkað
verð á landbúnaðarafurðum og
himinhátt olíuverð varð þess vald-
andi að Sri Lanka lenti í alvarlegum
efnahagsörðugleikum í upphafi
níunda áratugarins og viöskiptahalh
landsins varð sífellt meiri. Þegar
kom fram á árið 1982 var viðskipta-
halUnn orðinn 13 milljarðar króna og
hafði aldrei verið meiri.
Erlendir sendiráðsstarfsmenn í
Colombo segja að óeirðirnar muni
ekki hafa áhrif á efnahagsaðstoö er-
lendis frá, en hún nemur um 14 miUj-
örðum króna á ári. En ferðamanna-
straumurinn tU landsins myndi
eflaust dragast. saman, sem og
erlend fjárfesting. Þá yrði enn ein
afleiðing óeiröanna þriðja gengisfell-
ing rúpíans á þessu ári, en gengi
rúpíans hefur þegar verið fellt um
fimm prósent, tvisvar á árinu.
Hvort Jaywardene forseta tekst að
halda friðmn er aftur annað mál.
Þegar hann komst til valda, árið
1977, hóf hann viðræður við leiðtoga
tamila um umbætur á þjóðfélaginu.
Undir stjórn Bandaranaike var mjög
þrengt að tamilum á Sri Lanka og
eitt fyrsta verk Jaywardene, þegar
hann náði völdum, var að gera mál
tamila jafnrétthátt máli sinhalesa,
en undh- stjóm Bandaranaike hafði
m.a. námsmönnum af ættum tamUa
verið gert mun erfiðara fyrir en sin-
halesum. En það virðist sem umbæt-
ur Jaywardene hafi komiö of seint
fyrir hlutatamila.
Það er ekki taliö að meirihluti tam-
Ua á Sri Lanka hafi viljað stofna
eigið riki á hluta eyjarinnar áður en
til síðustu blóðsúthelUnga kom aö
minnsta kosti. En ofstækisfuUir þjóð-
ernissinnar meðal tamUa, sem kall-
aðir eru tamU tígrisdýrin, hafa
undanfariö staðið fyrir hermdar-
verkum og morðum og þannig smám
saman þröngvað hógværari leið-
togum út í harðari afstöðu en þeir
höföu áður tekið og eflaust harðari
afstöðu en þeir sjálfir vUdu taka.
Þessi hermdarverk tamU tígris-
dýranna hafa síðan blásið að glóðum
þess haturs sem sinhalesar hafa
löngum borið tU tamUa og braust út i
óeirðunum í síðustu vUíu sem fylgdu
i kjölfar þess að skæruliðar tamU
tígrisdýranna gerðu 13 liðsforingjum
í hernum fyrirsát og drápu þá. Það
virðist einnig ljóst af fréttum aö
Jaywardene hefur um tíma misst
stjóm á hernum, sem að meirihluta
tU er skipaður sinhalesum, og að
hermenn hafa gengið dyggilega
fram í ofsóknunum á hendur
tamUum.
Þó nú hafi komist á friður að nýju
hafa blóðsútheUingamar í síðustu
viku varla getað annað en aukið
vantraust tamila á stjómvöldum í
Colombo um leið og þeir stjómmála-
menn, sem hófsamari hafa verið,
hafa neyðst til þess að taka upp
harðari stefnu. Þá hlýtur það að
koma tamUum fyrir sem grunsam-
legt athæfi stjórnvalda að leggja
eignarhald á öU fyrirtæki, sem urðu
fyrir skemmdum í óeirðunum, því
þau voru nánast öll í eigu tamila, en
ríkisstjórnin situr í krafti meirihluta
sinhalesa. Það er því enn langt í land
að ró komist á aö nýju í Sri Lanka.
Hatur sinhalesa í garð tamila blossaði upp á Srl Lanka í síðustu viku með hörmulegum afleiðiugum. Hér heiur verlðkveiktílikleins tamilasem varsvo
óheppinn að lenda í höndunum á hópi sinhalesa.
Hér er skrif stofuhúsnæði í miðborg Colombo sem óeirðarseggir brenndu.