Dagblaðið Vísir - DV - 16.11.1983, Blaðsíða 12

Frjálst.óháð dagblað
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIDLUN HF.
Stjórnarformaöurogútgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON.
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON.
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM.
Aðstoóarritstjóri: HAUKUR HELGASON.
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON og ÓSKAR MAGNÚSSON.
Auglýsingastjó'ar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P.STEINSSON.
Ritstjóm: SÍÐUMÚLA 12—14. SÍMI 84AU. Auglýsingar: SÍÐUMÚLA33. SÍMI 27022.
Afgreiösla,áskriftir, smáauglýsingar, skrifstofa: ÞVERHOLTI11. SÍMI27022.
Sími ritstjómar: 86611.
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð: HILMIR HF., SÍÐUMÚLA 12. P rentun:
Árvakurhf., Skeifunni 19.
Áskriftarverð á mánuöi 250 kr. Verð í lausasölu 22 kr.
Helgarblað25kr.
Tvískinnungur um eldflaugar
Fréttastofa sjónvarpsins skýrði frá því í vikunni, að í
skýrslum, sem hún hefði undir höndum frá varnarmála-
ráðuneyti Bandaríkjanna, væru því gerðir skórnir, að
Keflavík geti veriö hentugur staður til að setja upp og
staðsetja eldflaugar án kjarnorkuodda. Skyldi það vera
liður í þeirri hernaðaráætlun að loka svokölluðu GIUK-
hliði, sem er svæði milli Grænlands og Skotlands.
I umræðum utan dagskrár á alþingi var þessi frétt gerð
að umtalsefni, og kom þar skýrt fram, að enginn íslensk-
ur stjórnmálaflokkur eða alþingismaður taldi þessa hug-
mynd koma til greina. Utanríkisráðherra vísaði henni á
bug.
Ekki er óeðlilegt, þótt slíkt mál sé rætt á alþingi, enda
eru eldflaugamál mjög á dagskrá um þessar mundir í
Evrópu. Hins vegar virðist gæta nokkurrar taugaveikl-
unar meöal þeirra þingmanna, sem vilja blása skýrslu
bandaríska varnarmálaráðuneytisins upp, hvað þá þegar
fullyrt er, að hún sanni, að varnarstöðin í Keflavík sé til
árásar en ekki varnar.
Eins og komið hefur skýrt fram í umræðunni, er hér um
að ræða eina af mörg hundruð sambærilegra skýrslna um
hugmyndir og vangaveltur um varnarvígbúnað á Vestur-
löndum. Sífellt er verið að leita leiöa til að treysta varnir
og mæta vígbúnaði Sovétríkjanna, og þar komast marg-
víslegar fantasíur á pappír. Auðvitað er útilokað fyrir Is-
lendinga, sem reyndar aðrar þjóðir, að koma í veg fyrir,
að mönnum detti eitt og annað í hug í því sambandi. Aðal-
atriðið er hitt, að það er á valdi okkar sjálfra að taka
ákvarðanir um, hvernig öryggismálum og varnarviðbún-
aði skuli háttað. Hvorki uppsetning eldflauga né önnur
hervæðing á sér staö hér á landi án samþykkis íslenskra
stjórnvalda. Varnarsamningurinn felur íslendingum al-
gert og óskoraö vald um þau efni.
Meðan stjórnmálaflokkar, alþingi og ríkisstjórn lýsa
andstöðu sinni gegn eldflaugum á eða við ísland, verða
þær ekki settar upp.
Á hinn bóginn felur þessi afstaða í sér nokkurn tvískinn-
ung af okkar hálfu. Sama dag og umræðurnar á alþingi
fóru fram, var tilkynnt, að fyrstu eldflaugar NATO væru
komnar til Bretlands. Þar er um að ræða hinar marg-
umræddu stýriflaugar með kjarnorkuoddum, sem ráð-
gert er að setja upp í Vestur Evrópu til að vega upp á móti
SS-flaugum Sovétríkjanna. Átökin um þessar eldflaugar
báðum megin járntjaldsins eru alvarlegustu hættutíð-
indin af vígbúnaðarkapphlaupi austurs og vesturs.
Öflugar friðarhreyfingar hafa haft sig mjög í frammi
um alla vesturálfuna til að aftra uppsetningu kjarnorku-
flauganna og deilurnar um þær hafa verið eitt stærsta
pólitíska hitamálið innan vébanda NATO. Engu að síður
hafa Bandaríkin og Atlantshafsbandalagið talið sér
nauðugur einn kostur að reisa skotpalla fyrir eldflaug-
arnar, meðan ekki næst samkomulag við Sovétríkin í
viðræðunum í Genf.
Ekki er annað vitað en Islendingar, sem þátttakendur í
NATO, hafi samþykkt þessa stefnu. Islendingar hafa með
öðrum orðum lýst sig samþykka því, að kjarnorkueld-
flaugum yrði fyrir komið í Vestur-Evrópu til varnar út-
þenslustefnu Sovétríkjanna, en lýsa því hins vegar yfir,
að þeir séu andvígir uppsetningu eldflauga án kjarnorku-
odda hér á landi. I þessu felst ekki mikil samkvæmni.
Mikill meirihluti íslendinga óttast útþenslu Sovétríkj-
anna og styður NATO. Sú afstaða byggist greinilega á
því, að aðrir færi fórnir. Eldflaugar eru í lagi, svo fremi
þær komi ekki til Islands. Öðruvísi verður stefnan í
varnarmálum ekki skilin. -ebs.
Veiðiþol
fiskistofna
I leiðara DV á þriöjudaginn 8.
nóvember 1983 segir ritstjórinn, Jónas
Kristjánsson, að „vestfirskir sér-
fræðingar í smáfiskadrápi” hafi lagt
til að ekki verði á næsta ári veitt mikið
meira en 400 þúsund tonn af þorski.
Orðbragð ritstjórans er nú á þann
hátt að ekki er svara vert. En ritstjór-
inn ætti sóma síns vegna að biðja hina
vestfirsku sjómenn fyrirgefningar á
því orðbragði sem hann leyfir sér að
nota um viðkomandi menn. Mér er
næsta óskiljanlegt hvemig hann hefur
komist í þann haturshug að hann sendi
þessum mönnum þvílíkar kveðjur.
Eins og áöur er hamast út í tillögur
þær sem gerðar eru af hálfu s jómanna-
samtakanna og ekki fariö rétt með.
Ekki virðist þurfa að rökræða mikið
það sem hann hamast út í. En það eru
fleiri atriði sem ráða því hvað aflast
heldur en það sem flotinn veiðir. Eg
leyfi mér að vitna í rit dr. Bjama
Sæmundssonar. Það sem hann segir
í formála bókar sinnar, Fiskarnir,
sem gefin er út 1926. Hefst tilvitnunin á
bls. XII í formálanum að Fiskunum:
Ástand sjávar
„En ekkert hefir þó líklega gefið
mönnum jafn-illan gmn á sér í þessu
sambandi og hvalveiðamar og botn-
vörpuveiðamar. Hvalveiöamar áttu
að hafa sérstaklega óheppileg áhrif á
göngur síldarinna aö landi og inn á
firöi, en botnvörpuveiðamar á aðrar
fiskigöngur og fiskveiðar. Varpan átti
að umróta botninum og eyða um leiö
öllum gróðri hans og hrognum fiska,
jafnvel þeim sem aldrei era í botni
(eins og þorsksins), drepa alt ungviði
unnvörpum og flæma allan fisk af
miðunum. Hér skal ekki farið að ræða
um þaö, við hve mikil rök ýmis af
þessum atriöum höfðu að styðjast, því
aö sum þeirra koma til tals í bókinni.
Þó skal það tekið fram hér, að nægar
upplýsingar eru til um það, að fiskur
hefir oft bragöist áöur eins og líka ber
Kjallarinn
IngólfurStefánsson
við enn — án þess að auðið væri um að
kenna neinu af því, sem hér hefir verið
minnst á,og aö mönnum hættir oft
mjög við því, að vitna aðeins í síðustu
ára reynslu, en gleyma öllu því sem
áður hefir komið fyrir. En tímamir
breytast, og þaö hygg ég óhætt að
segja, að mjög era nú skoðanir fiski-
manna famar að breytast í þessu til-
liti, stafar þaö sumpart af fenginni
reynslu, sumpart af ýmsu því, sem sjó-
og fiskirannsóknimar hafa leitt í ljós.
Þó að þær séu aöeins skammt á veg
komnar enn, þá hafa þær þó ótvírætt
sýnt fram á, að fiskamir eru í göngum
sínum eins og í öðrum lífsháttum, fyrst
og fremst háðir ástandi sjávarins og
þeim skilyrðum, sem það skapar, hvað
fæðu og hrygningu snertir, og munu
þess veröa nefnd ýmis dæmi í bók-
inni.”
Hvaða tillögur?
Ritstjóranum verður tíörætt um aö
ekki sé farið eftir tillögum fiskifræð-
inganna. Hvaða tillögum? Á að fara
eftir þeim tillögum sem þeir sjálfir
hafa talið rangar í meginefnum? Rit-
stjórinn kennir aflaleysið því að ekki
hafi verið farið eftir tillögum fiski-
fræðinganna og þess vegna sé komið í
megnasta óefni með útgerðina. Málið
er ekki alveg svo einfalt að hægt sé að
leysa þaö á þennan hátt. Stundum
þykir gott að miða við reynslu undan-
genginna ára eða áratuga.
Eins og segir í bók dr. B.S. hættir
mönnum við að taka aðeins það sem er
að gerast í næstu fortíð en leggja ekki
upp úr reynslunni.
Á árunum frá 1950 til 1960 kemst afl-
inn í hámark. Eftir 1960 fer afli á Is-
landsmiðum á þorski jafnt og þétt
minnkandi þar til að hann er í lág-
marki 1967—68.
Allt þetta tímabil var meðalafli um
og yfir 400 þúsund tonn þó við Is-
lendingar ættum í flestum tilfellum
g|| „Ráöleggingar fiskifræðinga sem ráð-
™ leggja bændum sem silungsveiðar stunda
í vötnum, þar sem varla sést nema smáfiskur,
eru þær, að færri einstaklingar verði um ætið.
Hvað gera fiskifræðingar gagnvart þeirri
uppákomu í hafinu?”
-
-
Eina ráðið við
frelsinu er
meira frelsi!
Ein aðalrökin fyrir ríkisafskiptum
era, að markaöurinn sé ófullkominn,
einstaklingarnir geti ekki leyst öll
sín mál meö viöskiptum og rflriö
hljóti því að láta miklu víðar til sin
taka en frjálshyggjumenn kæri sig
um. Ymis dæmi eru nefnd um það, aö
allt komist í óefni, ef menn hafi fullt
frelsi, svo sem heimskreppan á
fjórða áratugnum, einokun fyrir-
tækja, mengun og sóun náttúru-
auðlinda, umferðarslys og eiturlyfja-
neysla. En á síðustu áratugum hafa
bandarískir hagfræðingar, einkum í
Chicago-háskóla, rannsakað mörg
þessi mál og komist að þeirri niður-
stööu, að ríkisafskipti hafi oftar en
ekki gert illt verra. Því miður hafa
íslenskir hagfræðingar fátt eða ekk-
ert gert sambærilegt, en ég yrði ekki.
undrandi, þótt þeir kæmust að svip-
aðri niöurstöðu. Eg ætla aö leyfa mér
að benda þeim (og íslenskum sagn-
fræðingum) á nokkur rannsóknar-
efni.
Otímabærar
athugasemdir
Hannes H. Gissurarson
Kreppan og einokun
Heimskreppan á fjórða áratugnum
sneri lflriega fleirum til fylgis við
rikisafskipti en nokkuð annaö. Svo
virtist sem atvinnulífið gæti ekki
komist í jafnvægi af sjálfu sér,menn
fengu ekki atvinnu, vörur seldust
ekki, fyrirtæki urðu gjaldþrota.
Margir drógu þá ályktun, að ríkið
yrði að koma atvinnulífi í jafnvægi,
jafna sveiflur, afstýra atvinnuleysi.
En Milton Friedman og starfsbræður
hans hafa sýnt, að heimskreppan
varð fremur vegna ríkisafskipta en-
þrátt fyrir þau. Ein stofnun ríkisins,
Bandaríski seðlabankinn, breytti
meö óstjóm sinni vægum samdrætti,
sem hefði jafnast af sjálfum sér, í
harða kreppu. Fróölegt væri að
rannsaka í því viðfangi, hvort ís-
lenska ríkið hafi fremur aukið á
sveiflur í atvinnulífi hérlendis með
afskiptum sínum en minnkað þær.
Fjandmenn markaðarins segja og,
að á honum sé tilhneiging til ein-
okunar, svo að samkeppnin gangi af
sjálfri sér dauðri. George Orwell orð-
aði þetta svo í umsögn um bók eftir