Dagblaðið Vísir - DV - 16.11.1983, Blaðsíða 13

DV. MIÐVIKUÐAGUR16. NOVEMBER1983.
13
aðeins milli 50 og 60%.
Árið 1965 er talið að kuldaskeið hafi
hafist viö Island og stóð það allt fram
til 1969—70 að afturbati var hafinn í
sjónum.
Þessi ár veiddist mikið af síld á Is-
landsmiðum sem fjarlægðist hinar
hefðbundnu slóðir árlega og síðustu
árin kom hún ekki til hinna hefðbundnu
miða sem síld hafði gengið á. Hér var
að mestu um einn stóran síldarárgang
að ræða og mig minnir að það hafi
komið fram hjá okkar ágæta fiski-
fræðingi Jakobi Jakobssyni aö nánast
heföi aldrei komið gott klak frá
þessum stóra stofni. Þetta var um síld-
ina.
Verndarráðstafanir
Eins og áður segir eru veiðamar á
þorski í lágmarki fram til 1970. Vaxa
síðan veiðamar jafnt og þétt þar til
1981 aö hámarki er náð, síðan minnka
veiðamaráný.
Samkvæmt reglum Noröur-Atlants-
hafsnefndarinnar (NEAFC) sem við
Islendingar fórum eftir allar götur til
1976 vom leyfilegar veiðar á þorski allt
að 34 cm, á ýsu 31 cm, engin stærðar-
mörk á ufsa, 25 cm á skarkola o.s.frv.
Þessar reglur giltu fyrir allt Noröur-
Atlantshafiö. Meðalveiöi þorsks á Is-
landsmiöum fram til 1981 var um 400
þúsund tonn á ári.
Eftir útfærsluna 15. okt. 1975 voru
settar þrjár veigamiklar reglur og
voru menn, þar á meðal ég, sannfærðir
um að þær myndu stuðla að jafnvægi á
veiðunum, að minnsta kosti næstu
árin. Islendingar ætluöu sér aö nýta
þorskstofninn á skynsamlegan hátt,
eins og sagt var.
Eftirfarandi breytingar voru
gerðar:
1. Möskvi togveiöarfæra var
stækkaöur úr 135 mm í 155 mm en hafði
lengst af verið 120 mm. Hjá öðrum
þjóðum giltu 110 mm.
2. Minnsti fiskur sem leyfilegt var
að landa var miðaður við 45 cm.
3. Settar voru margs konar reglur
varðandi togarana sem friðuðu stór
hafsvæði fyrir togveiðum.
Fiskifræðingar hafa síöan lagt til
ýmislegt um stærðarmörkin, allt til
stækkunar þess sem smáfiskur telst.
Lengst hefur verið gengið í þeim
efnum, t.d. að kalla 61 cm fisk smáfisk.
Nú eru smáfiskmörkin 58 cm og ekki
má vera umfram 15% af smærri fiski í
afla.
Hvaða smáfiskur?
Sumir halda því jafnvel fram að ekki
sé einu sinni smáfiskur til en hvað
hefur gerst í þeim efnum fram á þenn-
an dag? Búið er að gefa út 41 tilkynn-
ingu um lokun smáfisksvæða svo
aö enn mun aö þeirra manna mati sem
gefa út lokunarfyrirskipanir eftir af
smáfiski sem talinn er 58 cm. Á hvaða
smáfisk er svo verið aö loka? Eins og
fyrr segir er það fiskur sem er 58 cm
eða minni. Fram til 1976 var ekkert
eftirlit með smáfiskaveiöi á Islands-
miöum og þrátt fyrir það hélst afla-
magniö aö meðaltali eins og áður hefur
verið sagt. Hvað hefur áunnist á þeim
árum sem við höfum verið með allar
þessar reglur?
Þrátt fyrir öll góðu áformin virðist
svo að náttúran muni hafa yfirhöndina
eins og alltaf áður. Lifkeðjan í sjónum
ræður ferðinni. Eru skilyrðin góð eða
vond til eldisins?
Fiskifræðingar eru að finna það í
sínum rannsóknum nú þessa dagana
aö liklegt sé að fæðuþurrö sé kannski í
sjónum kringum landiö og virðast hafa
um það órækar sannanir. Þetta er
farið að koma fram í því að fiskurinn
nær ekki eölilegum þroska eins og
gerist þegar ætið er ekki nægilegt fyrir
alla munnana sem fæðu leita. Hvað
hefur verið gert til þess að einstakling-
ar eigi vaxtar von? Er fækkað á
jötunni? Ráðleggingar fiskifræðinga,
sem ráðleggja bændum sem silungs-
veiðar stunda í vötnunum þar sem
varla sést nema smáfiskur, eru þær að
færri einstaklingar verði um ætið.
Hvað gera fiskifræöingamir gagnvart
þeirri uppákomu í hafinu? Með því að
f jölga smáfiskinum í sjónum hafa þeir
sett á til eldis æ fleiri fiska en ekki
farið að eins og sá sem gaf ráðin um
veiöivatniö. Heyrst hefur að ef
togurunum væri fækkað verulega
fengist miklu meiri afli á skip. Á ára-
bilinu milli 1960 og 1970 fækkaði
togurum okkar jafnt og þétt þar til
sárafáir togarar okkar voru á miðun-
um. Ekki var sjáanlegur bati hjá þeim
skipum sem eftir voru, aflamagnið
minnkaöi þar til kuldaskeiðinu lauk, en
jókstsvoáný.
Hvers vegna er
togaraútgerðin
svo illa stödd?
Eftir 1970 og allt fram til 1975 var afli
togaranna á ári að meöaltali um 2500
lestir. Afkoma þeirra var talin mjög
sæmileg og talið að sum útgerðarfélög
stórgræddu eins og sagt er þegar
einhver jum tekst að eiga salt í graut-
inn. Eftir 1975 snerist allt til verri
vegar þrátt fyrir aukinn afla og keyrir
iú um þverbak síöustu árin þegar svo
ar komið aö skip sem fiska allt að og
yfir 6000 tonn eru á vonarvöl. Gott væri
að fá þessari spurningu svarað: Var
staðiö rétt aö í fjármálum þessa at-
vinnuvegar?
Réttast væri að sölumennirnir
svöruðu þessari spurningu áður en
lengraerhaldið.
Á að selja skipin úr landi?
Þeir sem skrifað hafa einna mest um
útgerðarmál eru menn sem aldrei haf a
komið nálægt útgerðarmálum, svo
mér sé kunnugt. Þeir hamast blaða-
grein eftir blaðagrein á þeim vettvangi
og halda því jafnvel fram að mikið af
þeim útgerðarmönnum, sem nú fást
við útgerö séu ævintýramenn sem
einskis svífist við að plata út skip meö
einhverjum hætti.
Einn daginn eru tillögur um að selja
nótaveiðiskipin, en venjulega er það
ekki þá daga sem þau koma með full-
fermi að landi. Sama er um togaraflot-
ann, þetta eru allt of mörg skip og
ekkert vit í því að eiga svona mörg
skip, en þaö stendur ekki á að þeir
hinir sömu erú komnir með blað og blý-
ant til að reikna hlut manna þegar þeir
eru að selja metsölur á erlendum
markaöi. Þá má gera út til næstu veiði-
ferðar. Þaö getur ailtaf átt sér staö aö
útgerðarmaöur sé svo heillum horfinn,
kannski vegna þeirrar umræðu sem
sífellt er í þessum blöðum. Þegar vel
gengur er ekki talað um sölu skipanna,
heldur eru tekjur manna við þessar
hinar ýmsu veiðar taldar alltof miklar
o.s.frv.
Ekki eru gerðar tillögur um breyttar
veiðar á einn eða annan hátt, enda vita
þeir sem mest skrifa allajafna lítið um
þá möguleika í f lestum tilf ellum.
Eg held aö þeir menn sem mest
skrifa um útgerðarmál hefðu getað
notað pappír smn betur en þeir hafa
gertaðundanfömu.
Það er athyglisvert að ráðist er á þá
atvinnugreinina sem enn stendur undir
meginhluta af gjaldeyrisöfluninni. Út-
flutningsatvinnuvegirnir eiga í vök að
verjast og annar iðnaður brúar ekki
enn þá óhófseyðslu sem landsmenn
hafa tamið sér. Framleiöslugreinarn-
ar eru t.d. að sligast undan óhóflegri
blaðaútgáfu sem virðist ekki sá
fræðslubrunnur sem ritstjórar vilja
vera láta. Þaö er ósk mín til handa
Dagblaöinu-Vísi að þeir sjái villu síns
vegar og snúi út úr þokunni meðan
hægt er.
Ingólfur Stefánsson,
framkvæmdastjóri Farmanna-
og fiskimannasambands Íslands.
„Fróðlegt værí að rannsaka iþví viOfangi, hvort íslenska ríklO hafí fremur aukiO á sveiflur iatvinnulífi hér
lendis meO afskiptum sinum en minnkaO þær."
Friedrich Hayek: „Gallinn við sam-
keppnina er sá, að einhver vinnur
hana.” Fátt er þó fjær sanni, eins og
George Stigler, Yale Brozen og aðrir'
Chicago-hagfræðingar hafa bent á.
Það er ríkið, sem hefur torveldað
samkeppni og auðveldað einokun
með ýmsum afskiptum sínum, svoé
sem setningu laga og skömmtun
leyfa. Þetta mættu íslenskir hag-
fræðingar kanna: Var þaö ekki ríkið,
sem kom hér á einokun í útvarpsmál-
um? í útflutningi sjávarafurða? I
sölu landbúnaðarvara? í flugmál-
um? Var það ekki ríkið, sem tak-
markaði aðgang að atvinnugreinum
eins og lækningum, endurskoðun,
leigubílaakstri og ýmsum iðnum?
Mengun og sóun
náttúruauðlinda
Á siðustu árum hafa ríkisafskipta-
sinnar verið mjög margorðir um
nýtingu náttúruauölinda. Þeir segja,
að afleiðingar ótakmarkaðra mark-
aðsviðskipta í þessum efnum geti
ekki orðið aðrar en mengun og rán-
yrkja. Ríkið hljóti að láta að sér
kveða — vemda umhverfi okkar og
stjóma nýtingu náttúruauðlinda. En
eignarréttarfræöingar Ronald Coase
og fleiri hagfræðingar, hafa leitt rök
að því, að þetta sé til marks um mis-
skilning vandans. Náttúmauðlindum
sé sóað, af því aö eignarréttur til
þeirra sé annaðhvort ófullkominn
eða enginn. Gamla lögmálið gildi
enn, að menn fari betur með það,
sem þeir eigi sjálfir, heldur en hitt,
sem aðrir eigi eða enginn. Menn nýti
náttúruauölindir skynsamlega, ef
þeir hafi hag af því að nýta þær skyn-
samlega — ef þeir eigi þær með
öðrum orðum. Rétta ráðið við sóun-
inni sé því það að færa út eignarrétt-
inn.
Þetta væri forvitnilegt að rann-
saka hérlendis. Rányrkjan á Islands-
A „Hafa bandarískir hagfræðingar....
komist að þeirri niðurstöðu, að ríkis-
afskipti hafi oftar en ekki gert illt verra.”
miöum hefur ekki minnkað við víð-
tækari rikisafskipti, heldur aukist.
Ríkið hefur, ef eitthvað er, hvatt til
offjárfestingar í fiskiskipum og
þannig til ofveiði. Ég hef verið að
vinna að tillögum um útfærslu eign-
arréttar til fiskimiðanna, en ætla
ekki aö lengja þessa grein með því að
lýsa þeim. En reyndar er rányrkja
víðar en á Islandsmiðum: Landið er
allt að blása upp vegna ofbeitar. Og
hvað veldur ofbeitinni? Að ófullkom-
inn eignarréttur er til afréttanna?
Og að ríkið hvetur til offramleiðslu
sauðfjár með landbúnaðarstefnu
sinni?
Umferðarslys og eiturlyfja-
neysla
Eg get ekki stillt mig um að nefna
tvö rannsóknarefni enn, ólík þessum
þremur: umferðarslys og eiturlyfja-
neyslu. Fyrir nokkrum misserum
setti Alþingi lög um það, aö Is-
lendingar ættu að nota belti í bílum
sínum. Þetta er að sjálfsögðu dæmi
um það, að ríkið reyni að vemda
menn fyrir sjálfum sér: Þeir gera
ekki öðrum mein en sjálfum sér með
því aö nota ekki bílbelti. En ná bíl-
belti þeim tilgangi sínum aö fækka
dauðsföllum vegna umferðarslysa?
Chicagohagfræðingurinn Sam Peltz-
man svarar þessu neitandi. Sam-
kvæmt rannsókn hans hefur dauðs-
föllum ökumanna og farþega þeirra
að vísu fækkað við notkun bílbelta —
en dauðsföllum vegfarenda fjölgað
og dauðsföllum í heild ekki fækkað.
Bílbeltin breyta með öðrum orðum
dreifingu dauðsfallanna, en ekki
fjölda þeirra (væntanlega vegna
þess að ökumenn eru ógætnari, ef
þeir eru í bílbeltum).
Ekki er um það deilt, að eiturlyfja-
neytendur fremja ýmsa glæpi, af því
að þá sárvantar fé fyrir eiturlyfjum
sínum. Menn koma þó sumir ekki
auga á orsakasambandið í málinu,
en um það hefur hagfræðingurinn
Roger Leroy Miller ritað. Hvers
vegna sárvantar eiturlyfjaneytend-
urna fé? Vegna þess að eiturlyfin eru
dýr. Og hvers vegna eru þau dýr?
Vegna þess að ríkið skiptir sér af
sölu þeirra, takmarkar hana, tor-
veldar eða bannar. Þessir glæpir eru
því fremur vegna ríkisafskipta en
þrátt fyrir þau. Or gæðum eiturlyfj-
anna dregur einnig fyrir vikið. Enn
er komist að sömu niðurstöðu: Ríkis-
afskiptin gera illt verra. Reynsla
Islendinga af áfengisbanninu 1915—
1933 ætti síðan að vera öllum kunn.
Margt er á markaðinum. Sumt má
rekja til þess, að mennirnir eru
ófullkomnir. En annað og miklu
fleira má rekja til þess, að ríkið er að
skipta sér af því, sem því kemur ekki
við — meinlausum og nauðungar-
lausum viðskiptum einstaklinganna.
Eg dreg eina ályktun: Eina ráöið við
frelsinu er meira frelsi!
Hannes H. Gissurarson,
sagnfræðingur.