Dagblaðið Vísir - DV - 03.01.1984, Page 15

Erum víð sóldýrkendur?
Eg þekki fólk sem hefur flutt alfariö
til suölægari landa og ber því viö aö
þaö geti ekki afborið skammdegi hins
islenska vetrar enn einu sinni. En slén
færist yfir mörg okkar hinna sem eftir
hjörum hér, og þaö er líkt og meö
bílana: A sumrin brunum viö áfram og
villumst þá jafnvel úti í guðsgrænunni.
A haustin setjum viö nagladekkin á og
gefum í þótt vinnukonumar séu komn-
ar á fullt og lægöarmiðja á leiöinni.
Þegar kemur fram undir jólin erum
viö farin aö finna til bensínleysis og
frostlögur jólagleöinnar þíöir ís sem
viö vissum ekki einu sinni aö heföi
myndast. Þó er það skammgóður
vermir og viö söknum útsýnisins víöa
úr bílglugganum og reynum aö bæta
þaö upp meö utanlandsferöum og
videoglápi síöla vetrar. En þegar
komið er fram á voriö eru dekkin
sprungin hjá mörgum hverjum, þrátt
fyrir allt, og þeir farnir aö keyra um á
felgunum. En loks þegar sumarið
kemur er þaö ekki seinna vænna fyrir
suma og þá fyrst gera margir þeirra
þau einu dekkjakaup sem duga: Þeir
endurheiinta ljósiö.
Goðkynjað Ijósið
Skáldkonan Þuríöur Guömunds-
dóttir skrifar einhvers staöar um
„goökynjaö ljósiö”. Og víst er aö
áhrifin sem ljósið hefur á okkur Is-
lendinga veröa ekki mæld meö ljós-
mæli. Eg held aö margt fólk standi
lotningarfullt frammi fyrir styrking-
armætti sumarsólarinnar þegar hún
loks brýst fram þar sem þaö er búiö að
finna nokkuð of berlega fyrir eyöi-
leggingarmætti myrkursins.
Líffræðingur einn skrifaöi aö sólar-
ljósiö leysti marga aflvaka mannsins
úr læðingi. Þaö getum viö víst flest
boriö vitni um: I versta skammdeginu
langar mann til aö þrýsta á augun í sér
til aö kalla fram eldglæringar í
sjónfrumunum en á sumrin streymir
hins vegar svo mikil orka út um augun
í sólskini að maöur veröur fljótt ör-
magna ef maður fær sér ekki sólgler-
augu. Og náttúran slettir úr klaufun-
um.
Ymislegt bendir til þess aö við Is-
lendingar séum sóldýrkendur öðrum
þjóöum fremur. Sumir feröalangar
halda því t.d. fram aö bjartara sé í
flestum ef ekki öllum öörum löndum
viö N-Atlantshaf en á Islandi því þar sé
ýmist sólin lengur á lofti eða snjórinn
lengur á jöröu. Vil ég eftirláta lesand-
anum aö kreista safann úr því þrætu-
epli. Einhver skýring hlýturþóaövera
á okkar eindæma videoglápi, að ekki sé
talað um myndlistaráhugann. Þótt ég
ætti ekki aö vera aö skrifa um slíkt að
órannsökuðu máli, mannfræðúnennt-
aður maöurinn, þá vil ég benda á aö
ofannefndar myndrænuástríður Is-
lendinga standa í nánum tengslum við
þær neysluþarfir sem iönaöar-
þjóöfélag síöustu áratuga hefur gerst
fært um aö bjóða upp á og sem leiða því
um leið til aö eftirsókn okkar eftir
þessum gæöum eykst. Erfitt er því aö
segja um hvort hér sé verið aö svala
einhverri djúpstæðri eftirsókn okkar
eftir meiri birtu í skammdeginu eða
hvort þetta sé meira í ætt viö stundar-
fyrirbrigöi.
Þjóðaráráttur
íslendinga
Af öörum þjóðaráráttum Islendinga
má nefna dagblaðalestur, bókalestur,
Kjallarinn
TRYGGVI V. LÍNDAL
KENNARI, REYKJAVÍK
ritstörf og utanlandsferöir. Oþarft
viröist að tengja þessar ástríöur á-
skapaöri greind Islendinga því eins og
háöfuglum okkar er gjarnt aö benda á
þá er afrakstur þessara tómstunda-
iökana oftast ekki nema miölungi
gáfulegur. Og eins og máltækiö segir
(en þetta máltæki er komiö beint úr
ensku, eins og svo mörg önnur
máltæki, nýyröi og oröalag sem tröll-
ríða málinu um þessar mundir): „Ef
þú ert svona gáfaður, af hverju ert þú
þá ekki ríkur?” Gagnvart þessari rök-
semd stendur landinn ráöþrota. En þó
'ekki alveg. Eg get nefnilega fallist á aö
viö erum gáfaðir miðað viö hvaö viö
erum fátækir.
Til dæmis er þaö ekki í sjálfu sér
merki um miklar gáfur hjá okkur
hversu lágt hlutfall hámenntaðs fólks
eöa háþróaöra atvinnuvega er hjá
okkur miöaö viö höföatölu, í saman-
buröi viö þær þjóöir sem viö viljum
helst keppa við. Mér finnst þaö hins
vegar kalla á skýringu á hvers vegna
viö höfum þrátt fyrir þaö nú til dags
aUa þá ásókn í framhaldsmenntun og
endurmenntun sem aUir munu geta
„Ef sólarljósið er okkur íslendingum svo mikils virði, af hverju vorum við þá aldrei neinir sérstakir
dýrkendur sóiguða, svosem Baldurs?"
nefnt nærtæk dæmi um, þótt mark-
aöurinn viröist almennt vera aö mett-
ast um fyrirsjáanlega framtíö hvaö
menntastörf snertir. Eg held aö
skýringuna sé e.t.v. aö finna í áöur-
nefndri tómstundaáráttu Islendinga
sem tengist einnig félagsmálatóm-
stundahópum ýmiss konar, áhuga á
spurningakeppnum, o.s.frv., og eigi
rætur sinar í alþýöumenningu þeirri
sem húslestrar baöstofumennmgar-
innar voru dæmi um. Þetta hófst e.t.v.
sem tilraun til aö drýgja skammdegið
meö því aö glæöa hiö innra ljós, en er
nú löngu orðið aö meiriháttar mæh-
kvaröa á hiö innra og ytra ágæti
manns.
Innra frumkvæði
og skólinn
Þaö má vera að það sé þetta afl al-
þýðumenningarinnar sem sé megin-
hvati aö baki hinni of auknu ásókn í
framhaldsskóla nú til dags. Ef svo er
er það vel. Því þessi alþýöumenning
viröist fela í sér frumkvæöi sem er
nauösyn í okkar dimma og strjálbýla
landi.
Sumir eru svo lánsamir aö búa yfir
meiru af þessu innra frumkvæði en
aörir. Eg þekki til dæmis skáldkonu
sem gctur skrifað sig i gegnum fiesta
erfiöleika. Og ég þekki líka gamlan
verslunarmann sem er svo harður af
sér í viðskiptum aö óhugsandi viröist
aö hann láti deigan síga gagnvart
djöfsa sjálfum. Ef skólakerfið gæti aliö
meö öllum nemendum sínum slíkt
frumkvæöi þá held ég aö þaö yröi
drýgra veganesti en öll formleg
menntun ein sér.
Aö lokum mætti spyrja: Ef sólar-
ljósiö er okkur Islendingum svo mikils
viröi, af hverju vorum viö þá aldrei
noii:• séistakir dýrkendur sólguða
svo. em daldurs? A þaö er hins vegar
aö lita ,v' viö höfum ekkert slæmt um
ljósið aö segja, ólíkt Fom-Grikkjum
sem álitu geisla Appólons vera af hinu
illa, ef of mikiö var af þeim, og ólíkt
eskimóum sem höfðu sérstök hiífðar-
gleraugu til að verjast snjóblindu. Og
síðan bendi ég á alla þá Islendinga sem
grípa til myndavélarinnar í skamm-
deginu til aö taka myndir af ljósinu
jafnvcl þótt svart-hvitar séu. Eg held
aö þeir meti dagsljósið meira en feröa
mennirnir sem koma frá suðlægari
löndum á sumrin til aö lofa hiö íslenska
ljós.
DV. ÞRIÐJUDAGUR3. JANUAR1984.
ÁSDÍS
ERLINGSDÓTTIR
SUNDKENNARI VIÐ
SUNDHÖLLINA í REYKJAVÍK
sáö fræjum losta og fýsna í fíngeröan
og viðkvæman hugarheim þeirra, en
ávöxtur slíkrar gjörðar er ekki á færi
nokkurs mannlegs máttar aö ráöa við
þegar á hólminn er komið. Við sem
eldri erum þekkjum aö þaö þarf ekki
aö kynda undir ungviðinu til erns eða
neins. Æskublóminn og sá funi sem
honum fylgir sér fy rir því.
Að klæmast á kyniifi
Sá tími er runninn upp að þjóðar-
andi Islendinga er aö veröa aö slíku
viðundri aö allt sem heitir sómasam-
legt, aö vera vandur aö viröingu sinni,
skiptir ekki lengur máli. Og í mörgum
tilfellum viröist þaö vera tilvalin leiö
til aö blakta í sviðsljósinu að ganga
fram af fólki og misþyrma almennu
velsæmi, klæmast á kynlífi og skapn-
aöi fólks. Það sígur sífellt á ógæfuhliö-
ina þegar andvaraleysi í siöferöismál-
um fær aö renna yfir hindrunarlaust.
Því aö sagan endurtekur sig og það eru
börnin og unglingarnir sem veröa
fyrstu fórnarlömbin, og þar er kveikj-
an, m.a. eiturlyfjaneyslan. Þjóöir inn-
an Norðurlandanna hafa .boöiö hætt-
unni heim og veriö síst til fyrirmyndar,
og ef þannig heldur áfram þá þurfa
Rússar ekki einu sinni aö hleypa skoti
úr byssu til að ná tangarhaldi á þess-
um þjóöum. Þá gagnar lítið mannlegi
mátturinn og mannlegu heilræðin.
Illar rætur má rekja til guðleysis.
Þó aö góður ásetningur mannfólksins
sé einnig fyrir hendi, þá nærist sá
ásetningur af eigin veikleika eins og
Páll postuli segir í Róm. 7.19.: ,,Aö
vilja veitist mér auövelt, en aö fram-
kvæma hið góöa ekki”. Undirrót og
fótfesta kommúnisma er guðleysi,
jafnvelguölast. En þó er guðlaus kapi-
talismi og guðlaus kommúnismi ekki
sömu greinar, en þær greinar nærast
af samastofni.
Að sinni
Páll postuli segir í Róm. 12.17.:
„Stundiö það sem fagurt er fyrir sjón-
um allra manna.” Einnig segir Páll:
„AUt er leyfilegt en ekki er allt gagn-
legt. AUt er leyfilegt en ekki uppbygg-
iraUt.” (I.Kór.10.23)
TU er fagurt og sómasamlegt einka-
líf og einnig þveröfugt. En allt sem
ekki er sómasamlegt á almannafæri
eru verk sem þarf aöfela og skal halda
innan ramma einkaUfsins. Þannig má
bera umhyggju fyrir andlegri velferö
barna og unglinga og samfélagsins í
heUd. Stjórnvöldum ber skylda til aö
vernda almennt velsæmi á almanna-
færi, en það sem mestu máU skiptir:
Hvarerumörkin?
LISTINN
VERSLUN LISTANS
RÝMINGARSALA
ÓTRÚLEGA HAGSTÆTT VERÐ
KJÓLAR - BUXUR -
RLÚSSUR - KÁPUR - SKÓR O.FL. O.FL.