Dagblaðið Vísir - DV - 08.02.1984, Blaðsíða 13

DV. MIÐVKUDAGUR 8. FEBRUAR1984.
*
13
„1 lok vinnudags ertu eflaust talsvert dasaður, ef til vill þungt fyrir brjósti,
með remmu í hálsi og snýtir svörtu.”
stimpla sig inn áður en þú ert kominn í
gallann!
Mundu grímuna
Mundu svo vel að setja á þig grím-
una því að þú þarft að vera minnugur
þess að niðurstöður Vinnueftirlits
ríkisins um mengunarúttekt í kerskál-
unum eru m.a. þessar:
1. Rykmengun í kerskálum er alltof
mikil.
2. Flúoridmengun er of mikil við sum
störf.
3. Þetta skapar hættu á öndunarfæra-
sjúkdómum og dauðsföll vegna
asma eru algengari í álverksmiðj-
um en almennt gerist.
Viö skulum gera ráð fyrir aö þú fáir
tiltölulega einfalt verk að vinna, en þó
verður ekki hjá því komist aö veita þér
nokkra tilsögn. Karlarnir í kerskálun-
um og verkstjórarnir reynast þér á-
reiðanlega hjálplegir, en þú kemst
samt fljótt að raun um að orðaforöi
þinn og skilningur er helst til fá-
tæklegur þegar „áltakamir”, „skaut-
skiptamir” og „rafgreinamir” fara aö
fræða þig um sín störf.
Verkefni þitt fyrsta daginn er frem-
ur einfalt. Þú átt að sjá um flutning á
sodium fluorid 98%, baneitruðum
f janda. Gættu vel aö því sem stendur á
„hauskúpupokunum” sem þú átt aö
vinna við. En áöur en þú ferð að sýna
kæruleysi þá skaltu lesa vel „Efnalist-
ann yflr hættuleg efni” svo að þú vitir
hvernig bregðast á viö eitrunar-
einkennunum. Mundu síðan aö matar-
hléið er aðeins 30 minútur og hér dugar
ekkert slór því að vinnufélagar þínir
þurfa líka að komast í mat. Þín yrði
fljótt saknaö í kerskálunum ef þú ert
ekki stundvís.
I lok vinnudags ertu eflaust talsvert
dasaður, ef til vill þungt fyrir brjósti,
meö remmu í hálsi og snýtir svörtu. En
þú getur þvegið af þér svitann og
skítinn ef þú ert nógu fljótur aö hlaupa
100 metrana frá stimpilklukku að
baðhúsi og tilbúinn að stíga upp i
rútuna ca 19 mínútum eftir vinnulok. I
þessum asa tekurðu samt eftir því hve
loftið er tært og hreint fyrir utan ker-
skálana, einna líkast því þegar
ráðherra stígur út úr Blasernum uppi
tilfjalla.
Iönaðarráðherra Sverrir Her-
mannsson sagöi á Alþingi i dag að
meðalmaðurinn Sverrir Hermanns-
son, sem vinnur í Straumsvík, hafi að
meðaltali 30—40 þús. kr. í laun á
mánuði. ..
Konan þín horfir undrandi á þig,
börnin líka. Kunningjar og ættingjar
hringja og spyrja hvort þú sért orðinn
brjálaður að heimta hærra kaup,
maður meðslík rosalaun!
Og Sverrir Hermannsson, starfs-
maður hjá Isal, veit ekki hvaðan á sig
stendur veðrið. Um hvaða menn og um
hvaða laun er verið að tala? Hann
tekur fram launaseðil sinn og les enn
einu sinni:
krónur
40 st. á viku 3.511,-
Greiðsla vegna ferða og viðveru
á vinnustað umfram dagvinnu 456,-
Umsaminn nýtingar og framleiðnibónus 15% 595,-
Alls kr. 4.562,-
í lok vinnuviku
Jæja, Sverrir sæll, nú ert þú kominn
heim úr Straumsvíkinni með fyrsta
vikukaupiö þitt. Þið hugleiðið það
hjónin, ásamt bömum ykkar, hvemig
endar eigi að ná saman fram aö næstu
útborgun. Þið eruð ekki búin aö
komast að niöurstöðu þegar klukkan
slær átta og fréttir eru hafnar í sjón-
varpinu. Kunnuglegt andlit úr blööum
og sjónvarpi birtist á skjánum. I
fréttum er þetta helst:
Það þarf ekki að taka fram að þetta
eru brúttólaun og það á eftir að taka
væna upphæð til hliðar í opinber gjöld
og launatengd g jöld. Lesendur em ekki
lengi að reikna út að hefði Sverrir,
starfsmaður hjá ISAL, ekki
uppbætumar kr. 456 og kr. 595 em laun
hans viö 15 þús. króna lágmarkið fyrir
40 stunda vinnuviku á vinnustað þar
sem krafist er sérstakrar árvekni í
starfi og þar sem vinnuaðstaðan er
hættuleg.
Skiptaverð: Heildarverð:
Þorskur 8,84 kr/kg 12J29 kr/kg
ýsa 6,97 kr/kg 9,69 kr/kg
annarafli 6,00kr/kg 8,34 kr/kg
Meðalverð 7,62 kr/kg 10,60 kr/kg
Til samanburðar þá er niðurstaða
Framleiðni sf. að heildarverð á
þorskinum hér heima sé 14,68 kr/kg
(án útfl.gjalda) eða 19% hærra en hér
aðframan.
2. Samanburður á löndun á Islandi og í
Bretlandi:
2.1. Löndun í Bretlandi. þús. kr.
Landaömagn79tonn (meðalfarmur
sl. 3mán.) x 29,22kr/kg =2.311.0
— erl. kostn ca 19% +
útfl. gjöld 4,225% = 536.0
Mismunur = skilaverö
tilútgerðar =1.775.0
skilaverðpr. kg = 22,50 kr/kg.
Ath. viðbótarkostnaður v/siglingar til
Bretlands gæti numið 100—150 þús. kr.
2.2. Lönduná Íslandi. . þús. kr.
Landað magn 83 tonn (79 tonn
+5% rýrnun) X 10,60 = 880,-
— aflagjöld, hafnargjöld
og löndunarkostnaður = 40,-
Mismunur = skilaverð ~
tilútgerðar = 840,-
Skilaverö pr. kg = 10,12 kr/kg.
(Framleiðni sf. gerir ekki ráð fyrir
því að það kosti nokkuð að landa fiski á
Islandi).
Þegar framangreindar tvær
landanir hafa verið bornar saman þá
kemur í ljós, að skilaverð til útgeröar-
innar er 122% hærra pr. kg í Bretlandi
en á Islandi. I skýrslu Framleiðni sf. er
reiknað meö stuölinum 1,5 v/tíma-
lengdar í siglingu. Ekki skal um það
deilt hér, en það er ljóst að tími er
hugsanlega það eina, sem ísl. útvegs-
menn koma til með að hafa nóg af á
þessu ári, þar sem skipin þurfa að vera
bundin stóran hluta úr árinu v/afla-
samdráttar. En þrátt fyrir að stuðull-
inn 1,5 sé notaður í þessu dæmi þá er
skilaverð til útgerðar enn tæplega 50%
hærra pr. kg m.v. þessi verö þegar
landað er í Bretlandi.
Framangreind dæmi eru raunveru-
leg og endurspegla vel þá farma sem
isl. togbátar landa erlendis. (Einvörð-
ungu 24% af löndunum í Bretlandi 1983
voru togaralandanir.) Eg er hinsvegar
fyllilega sammála Framleiöni sf. í því
aö sjaldnast borgar sig að sigla með
óblandaðan 1. fl. þorskfarm til Bret-
'lands, enda er það ekki gert, slíkum
samtals um 13.800 tonnum af ísfiski í
Bretlandi þar af 7.100 tonnum af þorski
eða 51%. I Þýskalandi var landað
tæpum 19.000 tonnúm af ísfiski og þar
af 451 tonni af þorski. Hlutdeild þorsks
í heildar ísfiskútflutningi okkar var því
eingöngu 23% á árinu. Mismunurinn er
afar blandaður fiskur á breska
markaðinn og að mestu karfi á þýska
markaðinn.
Alltaf öðru hverju vakna hér á
'landi spurningar um réttmæti ísfisk-
landana erlendis og heyrast þá fullyrð-
ingar um að eðlilegra sé aö landa
þessum afla innanlands og skapa á
þann hátt atvinnu með „fullvinnslu”
hans.
Isfiskmarkaðimir í Þýskalandi og
Bretlandi eru hluti af okkar hefð-
bundnu fiskmörkuðum ekki síður en
Ameríka og Rússland fyrir freðfisk,
Portúgal og Spánn fyrir saltfisk og
Nigería og ItaUa fyrir skreið. Islenskir
útvegsmenn landa ferskum fiski á
þessum mörkuðum þegar verö eru
hagstæð á nákvæmlega sama hátt og
fiskverkandi leggur áherslu á einstaka
framleiðslugrein eftir því hvernig
markaðsaðstæður eru hverju sinni.
Mörgum Islendingum ætlar seint að
skUjast að stór hópur neytenda í Bret-
landi og Þýskalandi lítur ekki á verkun
á fiski, t.d. frystingu, sem fuUvinnslu
heldur einvörðungu sem aöferð til að
geyma fiskinn ef ekki er hægt að neyta
hansfersks.
Það er skoðun mín að þrátt fyrir
af lasamdrátt á þessu ári þá muni brátt
úr rætast og verða þá þessir ferkfisk-
makaðir enn mikilvægari f)rir okkur
en nú er og því verðum við að viðhalda
þeim sem og öðrum mörkuðum svo
sem frekast er unnt.
Að lokum vil ég segja að ég er
undrandi á þeim uppslætti sem
framangreind skýrsla frá Framleiðni
sf. hefur fengiö í þessu blaði og þeirri
.staðreynd að DV leitar tU aðUa um
gerð sh'krar skýrslu sem beinlínis
hefur hagsmuna að gæta í þessu máU.
Allur samanburöur í skýrslunni, og
túlkun blaðsins ekki sist, miðar að þvi
aö gera útvegsmenn tortryggUega í
augum lesandans með því aö fuUyrða
að mun heppilegra sé að landa hér
heima en erlendis og útvegsmenn af
þeim sökum ekki starfi sínu vaxnir.
Eg vænti þess að DV birti samskonar
skýrslu frá Framleiðni sf. um landanir
í Þýskalandi, en þar er verð á karfa
algengt 3—4 sinnum hærra en ísl. fisk-
kaupendurgreiða.
förmum er nær undantekningalaust
landað heima svo sem eðUlegt má
teljast.
Þó að fiskverð á hinum erlendu
mörkuðum í samanburði viö á Islandi
sé það sem menn Uta helst til þegar
3. Um gámafisk.
Ekki mun ég fjalla itarlega um sölu
á fiski í gámum. Mikil og ör þróun
hefur orð:ð á þessum útflutningi á síð-
ustu árum og á sl. ári var það umtals-
vert magn sem flutt var út á þennan
Af þessum sökum gæti heildar-
kostnaöur pr. kg sveiflast frá 5 kr. kg
uppí9kr. kg.
Hvað varöar rýrnun á gámafiski þá
er í hæsta lagi hægt aö reikna með 5%
og er það jafnvel of mikið að sögn
„Alltaf öðru hverju vakna hér á landi spurnlngar um réttmæti isfisklandana erlendis..
ákvörðun um löndun erl. er tekin, eru
það einnig önnur atriði sem skipta
verulegu máli. Þau helstu eru eftirfar-
andi:
a. Aflinn er staðgreiddur.
b. Ýmis aðföng eru mun ódýrari t.d.
er gasólía um 35% dýrari hér á
landi en í Bretlandi og smurolíur
fást keyptar án söluskatts og vöru-
gjalds.
c. Rekstrarvandamál söltunar og
herslu hafa valdiö því að sumar út-
gerðir sem allajafnan sáu slikum
vinnslustöövum fyrir hráefni láta
skip sín nú sigla með aflann.
hátt. Allur samanburður milli þess að
láta skip sigla með aflann og flytja
hann út í gámum er mjög erfiður og
ræðst t.d. af stærð farma í skipunum,
hlutfalli flutningsgjalds á gámum af
söluverði erl. o.s.frv.
Skv. þeim upplýsingum sem ég hefi
fengið frá einum stærsta útflytjanda á
gámafiski þá hefur oröiö veruleg
lækkun á flutningskostnaði nú nýverið,
ennfremur fer kostnaður pr. kg fyrst
og fremst eftir því hversu mikiö magn
kemst í hvem gám, en það er mjög
mismunandi eftir stærð fisksins
(smár fiskur rúmast mun betur í gámi
enstórfiskur).
þessa útflytjanda. Sérstaklega vil ég
þó taka fram að i langflestum tllvikum
eru það flskkaupendur eða fiskvinnslu-
stöðvar sem standa fyrir gámaútflutn-
ingl en ekki útgerðarmenn. Verðiu-
maður að ætla að arðsemissjónarmið
ráði því að þær selja fiskinn frekar
ferskan í gámum en aö taka hann í
gegn um vinnslurásir fyrirtækjanna.
Það er mín skoðun að kostnaðartölur
sem Framleiðni sf. reiknar með, þ.e.
38%, sé of hátt hlutfall og hin rétta tala
séum30%.
Lokaorð
A árinu 1983 lönduðu ísl. fiskiskip