Dagblaðið Vísir - DV - 22.02.1984, Blaðsíða 13

DV. Aj[IÐyiKUDAGyR22. FEBRÚAR1984.
13
Hér sé friður
— í raun
Þeir sem stunda eöa hata stundað
nám í framhaldsskólum landsins
hafa m.a. lesiö „mannkynssögu tutt-
ugustu aldarinnar”. Þar fá þeir upp í
hendurnar sögu sem byggir nær
eingöngu á styrjöldum. Þar er talaö
um „Fyrri heimsstyrjöldina”, „Milli-
stríðsárin” og „Seinni heimsstyrj-
öldina”. Árin eftir seinni heimsstyrj-
öldina og f ram að deginum í dag eru í
mannkynssögunni og almennt kölluö
„FRIÐARTlMAR”. Ég tel þaö mjög
óraunhæft að kalla þaö „friðar-
tíma”, þegar u.þ.b. 3 milljónir
manna hafa veriö drepnar á þessu
tímabili, auk allra þeirra sem eftir
stóöu vanheilir á sál og líkama eöa
heimilislausir. I sögunni er örlítiö
drepið á „Kreppuna miklu” og erfitt
er að finna nokkuö sem bendir til aö
menn hafi byggt þessa jörö aö
undanskildum nokkrum línum um
afrek á sviöi lista og vísinda. Þaö er
ekki uppörvandi fyrir okkur, yngri
kynslóöina, að eiga að lesa þessa
sögu af áhuga og meö ánægju. Og
þaö er ekki mjög uppbyggjandi fyrir
okkur, sem munum taka viö þessari
jörö, að taka próf þar sem greind
okkar er mæld meö utanbókarlær-
dómi á tölum yfir fjölda drepinna,
særðra og niöurbrotinna manna.
Utanbókarlærdóm sem segir okkur:
Hverjar uröu afleiðingar styrjald-
anna? Hver sigraði og hver sat eftir
sigraöur. Allt þetta er heimskulegt
og líka þaö aö sú þjóö sé „sigurveg-
ari” sem fórnað hefur milljónum
mannslífa til þess eins að drepa aör-
ar milljónir manna, einungis vegna
ólíkra skoðana eöa vegna þess aö
trúarbrögðin voru ólík......
KRISTÍN
SÆVARSDÓTTIR
LEIDBEINANDI í SAMHYGD
Þaö hlýtur eitthvaö jákvætt og
uppbyggjandi að hafa gerst í sög-
unni. Hvar er þaö skrifað eða er þaö
kannski ekki nógu merkilegt til að
það komist á blað sögunnar??? Á aö
halda áfram aö ala böm upp í því aö
ekkert sé merkilegt nema styrjaldir,
ósættir og það sem kallar sársauka,
þjáningu og óhamingju yfir mann-
kynið?
Við sem lesum þessa sögu munum
erfa landið og halda áfram aö búa til
söguna. Viljum viö ekki koma í veg
fyrir aö næstu kynslóðir þurfi að lesa
um sömu hörmulegu manndrápin og
viö höfum gert? Eöa þaö sem verra
er aö næstu kynslóöir myndu aldrei
vaxa úr grasi til aö búa til sína eigin
sögu, vegna þess aö „stóra bomban”
heföi áöur þurrkað allt lífríki jaröar
út.
Kjarnorkuvopn
Mikið er talaö um kjarnorkuvopn í
dag og snúast deilurnar um þaö
hvort Sovétmenn séu sóknaraðilinn
og Bandaríkin varnaraðilinn eöa
öfugt. Ábyrgö stórveldanna tveggja
er mikil. Þaö sér hver heilvita
maöur. En ábyrgð þeirra sem
aðhafast ekkert er engu minni.
Eigum- viö Islendingar aö halda
áfram að tala bara um frið og sjá þar
meö líkumar á kjamorkustyrjöld
aukast eöa eigum viö að gera allt
sem í okkar valdi stendur til aö
minnka h'kumar?
Nú kynnu margir aö spyrja:
„Hvaö getum viö Islendingar gert?
Viö eram svo fámenn þjóð?”... Já,
þaö er satt aö viö eram fámenn þjóð
og landið er lítiö en í því liggja ein-
mitt yfirburöir okkar. Vegna
smæöar landsins og fámennis erum
viö aö mörgu leyti eins og ein stór
fjölskylda. Allir þekkja alla og vega-
lengdir á milli landshluta eru ekki
miklar.
Vegna alls þessa eigum við meiri
möguleika en ella á aö byggja upp
þjóðfélag sem væri öðruvísi en önnur
þjóðfélög. Þjóðfélag sem væri laust
viö allt ofbeldi og þar sem fólki liði
vel. Við höfum frjálst val um aö gera
eöa gera ekki.
Viö getum haldið áfram aö tala og
syngja um frið.
Við getum haldið áfram aö rifast
um vera okkar í hinu eöa þessu
hemaðarbandalaginu.
Við getum haldið áfram að nöldra
og rífast og láta okkur höa illa.
Viö getum haldiö áfram aö hafa
minnimáttarkennd vegna þess aö
viö eram „bara íslendingar” sem
geta engu breytt.
Viö getum haldiö áfram aö gera
einfaldlega ekkert.
EN
viö getum hka valið aö gera stórkost-
lega hluti.
Viö „Islendingar” getum barið í
borðiö og sagt: „Þetta þýöir ekki
lengur, geram eitthvaö í málinu”.
Við getum byggt upp „fyrirmyndar-
rikiö Island”. Fyrirmyndarríki þar
sem fólki liði vel, þar sem samskipti
byggöust á vináttu, tihitssemi og
væntumþykju. I þessu fyrirmyndar-
ríki væra vandamálin leyst fyrir fullt
og allt, vandamál sem nú era tU
staðar vegna úrelts þjóðfélags.
Aðrar þjóöir, þ.á m. Sovétríkin og
Bandaríkin myndu hta noröur tU
tslands og sjá að vopnabrak og fleiri
og fleiri kjarnorkuvopn leiða aldrei
til neins nema tortímingar. Þessar
þjóöir svo og allar aörar sæju þá hag
sinn í að hætta að rífa niður og hefja
sama uppbyggingarstarfið og „fyrir-
myndarríkiö” Island. Aö þessu loknu
og ekki fyrr getum viö, meö hreinni
samvisku, sagt viö Bandaríkjamenn
og Sovétmenn: „Skammist ykkar
fyrir aö vera meö kafbáta í kringum
landið og her hér. Viö eram friðelsk-
andi þjóö og vUjum ekki sjá aö styöja
siðleysi þeirra þjóöa sem eyða öllum
sínum kröftum í aö fara meö ófriö á
hendur öðram þjóöum. Þaö sem þiö
eruö aö gera er heimskt og siðlaust
og við vUjum ekki fyrir nokkurn mun
taka þátt í ykkar vitfirrta stríðs-
dansi. Við höfum aldrei fariö meö
ófriöi á hendur öörum þjóöum og
ætlum ekki að fara aö byrja á því
núna. Við viljum aö þiö gerið meö
ykkur samning þar sem þið friðlýsið
Island. Við eram friðsöm þjóö og
vUjum vera í friöi frá niðurrifs-
þjóöum eins og ykkur.”
Ef viö geram þetta getum við haft
„afgerandi óhrif” á viðhorf fóUcs
ails staöar í heiminum og á þann
hátt, vonandi, komið í veg fyrir
dauða alls mannkyns.
Viö getum skrifað fyrsta kaflann í
nýrri, spennandi og skemmtilegri
mannkynssögu sem næstu kynslóöir
munu hafa gagn og gaman af að lesa.
En hvar á aö byrja þessa nýju mann-
kynssögu? Jú, hver og einn
Islendingur, hvort sem hann er:
kommi, krati eöa íhaldsmaöur,
húsmóöir, lögga, nemi eða lög-
fræðingur getur byrjað fyrstu blaö-
síðuna meö því að hætta aö beita eöa
stuðla aö ofbeldi í sínu nánasta
umhverfi. Meö því aö bæta samskipti
sín viö alla, þó svo aö skoöanir í
stjómmálum, trúmálum eöa ööram
smámálum fari ekki saman. Meö því
aö byggja upp friö í huga, hjarta og
athöfuum og með því aö miöla sinni
tilf inningu um friö til annarra.
Eigum viö aö halda áfram aö tala
bara um friö eöa gera eitthvað stórt?
Lesandi góöur, þitt er valið. Búum til
betri heim og hef jumst handa strax í
dag. EKKIÁ MORGUN.
0 „Á að halda áfram að ala börn upp í því
að ekkert sé merkilegt nema styrjaldir,
ósættir og það sem kallar sársauka, þjáningu
og óhamingju yfir mannkynið.”
Hvers vegna
get ég ekki
selt ömmu
mma?
Hinn 6. febrúarsíðastliðinn birtistí
nafnleysingjadálki einum hér í blað-
inu, „I dag mælir Dagfari,” grein um
mig undir yfirskriftinni „Vill maöur-
inn ekki selja ömmu sína?” Þessi
grein var reyndar betri heimild um
sálarlíf greinarhöfundar, Dagfara,
en um skoöanir mínar, en hún veitir
mér þrátt fyrir þaö gott tilefni til aö
leggja nánar út af nokkram þeirra.
Sjálfseign
einstaklingsins
Yfirskrift greinarinnar er að visu
eins og hver önnur aulafyndni,
samboöin krakka í sandkassa. Sú
ádeila er algeng á frjálshyggju, að
allt sé samkvæmt henni falt, allt geti
gengiö kaupum og sölum, frjáls-
hyggjumaöurinn viti verðið á öllu, en
ekki gildiö á neinu, eins og Oskar
Wilde sagöi. Dagfari hefur líklega
ætlaö aö koma þessari hugmynd á
framfæri með ömmutali sínu, þótt
hann gerði þaö heldur óglæsilega.
En í þessari ádeilu er falinn regin-
misskilningur. Dagfari spyr: Hvers
vegna get ég ekki selt ömmu mína? I
þessu viðfangi skiptir það ekki máli,
að báöar ömmur mínar eru látnar,
blessaðar, og sálir ganga ekki
kaupum og sölum nema í rússnesk-
um skáldsögum frá nítjándu öld,
sem Dagfari hefur aldrei heyrt um.
Svarið viö spurningunni er einfalt:
Ötímabærar
athugasemdir
HANNESH.
GISSURARSON
CAND. MAG.
Vegna þess aö ég á ekki ömmu mína,
aulinn þinn! Hún á sig sjálf, og ég get
ekki selt annað en það, sem ég á.
Hugmyndin um sjálfseign
einstaklingsins er frumhugmynd
frjálshyggjunnar, og á henni reisti
John Locke sína merkilegu kenningu
um ríki og séreignarrétt. Meö þess-
ari hugmynd er öllu þrælahaldi
afneitað: einstaklingurinn á sig
sjálfur, enginn annar á hann, hann
er sjálfstæður maöur, ekki sauöur í
hjörö, sem rekin er áfram. Hver
maöur hefur sinn rétt, en hann tak-
markast af sama rétti allra annarra
manna. Frelsi mitt er ekki frelsi tii
aö ganga á frelsi þitt.
Sjálfsvirðing
einstaklingsins
Dagfari snýr síðan út úr oröum
mínum hér í blaöinu til varnar frelsi
manna til allra þeirra viðskipta, sem
noröri, era miklu betur komin en
ella, einnig fátækir foreldrar þeirra í
suöri, einnig bamlausir fósturfor-
eldrar þeirra í noröri.
Öðra máli gegnir um klám, vændi
og fíkniefnasölu. Eg get umborið
sumt þetta án þess að samþykkja
það (og ég er reyndar ekki viss um,
aö ég geti umborið sölu sterkra fíkni-
efna, svo sem heróíns). Þeir, sem
í dag mælir Dagfari
ídagmælir Dagfari
dag mælir Dagfari
„Svarið við spurningunni er einfalt: Vegna þess að ég á ehki ömmu
mina, aulinn þinn!"
Vill maðurinn ekki selja ömmu sína?
eru þeim sjálfum aö nauöungarlausu
og öörum aö kostnaðarlausu. Hann
lætur aö því liggja, að ég mæli með
öllum slíkum viðskiptum! Þetta er
hinn herfilegasti útúrsnúningur, eins
og ég hef bent á við önnur tækifæri.
Dagfari gerir ekki greinarmun á
samþykki og umburöarlyndi: ég get
umborið eitthvaö án þess aö sam-
þykkjaþað.
Viö skulum snúa okkur að
nokkrum þeim dæmum, sem ég hef
nefnt: klámi, vændi, okri, bamasölu
og fíkniefnasölu. Þessi dæmi era
ólík. Okur er ekkert annaö en
tilfinningamál — mönnum finnast
peningar fulldýrir. Og böm frá
Suöurlöndum, sem eignast
umhyggjusama fósturforeldra í
þetta stunda, era að gera sjálfum sér
mein og ekki öðram, og menn eiga aö
hafa frelsi til aö gera sjálfum sér
mein — einmitt vegna þess aö þeir
eiga sig sjálfir og enginn annar á þá.
En hvers vegna kæri ég mig ekki
um, að systir mín stundi vændi? Eöa
bróðir minn neyti fíkniefna? Vegna
þess að einstaklingamir eiga aö
viröa sjálfa sig, þeir eiga ekki aö láta
allt falt, þeir eiga að segja viö
umheiminn: hingað og ekki lengra,
hér bý ég. Þeir, sem kaupa konur,
óvirða þær meö því, líta ekki á þær
sem einstaklinga, heldur vélar. Þeir,
sem neyta fíkniefna, era aö flýja
líf ið, þeir axla ekki hina siöferðilegu
ábyrgö sína. En ég endurtek: ég get
ekki bannað ööram að gera eitthvaö,
þótt ég kæri mig ekki um, að þeir
geri það. Sjálfseign einstaklingsins
og sjálfsvirðing hans eru sitt hvaö.
Frá Kína
til Albaníu?
Þaö er athyglisvert, aö samkvæmt
siöferðiskenningu minni get ég ekki
selt ömmu mína, en sennilega gæti
ég selt hana samkvæmt siðferðis-
kenningu Dagfara — því að hann
gerir ráö fyrir, aö banna megi mönn-
um að gera sjálfum sér mein, en þaö
felur í sér, aö þeir eigi sig ekki
sjálfir, heldur eigi einhverjir aörir
þá! Vopniö Dagfara er þannig eins
og búmmerang blámannanna í Eyja-
álfu — það kemur aftur og hittir
þann, sem kastaði því.
Eg veit, aö Dagfari skilur hvorki
upp né niður í því sem ég er aö segja.
Hann setur saman orö, en hugsar
ekki. Eg hef ekkert á móti nafn-
leysingjadálkum í dagblöðum, ef
þeir era skemmtilegir og vel skrifað-
ir eins og austradálkur Magnúsar
Kjartanssonar og svarthöfðadálkur
Indriöa G. Þorsteinssonar voru,
tveggja snjöllustu blaðamanna
okkar á þessari öld. En dagfara-
greinamar era samdar af manni,
sem hefur hrærivél í heila staö, hvort
sem hann hefur síöan vitið í fótunum
eöa ekki.
Hver leynist aö baki dagfaranafns-
ins? Ovinir Ellerts B. Schrams rit-
stjóra halda því fram, aö hann skrifi
þennan dæmalausa dálk. Þetta kynni
að skýra, að í greininni er talað í
miklum hneykslunartón um lofsam-
leg ummæli mín um Þorstein Páls-
son, formann Sjálfstæöisflokksins,
og Davíð Oddsson, borgarstjóra í
Reykjavík, í nýjasta hefti Stefnis,
tímarits ungra Sjálfstæðismanna.
Ellert kynni aö líta á þessa tvo ágætu
menn sem keppinauta sína, þótt
hann sé senniiega einn um þá
skoðun, og vera aö beita gömlu
bragöi Kremlverja — aö ráöast á
Albaníu, þegar átt er viö Kína. En ég
hélt, að Ellert hefði lært eitt af sínum
óteljandi knattspymuleikjum. Þaö
er, aö fljótfæram mönnum hættir viö
aðskorasjálfsmörk.