Dagblaðið Vísir - DV - 25.04.1984, Blaðsíða 12

12
DV. MIÐVIKODAG UK 25: APRIL 1'984. V'
Frjálst.óháð dagblað
Útgáfufélag: FRJÁLS FÚÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLF.SSON.
Framkvæmdastjóribg útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON.
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM.
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON.
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON og ÓSKAR MAGNÚSSON.
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON.
Ritstjórn: SÍÐUMÚLA 12—14. SÍMI 86611. Auglýsingar: SÍÐUMÚLA 33. SÍMI 27022.1
Afgreiðsla, áskriftir, smáauglýsingar, skrifstofa: ÞVERHOLTI 11. SÍMI 27022.
Sími ritstjórnar: 86611. n
Setning, umbrot, mynda-og plötugerð: HILMIR HF., SÍDUMÚLA 12. Prentun: i
Árvakur hf., Skeifunni 19. - j
Áskriftarverð á mánuði 250 kr. Verð í lausasölu 22 kr.
Helgarblað25kr. ^ .
Bastaróur
Ráðherrarnir lögðu á sig þá vinnu yfir páskana að
berja í fjárlagagatið. Það var vonum fyrr, enda hefðu
þeir ekki þurft að fremja þau helgispjöll ef eitthvert vit
hefði verið í vinnubrögðum. I margar vikur hefur ekki
gengið á öðru en yfirlýsingum í bak og fyrir sem hafa
verið aðhlátursefni almennings og ráðherrunum til at-
hlægis.
Eitt hefur verið sagt í dag og annað á morgun og nú er
ljóst að niðurstaðan verður ein allsherjarmoðsuöa sem
hefur marga galla en fáa kosti.
Fjallið tók jóðsótt og fæddist lítil mús.
Ráðstafanir þær sem nú liggja á borðinu eru því miður
bastarður sem hefur ekki önnur einkenni en þau að
ráðherrarnir hafa í rauninni gefist upp við að leysa fjár-
lagavandann á eigin kostnað. Að langmestum hluta til er
byröinni varpað yfiur á herðar skattborgaranna og
þjóðarinnar.
Niðurgreiðslur eiga að lækka án þess þó að þar sé um
neina stefnubreytingu aö ræða í allri niðurgreiðslu- og
landbúnaðarvitleysunni.
Söluskattsundanþágum á að fækka sem virðist afar
tilviljunarkennt fálm út í loftið.
Bensínskattur skal lagður á bifreiðaeigendur og gefur
sáralítið í aðra hönd.
Skuldum ríkissjóðs verður velt áfram með nýjum lán-
tökum.
Allt eru þetta ráðstafanir sem hafa í för með sér aukin
útgjöld fyrir almenning, hærri framfærslu fyrir launþega
sem hafa rétt nýlega skrifað undir kjarasamninga í þeirri
góðu trú að kaupmáttur veröi ekki frekar rýrður með
auknum skattaálögum af hálfu ríkisvaldsins.
Ráðstafanir ríkisstjórnarinnar að þessu leyti eru
óneitanlega eins og köld vatnsgusa framan í verkalýðs-
hreyfinguna.
Enn frekar hljóta þessar ráðstafanir að vera teknar
óstinnt upp þegar í ljós kemur að útgjöldum ríkissjóðs
vegna kjarasamninganna er að verulegum hluta mætt
með breytingum á tekjuskatti og auknum álögum gagn-
gert í því skyni.
Nokkur hundruð milljóna króna sparnaður er fyrir-
hugaður í ríkisgeiranum og er það góðra gjalda vert svo
langt sem það nær. Sá sparnaður er hins vegar óskil-
greindur og í lausu lofti. Því miður má ætla að sá liður
ráöstafananna sé meira til að sýnast þegar litið er til
þeirrar tregðu og fyrirstöðu sem fram hefur komið hjá
einstökum ráðherrum í hvert skipti sem minnst er á
niðurskurð í þeirra ráðuneytum.
Ekki er að heyra að menntamálaráðherra eigi auðvelt
með niðurskurö á lánasjóði námsmanna.
Ekki er aö heyra að landbúnaðarráðherra sé tilbúinn að
fækka undanþágum frá söluskatti í sínum málaflokki.
Ekki hefur heilbrigðisráðherra gengið of vel að skera
niður í heilbrigðiskerfinu.
Ekki hefur félagsmálaráðherra í hyggju niðurskurð á
f járveitingum til húsnæðismála.
Þannig mætti áfram telja. Ráðherrarnir og stjórnar-
flokkarnir hafa kastað þessum bolta á milli sín og þrauta-
lendingin er sú að láta almenning borga brúsann. Viður-
kenna má að fjárlög eru ekki einkamál nokkurra ráð-
herra; vandinn er þjóðarinnar alirar. En þess var vænst í
lengstu lög að ríkisstjórnin mannaði sig upp í hressilegan
niðurskurð á útgjöldum og herti sína eigin sultaról eins og
aðrir hafa þurft að gera. Þær vonir hafa brugðist með
þeim bastarði sem nú er að sjá dagsins ljós.
ebs
DV
Er notkun bílbelta
,félagslegt vandamál?’
Menn nota margar reglur í lífi sínu
og flestar án þess aö vita af þeim.
Slíkar reglur eru faldar forsendur í
öllum umræðum. Þaö, sem er sagt,
skiptir oft miklu minna máli en hitt,
sem er látiö ósagt, því að þaö er talið
svo sjálfsagt. Og það verður stund-
um hlutverk heimspekingsins að
draga slíkar reglur fram í dags-
ljósið, jafnvel að efast um þær, fá
menn til aö standa sjálfum sér og
öörum reikningsskil gerða sinna.
Mál eitt hefur síðustu vikurnar borið
á góma, sem tilteknum. reglum er
beitt um í nokkru hugsunarleysi:
notkun bílbelta.
Eru bflslys
ekki einkamál?
Alþingismenn segja, að bílslys séu
ekkert einkamál. Og starfsmenn
Umferðarráðs skrifa, að frelsis-
reglan eigi ekki við, því að frelsi
þeirra, sem lendi í slysum, komi
niður á þeim, sem ekki lendi í slys-
um. Hvaða reglu notar þetta fólk
sennilega án þess að vita af því?
Hvaöa forsendu hsfa þessir kátu
karlar án þess að efast um hana? Þá
reglu eða forsendu, að ríkiö beri ein-
hverja ábyrgð, þegar menn lendi í
slysum. En er þessi óskráða regla
meö öllum sinum afleiðingum ekki
heldur hæpin? Er ekki haldið út á
hála braut með henni?
Hin reglan er skynsamlegri aö
mínum dómi, að menn háfi frelsið og
beri síðan ábyrgð á því sjálfir,
hvernig þeir nota það, skaði þeir ekki
aðra en sjálfa sig.
Þeir, sem nota ekki bílbelti, eru
ekki hættulegir öörum en sjálfum
sér. Þess vegna er það og á aö vera
einkamál þeirra, hvort þeir nota þau
eða ekki. Það er ekki, fyrr en ríkið
tekur á sig skaðann, sem málið
breytist. Maður, sem hefur ekki
tryggt sig eða notar ekki bílbelti og
verður þess vegna fyrir skaða, á
sjálf ur að g jalda þess, en ekki aðrir.
Gallinn við rökræðumar um
notkun bílbeltanna í islensku
blöðunum er, að allir ræðumennirnir
hafa rétt fyrir sér, en að rök þeirra
ná of skammt. Það er eölilegt, að
rikið lögleiði gætnina, ef þaö á að
bera kostnaöinn af ógætninni. En þaö
er líka eðlilegt, að menn telji það sitt
einkamál, hvort þeir séu gætnir eða
ekki — noti bílbelti eða ekki. Valið er
því um tvær óskráðar rgglur, sem
draga verður fram í dagsljósiö —
hvort ríkið er velferðarríki og tekur
á sig allan skaða, sem einstaklingur-
inn vinnur sjálfum sér, eöa réttar-
Ótímabærar
athugasemdir
HANNESH.
GISSURARSON
CAND. MAG.
ríki, þar sem einstaklingarnir hafa
frelsið, en einnig ábyrðina. Laga-
setningin um notkun bílbelta er ekk-
ert annað en rökrétt afleiðing af vel-
ferðarrikinu.
Óheppilegar afleiðingar
af lagasetningunni
Eitt er ónefnt. Lagasetning er í
góðum tilgangi — og ég efast ekki
um, að bílbeitamönnum gangi gott
eitt til — getur haft ýmsar óheppi-
legar afleiðingar, þegar til langs
tíma er litið. Lagasetning um notkun
bílbelta hefur líklega haft þær af-
leiðingar, aö færri slasast en ella í
hópi þeirra ökumanna, sem nota
bílbelti. En rannsóknir í Bandaríkj-
unum sýna, að slysum hefur ekki
fækkað, þar sem sett hafa verið lög
um notkun bílbelta, heldur verður
annaö fólk fyrir þeim — færri öku-
menn slasast, en fleiri vegfarendur.
Þetta má orða svo, að dreifing um-
ferðarslysanna breytist, en ekki tíðni
þeirra. Skýringin er sú, að þeir, sem
nota bílbelti, telja sig öruggari og
taka því meiri áhættu en þeir hefðu
ella gert.
Bilbeltamenn hafa sennilega ekki
séð þessar afleiðingar fyrir í ofur-
kappi sínu viö að bjarga fólki frá
sjálfu sér. Þeir skilja iila eða alls
ekki það lögmál h'fsins, að menn
bregðast við kostnaðinum af eigin
gerðum. Því ódýrari sem ógætni er
ökumönnum, því minni tilhneigingu
hafa þeir að öllu jöfnu til gætni. Eg er
að reyna að segja með þessu, aö
nytjarökin með lagasetningu um
notkun bílbelta — þau rök, að þau
spari ríkinu fé — eru hæpin. Og slík
rök geta reyndar tekið óvænta
stefnu. Ökumenn, sem nota ekki bíl-
belti, eru ekki öðrum hættulegir fyrir
vikið. En segja má, að ökumenn,
sem noti bílbelti, séu öörum hættu-
legir vegna aukinnar öryggiskennd-
arsinnar!
Frelsisrökin á
móti lagasetningu
Nytjarökin með lagasetningunni
eru hæpin. En síðan má ekki gleyma
frelsisrökunum á móti henni. Það
verður sennilega ekki brýnt of oft
fyrir mönnum, að frelsið er einnig
frelsi til að skaða sjálfan sig, þvi að
maðurinn á sjálfan sig og hefur leyfi
til þess að fara vel eða illa með sjálf-
an sig — að því ógleymdu, að við vit-
um ekki alltaf, hvað hefur heppileg-
ar og óheppilegar afleiöingar í okkar
óraflókna heimi.
Eg er ekki að skrifa þessa grein
gegn notkun bílbelta. Sennilega er
hún skynsamleg — að minnsta kosti
frá sjónarmiði ökumannanna séð.
Eg er að skrífa hana til að sýna, aö
málið er allt annaö en bilbeltamenn
segja. Eg vona, að mér hafi tekist að
sýna, að notkun bílbelta sé ekki
„félagslegt vandamál” nema í vel-
feröarríki, þar sem ábyrgðin er tekin
af borgurunum. En í ríki, þar sem á-
byrgðin á eigin verkum er tekin af
borgurunum, þurfa menn ekki að
bíða lengi eftir því, að frelsið sé líka
tekið af þeim.. .
g|| „Lagasetningin um notkun bílbelta er
^ ekkert annað en rökrétt afleiðing af vel-
ferðarríkinu.”