Dagblaðið Vísir - DV - 26.04.1984, Qupperneq 10

DV. FIMMTUDAGUR-26. APRIL1984.
10
rl
Útlönd
Útlönd
Útlönd
Útlönd
Umsjón: Guðmundur Pétursson
Tundurduflin
geta reynst
Reagan alvar-
legt glappa-
skot fyrir
kosningarnar
Lagning tundurduflanna viö hafnir
Nicaragua, þar sem skæruliðar
gagnbyltingaraflanna, rækilega
studdir af Bandaríkjastjórn og CIA,
leyniþjónustunni, herða róöur sinn
gegn stjóm sandinista, hefur valdið
Reaganstjóminni miklum póli-
tískum skaða.
Ut á við hefur álit Bandaríkja-
stjómar beðið mikinn hnekki viö
fréttirnar af því að leyniþjónusta
hennar aöstoöi gagnbyltingarmenn
við að leggja tundurdufl á leiðir þar
sem skip eríendra þjóöaeru á ferð í
friðsömum kaupsiglingum. Jafnvel
eindregnustu bandamönnum Banda-
ríkjanna þykir þaö rammur biti aö
kyngja.
Hitt jók heldur ekki hróöur Reag-
anstjómarinnar í málinu þegar hún
lýsti því yfir að hún viðurkenndi ekki
umboð alþjóöadómstólsins í Haag til
þess að fjalla um málið þegar
sandinistastjómin hugðist kæra at-
ferli Bandaríkjamanna til dóm-
stólsins og fá hann til þess aö f jalla
um máliö.
Skiljanlega finna fáir málsbætur
fyrir Reaganstjórnina í þessu þegar
jafnvel flokksbræður forsetans eiga
erfitt með að sætta sig við tundur-
duflalagninguna. Speglast það
kannski einna best í bréfi sem einn
hægrisinnaöasti öldungadeildarþing-
maður repúblíkana, sjálfur Barry
Goldwater, skrifaði til vinar síns,
William Casey, forstööumanns CIA:
„Ég hef verið aö leita að réttu
orðunum til þess að lýsa tilfinningum
mmurn í þessu máli en ég finn ekki
annað sem nær því betur en að ég er
bálreiður. . . Forsetinn hefur beðið
okkur að styðja utanríkisstefnu
sína, Bill, en hvemig getum við stutt
utanríkisstefnu hans, þegar við
vitum ekki hvem árann hann er að
UÐUST
AF DUFL-
UNUM
Tundurduflin sem gagn-
byltingarmenn hafa með stuðningi
CIA lagt við hafnir í Nicaragua eru
sögð af ýmsum stærðum og
gerðum, sum tæknileg en önnur
handsmíðuö eða heimatilbúin. Þau
30 eða 40 dufl sem CIA-erindrekar
aðstoöuðu .kontrana” viö aö
leggja eru talin hafa valdið
mestum skaðanum. Vitað er um
sex skip heimamanna sem laskast
hafa af tundurduflunum og sex
erlend kaupskip. Ekkert þeirra er
talið hafa sokkið og ekki er vitað
um að neitt manntjón hafi orðið
þótt tíu sjómenn hafi slasast;
alvarlega.
Algengasta gerðin er 4 metra
langur sívalningur með 125 kg af C-
4 plastsprengiefni. Tundurduflin
voru flutt meö sérstöku móöurskipi
sem sigldi að uns það átti 30 mílur
eftir að landi en lét síðan hraðbáta
um að flytja þau inn undir land og
varpa þeim í sjóinn á siglinga-
leiðum við hafnir.
Þessi gerð hefur kveikjubúnað
sem nemur hreyfinguna í sjónum
þegar þungt stálskip siglir yfir þaö.
Ef skynjararnir nema nógu mikla
hreyfingu hleypir sjálfvirkur
Sandinistar bjuggu sér til frumlega
tundurduflaslæöara sem hafa
reynst þeim furðanlega vel.
«
búnaöur rafstraumi á hvellhett-
una og sprengjan springur. — Raf-
hlöðurnar glata hleöslu sinni á sex
vikna legu í sjó, eöa svo segja sér-
fræðingarnir, og þá eiga tundurdufl
þessi að verða óvirk.
Ef ýeim er komið fyrir á djúpu
vatni' þykir draga úr hættunni á að'
tundurdufl þessi valdi alvarlegum
skemmdum á skipum. Þau geta
gert rifu á samskeyti og hrist
áhöfnina ónotalega.
Sandinistar segja aö önnur
tundurdufl, heimagerð, hafi fundist
í höfnum og í Nicaragua-vatni og er
hugsanlegt að gagnbyltingarmenn
óháðir CIA hafi lagt þau. Sum
þeirra hafa verið dulbúin svo að
þau líta út eins og sker. Þau
springa þegar skip siglir hjá.
Sandinistar brugðu við og út-
bjuggu nokkra fiskibáta með
heimatilbúinn slæöingarbúnað og
hafa náð furöu miklum árangrí við
að slæða upp tundurduflin og
hreinsa skipaleiðir.
Dómstóll sem ekki er viðurkennd-
ur nema þegar henta þykir
Sú ákvörðun Reaganstjómar-
innar að viöurkenna ekki lögsögu
alþjóðadómstólsins í málum sem
varða aðgerðir Bandaríkjanna í
Mið-Ameríku um tveggja ára bil
undirstrikar enn einu sinni tak-
mörk þessarar stofnunar. Slíkt á
sér þó ýmis fordæmi og til dæmis
hefur Island eitt sinn tekið sams
konar afstöðu þegar fiskveiðideilan
við Bretland kom til kasta dóm-
stólsins.
Þegar alþjóðadómstóllinn í Haag
var stofnaður 1945 var honum ætlaö
að vera lagalegur úrskurðaraðili til
þess að setja niður deilur railli
rikja innan Sameinuðu þjóðanna og
vera ráðgjafaraöili fyrir
Sameinuðu þjóöimar í alþjóöa-
lögum. Dómendur em fimmtán og
af mismunandi þjóðerni, valdir til
níu ára setu í dómnum í senn.
Á þessum árum semidómstóllinn
hefur starfað hefur hann ekki
tekið til meðferðar nema tæplega
fimmtíu mál sem flest hafa verið af
svipuöum toga og deilur okkar viö
Breta um fiskveiöiréttindi. Flestar
þjóðir hafa verið tregar til þess að
skjóta til hans deilum sem þótt
hafa meira brennandi.
Af 158 aðildarríkjum Sameinuðu
þjóðanna hafa rúmlega tveir þriðju
tekið þá afstöðu aö viðurkenna ekki
fulla lögsögu dómstólsins í alþjóða-
málum sem þau eru aöilar aö. Þar
á meðal eru ríki eins og Vestur-
Þýskaland, Sovétríkin, Kína,
Frakkland, Italía og fleiri. — Mætti
jafnvel segja að almennt viður-
kenni þau ekki lögsögu dómstólsins
nema þegar þeim sjálfum hentar.
Á sjötta áratugnum neituðu'Ind-
land, Ástralía og Bretland að gang-
ast undir úrskurði alþjóöa-
dómstólsins. Kanada greip til þess
1970 að tilkynna dómstólnum að
þaö mundi ekki viðurkenna úr-
skurö hans ef Bandaríkin ætluðu að
reka mengunannál á hendur
Kanada á þeim vettvangi eins og
búist var við þá. 1973 afneitaði
Frakkland lögsögu hans þegar
Nýja-Sjáland og Astralía héldu því
fram að kjarnorkusprengju-
tilraunir Frakka í Kyrrahafi
vörðuðu við alþjóöalög.
Bandaríkjastjóm hefur verið
aðili að málum sem rekin hafa
verið fyrir dómstólnum í Haag.
Hafnbannið sem Kennedy-stjómin
setti á Kúbu 1962 kom til kasta
hans. 1980 vildu Bandaríkin að
dómstóllinn tæki fyrir gislatökuna í
Teheran og það þótt Iran vildi ekki
þá viðurkenna lögsögu dómstólsins
ímálinu.
Hvíta húsið og þinghöllin í Washington a ondverðum meiði ut af utanrikisstefnunni. — Tveir gagnrýnendur úr þing-
sölum, O’Neill, leiðtogi demókrata í stjóraarandstöðunni, og Goldwater, flokksbróðir Reagans. Reagan forseti og
William Casey, forstjóri CLA leyniþjónustunnar sem aðstoðað hefur gagnbyltingarmenn í Nicaragua.
gera? Líbanon? Gott og vel, við
vissum að hann var að senda herlið
þangað. En tundurdufl í hafnir
Nicaragua? Það er brot á alþjóða-
lögum. Það eru hemaðaraögerðir,
stríð. Þótt ég ætti líf mitt að leysa get
ég ekki skiliö hvernig við getum út-
skýrt það eða réttlætt þaö.”
Bandamenn ókyrrast
Innan NATO hafa bandamenn
Reagans ókyrrst og fá sumir ekki á
sér setið heldur láta í ljós vand-
lætingu sína. Frakkar hafa tii dæmis
boðist til þess að ljá aðstoö sína við
að slæða upp tundurduflin og sýna
þannig í verki hvaöa álit þeir hafa á
málinu.
Hinar pólitísku afleiðingar þess
geta orðið hinar alvarlegustu.
Framundan eru síðar á árinu for-
setakosningar og hingað til hafa
skoöanakannanir bent til þess aö
demókratar hafi naumast nokkurn
frambjóðanda sem duga mundi að
tefla fram til sigurs gegn Reagan. I
fyrri kosningum, þar sem sitjandi
forseti hefur ekki náð endurkjöri,
hefur ein meginástæðan verið
einhver mistök í utanrikismálum.
En allt fram á þetta síðasta ár kjör-
tímabilsins hefur Reagan komist hjá
því að misstíga sig í því tilliti. Hann
þótti tefla djarft þó þegar hann stóö
að innrásinni á Grenada, sem
mæltist misjafnlega fyrir, en slapp
Japanska flutningaskipiö Miyashima Mara, eitt þeirra erlendu skipa
sem skaddaöist af tundurduf li.
skaðlitið frá því máli. Tilraunir hans
til málamiðlunar í Líbanon báru ekki
árangur og mikið manntjón friðar-
gæsluliðsins, sem hann sendi til
Beirút, var töluverður álitshnekkir
fyrir hann heima fyrir.
Stuðningurinn við gagn-
byltingaröflin í Nicaragua og
stjórnina í E1 Salvador, þar sem
hægri öfgar vaða uppi, hefur lengi
átt undir högg að sækja og hlutdeild
leyniþjónustunnar í því aö leggja
tundurdufl á leiðir friðsamra
kaupskipa gæti verið hið örlagaríka
glappaskot sem riöi persónufylgi
Reagans að fullu.
Þingmenn gramir
Viðbrögð Bandaríkjaþings sjálfs
gengu í þá átt. Þingmönnum gramd-
ist mjög að þeim fannst að stjórnin
hefði reynt að blekkja þá varðandi
stefnuna um málefni Mið-Ameríku.
Oldungadeildin samþykkti með 84 at-
kvæðum gegn 12 álýktun Edwárds
Kennedys þar sem krafist var þess
að ekki færi króna af fjárveitingum
til Mið-Ameríku í að styrkja tundur-
duflalagnir í landhelgi Nicaragua.
Flokksbræður Reagans eru þó í
meirihluta í öldungadeildinni en
jafnvel nánir vinir Reagans eins og
Paul Laxalt frá Nevada, sem hefur
verið kosningastjóri hjá Reagan,
greiddi atkvæði meö ályktuninni.
Fulltrúar forsetans í Hvíta húsinu
flýttu sér að lýsa því yfir að tundur-
duflalagningunni hefði verið hætt
viku áður en málið kom til umræðu í
þinginu og virtist það ásamt með af-
greiöslu ályktunarinnar friða í bili
marga óánægða þingmenn. Ýmsir í
liði stjómarandstöðunnar vilja þó
ekki láta sér það lynda og hyggjast
jafnvel ekki hætta fyrr en tekið hafi
verið fyrir alla aðstoð Banda-
ríkjamanna við gagnbyltingarmenn
íNicaragua.