Dagblaðið Vísir - DV - 11.05.1984, Blaðsíða 13

DV. FÖSTUDAGUR11. MAl 1984.
13
Aðfór að námsmönnum og LÍN
I vetur hefur verið unnin, fyrir
tilstuðlan menntamálaráðherra,
skýrsla um stöðu og afkomu Lána-
sjóðs íslenskra námsmanna. Að sögn
skýrsluhöfundar er markmiö skýrsl-
unnar að gera grein fyrir þróun
sjóðsins og huga aö hagræðingu í
rekstri hans. 011 viðleitni er gæti
bætt stöðu LIN er góðra gjalda verð
og henni ber að fagna. Staðreyndin
er hins vegar sú að skýrsla þessi er
gróf aðför að námsmönnum og LIN.
Tilgangurinn með LÍN er fyrst og
síðast sá að tryggja öllum jafna
aöstöðu til að afla sér þeirrar mennt-
unar sem hugur þeirra stendur til án
tillits til efnahagslegrar eða félags-
legrar stööu. Enginn námsmaður á
að þurfa aö hætta námi vegna slíkra
þátta, svo fremi hann standist þær
námskröfur er viðkomandi mennta-
stofnun gerir.
Það er ljóst að LIN býr við mikinn
vanda um þessar mundir. Fjárþörf
sjóösins hefur fjórfaldast að raun-
gildi á tímabilinu 1971—1984 og hefur
hann þurft að taka þungbær lán til að
uppfylla skyldur sínar því að
framlög ríkissjóðs hafa ekki dugað.
Þetta er kjami málsins. Vandi LIN
er ekki til kominn vegna aukinnar
fjárþarfar nema, ekki vegna aukins
verksviðs sjóðsins og ekki vegna
þess að rekstrarkostnaður sjóðsins
hafi aukist. Nei, vandi LIN er til
kominn vegna þess að ríkissjóöur
hefur ekki uppfyllt skyldur sínar við
hann.
Markmið tillagna
A einum stað segir höfundur:
„markmið þessara tillagna er ann-
arsvegar aö hafa áhrif á eftirspurn
eftir lánum þannig að kostnaður viö
langskólanám verði metinn á raun-
hæfan hátt af þeim einstaklingi sem
hyggur á langskólanám og gleggri
kostnaðarleg tengsl myndist milli
HJÖRLEIFUR
RAFN JÓNSSON,
FORMAÐUR SAMFÉLAGSINS,
FÉLAGS ÞJÓOFÉLAGS-
FRÆOINEMA VIÐ HÍ
framboðs og eftirspurnar eftir
menntun.” Þessu mótmælum við.
Við teljum að hér sé á ferðinni
hættuleg þróun. Ef þessi hugsun yröi
höfð að leiöarljósi við úthlutun náms-
lána er ljóst að hún myndi greiða
fjölda námsbrauta innan Háskóla
Islands banahögg. Það köllum við
ekki aö efla Háskóla Islands.
I skýrslunni kemur fram sú hug-
mynd að gera námslán að fjár-
festingarlánum. Þessu mótmælum
við. Námsmenn hafa alltaf lagt á það
þunga áherslu að námslán séu fram-
færslulán, þau séu notuð til almennr-
ar framfærslu, ekki til fjárfestingar.
Námslán eiga alltaf að vera í hópi
hagstæöustu lána sem völ er á í þjóð-
félaginu. Við höfnum öllum hug-
myndum um vaxtabindingu lána
ofan á verðtryggingu.
Aö auki leggur höfundur til að
kröfur um námsafköst verði auknar.
Af þessu mætti ætla að hann teldi
námsafköst lítil. Við teljum á hinn
bóginn að samkvæmt núverandi
skipan mála séu gerðar fyllilega
sanngjarnar og réttlátar kröfur um
námsafköst.
Enn heldur höfundur áfram. Nú er
lagt til að dregið verði úr hinu félags-
lega tilliti. Þessu vísum við alfarið á
bug. Það hefur verið, allt frá stofnun
sjóðsins, meginhlutverk hans að
jafna aöstöðu nemenda því að það er
deginum ljósara að nemendur búa
við mismunandi félagslegar
aðstæöur. Sumir búa í foreldra-
húsum, en aörir hafa hins vegar fyrir
fjölskyldu að sjá. Fjárþörfin er því
mismikil. Við höfnum því að hluti af
starfsemi LIN verði settur í hendur
tryggingakerfisins í landinu. Þetta
segjum við af ótta við að slíkt fyrir-
komulag gæti reynst of þungt í
vöfum, námsmönnum til mikils
óhagræðis.
Tekjumark eða
framfærslukostnaður
Höfundur leggur ennfremur til að
upphæð námslána svari til ákveðins
tekjumarks í stað þess að miða við
framfærslukostnað eins og nú er.
Þeirri spurningu er hins vegar
ósvarað við hvaða tekjumark skuli
miöaö. Krafa okkar er skýr og ljós:
að upphæð námslána eigi skilyrðis-
laust að miðast við f ramfærslu hvers
og eins.
Höfundur telur að efla beri Há-
skóla Islands. Auövitað ber stjórn-
völdum þessa lands að sjá til þess að
Háskóli Islands geti gegnt hlutverki
sínu og þurfi ekki sérfræðiálit utan
úr bæ til að segja ráðherra slíkt. Við
mótmælum ástandi mála við Há-
skóla Islands eins og það er í dag.
Skólinn býr við fjársvelti,
nemendum hefur stórfjölgað en á
sama tíma hefur fjárveitingarvaldið
lítið sem ekkert aðhafst í málinu.
Þessari öfugþróun ber að snúa við.
Við teljum skýrslu þessa hrein-
ustu móðgun. Hún er grófleg aðför að
hagsmunum og réttindum náms-
manna. Hún er aðför aðþví réttlætis-
kerfi sem viö höfum barist fyrir
langa lengi. Við viljum benda á aö
höfundur er ekki eingöngu að fást við
hagfræðilegar stæröir. Námsmenn
eru ekki breytur í hagfræðilíkani.
Við erum fólk og krefjumst lausna
sem taka tillit til mannlegra þátta.
Það er staðreynd að námslán eru
lán sem við borgum að fullu
verðtryggð til baka. Viö bendum á að
hluti ráðamanna í þjóðfélaginu fékk
á sínum tíma „námslán”, sem á
þeim tíma voru hreinar gjaf ir eins og
önnur „lán”. Við teljum þaö alger-
lega siðlaust að þeir aðilar sem nutu
þessara „lána” á sínum tíma ætli nú
að láta okkur gjalda þess hversu illa
var staðið að hlutunum áöur fyrr.
Ef þær hugmyndir sem fram
koma í skýrslunni ná fram að ganga
munum við stíga stórt og dapurlegt
skref út í hin ystu myrkur.
,Það hefur verið, allt
stofnun
“ sjóðsins, meginhlutverk hans að jafna
aðstöðu nemenda því að það er deginum ljós-
ara að nemendur búa við mismunandi félags-
legar aðstæður.”
Þá er forsetakosningunum lokið í
f?l Salvador. Leiðtogi kristilegra
demókrata, Napóleon Duarte,
sigraði í þeim kosningum. Er þetta í
þriðja sinn sem hann verður forseti
E1 Salvador. I fyrsta sinn var honum
steypt af stóli og rekinn úr landi, eða
slapp, eftir að hafa þolað pyntingar,
m.a. rifnar af honum neglur. I annað
sinn varö hann forseti eftir þá stjórn-
arbyltingu sem varð upphaf þeirra
lýðræðislegu stjórnarhátta sem nú er
verið að koma á í E1 Salvador.
Duarte er hófsamur maður á
evrópska vísu, en talinn róttækur í
Suður-Ameríku. Hann hefur mikiö
fylgi meðal almennings, einkum
smábænda, sem sjá í honum von til
þess að auðskipting verði réttlátari
og þeir fái möguleika á að eignast
land sitt. Til hliðsjónar er rétt að
benda á, að þessi breyting varð á Is-
landi um aldamótin 1800 þegar jarðir
biskupsstólanna voru seldar. Það
varð bylting í landinu og þegar
Alþingi var endurreist var komin
fjölmenn stétt sjálfseignarbænda,
sem var bakhjarl forystumanna
Islendinga í sjálfstæöisbaráttunni.
Vilja lýðræði
Kosningamar í E1 Salvador sýna
ótvírætt að skæruliðar og ránsmenn
kommúnista hafa litinn hljómgrunn
meðal almennings. Þrátt fyrir
hótanir kommúnista og árásir á k jör-
staði og heimili varð kosningaþátt-
takan slik að hún þætti góö í þróuðum
lýðræðisríkjum.
Nú kunna menn að halda því fram
aö þátttakan skipti ekki öllu máli því
aö skylda hafi verið að kjósa. Þaö er
út af fyrir sig rétt. En hver segir að
menn hefðu ekki kosið hvort eð var?
D’Aubuisson leiðtogi landeigenda
tapaði í þessum kosningum. Hann
hefur þó verulegt fylgi meöal kjós-
enda. A Vesturlöndum hefur hann
hlotið hin verstu orð og honum kennd
hin og þessi hryðjuverkin, t.d. tekur
Ogmundur ætíö fram að hann sé leið-
togi svonefndra dauðasveita.
D’Aubuisson hefur ætíð neitað þess-
um ásökunum. Hins vegar hefur
hann margoft lýst því yfir að það
þurfi að ganga á milli bols og höfuðs
Lýðræðið sigrar
í Ei Salvador
á kommúniskum skæruliðum og er
þaðskiljanlegt.
Hvaða dauðasveitir?
En hverjar eru svo þessar dauða-
sveitir hægri manna.
Daglega hafa borist fréttir af
skæruliðum í E1 Salvador. Þessir
skæruliðar ráöast á þorp og friösæla
bændur og drepa allt kvikt. Skæru-
liöarnir beita einkum fyrir sig þeirri
gömlu aðferð að slátra þeim sem
veita fólkinu forystu — drepa hrepp-
stjóra, presta, kennara og aðra þá
sem almúginn í þessu landi treystir.
Skæruliðar hafa ekki hingaö til fariö
að neinum „reglum um meðferð
fanga”. Hins vegar eru þeir ekki
aöili að ríkisstjórn og þess vegna
falla hryðjuverk þeirra utan við
„Bæði Duarte og d'Aubuisson eru úr þeim hópi sem vill tryggja
lýðræði i landinu."
„Kosningarnar í E1 Salvador sýna
ótvírætt að skæruliðar og ránsmenn
kommúnista hafa lítinn hljómgrunn meðal al-
mennings.”
starfsvettvang mannréttindasam-
taka eins og Amnesty Intemational.
Dauðasveitimar eru samtök
manna sem ákváðu að gjalda
skæruliðunum í sömu mynt. Þær
fara um og drepa þá sem þær gruna
um stuðning við skæruliða. Eg ætla
ekki að verja aðgerðir dauöasveit-
anna. Hins vegar er rétt að menn átti
sig á því að þær em afleiðing af
hryðjuverkum kommúnista.
Til samanburðar má nefna of-
beldissamtök mótmælenda á Norður-
Irlandi sem stofnuð eru tU mótvægis
við hryðjuverkasamtök írska lýð-
veldishersins.
Eðlilega kveinka kommúnistar
sér undan því ef þeir fá ekki einir að
ösla blóðlækina.
Kjallarinn
HARALDURBLÖNDAL
LÖGFRÆÐINGUR
Rætur átaka
Það má rekja átökin í E1 Salvador
áratugi aftur í tímann. Rétt eftir
1930 urðu miklar óeirðir í landinu og í
kjölfar þeirra réðust andstæðingar
kommúnista á þá og var þeim
slátraö í hræðilegu blóöbaði. Þar
stjórnuöu ferðinni þeir menn til
hægri sem ekki trúðu því að hægt
væri að leysa vandamál landsins á
lýðræðislegan hátt. Kommúnistar
vom þá búnir að berjast gegn
stjórnvöldum og predikuðu þá
kenningu að gera yrði byltingu í
landinu, þ.e. steypa stjóm landsins á
annan hátt en í kosningum.
Frá þessum árum hefur landið
liðiö fyfir átök þessara hópa sem
vilja beita vopnum en ekki atkvæða-
seðlum. Þeir era ekki fjölmennir og
hafa lítinn stuöning. Hins vegar þarf
ekki marga menn með byssur til
þess að skapa upplausn. Einn dmkk-
inn maður á Vesturgötunni getur
valdið góðum usla, eins og dæmin
sanna.
En meginhluti landsmanna vill
frið. Bæði Duarte og d’Aubuisson em
úr þeim hópi sem vilja tryggja
lýðræði í landinu. Þeir em aö vísu
ekki sömu skoðunar, frekar en t.d.
Þorsteinn Pálsson og Kjartan
Jóhannsson. Skoðanaágreiningur
þessara manna þýðir hins vegar ekki
aö afhenda eigi öll völd í landinu
mönnum sem nota byssuna til þess
að skjóta sér leiö til valda. Þvert á
mól;i á að styðja, þá í tilraunum
þeirra til þess að koma á friði og
reglu í landinu. Það gerist hins vegar
ekki fyrr en skæruliðahreyfing
kommúnista hefur verið brotin á bak
aftur.
Skæruliðarnir hafa samúð
sjónvarpsins og Ogmundar. Við
munum eftir frásögnunum af Bad-
er-Meinhofglæpamönnunum. Þeir
fóm um Þýskaland og beittu hryðju-
verkum til þess að reyna að steypa
stjórn landsins. Vitanlega varð að
taka harkalega á. Sú harka varð
gagnrýnisefni „frjálslyndra blaða-
manna”. Almenningur í Þýskalandi
studdi hins vegar stjórnvöld. Og nú
er friður í Þýskalandi.