Dagblaðið Vísir - DV - 03.09.1984, Side 12

12
DV. MÁNUDAGUR 3. SEPTEMBER1984.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIOLUN HF.
Stjórnarformaðurog útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON.
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRDUR EINARSSON.
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM.
■ Aöstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON.
'Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON og ÓSKAR MAGNÚSSON.
'Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON.
Ritstjórn: SÍÐUMÚLA 12—14. SÍMI 686611. Auglýsingar: SÍÐUMÚLA 33. SÍMI
',27022.
;Afgreiðsla,áskriftir, smáauglýsingar, skrifstofa: ÞVERHOLTI 11. SÍMI 27022.
ISími ritstjórnar: 686611.
Setning, umbrot, mynda-og plötugerð: HILMIR HF., SÍÐUMÚLA 12.
Prentun: Árvakur hf„ Skeifunni 19.
Áskriftarverð á mánuði 275 kr. Verð í lausasölu 25 kr. Helqarblað28 kr.
Ýmsargóðar hugmyndir
Formenn stjórnmálaflokkanna hafa kallaö marga
menn sér til ráðuneytis. í tillögum þeirra kennir margra
grasa. Sumt er þar býsna gott. Eftir er að sjá, hvernig
niðurstaðan verður í laginu, eftir umfjöllun formanna,
ríkisstjórnar og þingflokka stjórnarliða.
Á borði formannanna hafa verið tillögur um verulegar
breytingar á Framkvæmdastofnun. Rætt hefur verið um
að leggja áætlanadeild niður, breyta byggðasjóði töluvert
og flytja framkvæmdasjóð yfir í bankakerfið.
Verði af því, er það til mikilla bóta. Framkvæmdastofn-
un er óþurftar bákn. Þó væri hætt við, að byggðasjóður
yrði áfram þjóðarbúinu til skaða. Færsla framkvæmda-
sjóðs til bankanna gerði líklegra, að arðsemissjónarmið
réðu um úthlutun fjármagns, þótt ekki yrði það tryggt.
Þá hafa komið fram hugmyndir um breytingar á sjóða-
kerfinu, þannig að sjóðunum fækki. Slíkt yrði til bóta, en
áfram mun öllu skipta, hvernig á verður haldið. Hið
flókna sjóðakerfi okkar hefur verið rót spillingar í ýms-
um efnum.
Formennirnir hafa rætt tillögur frá sjálfstæðismönnum
um afnám hins óréttláta kjarnfóðurskatts. Þeir hafa rætt
möguleika á frjálsari innflutningi á grænmeti. Líklegt er,
að frelsið, sem þeir kunna að bjóða, verði áfram ófrelsi.
Engar líkur eru til, að nú verði gengið nógu langt í frjáls-
ræðisátt.
Formennirnir hafa fjallað um hallalaus fjárlög. Fjár-
lög með halla eru einn helzti verðbólguhvatinn. Miklu
skiptir, að ekki verði þar halli enn eitt árið í röð. En menn
munu spyrja: Verða þetta ekki enn ein gervifjárlögin?
Mun fjármálaráðherra ekki enn stíga fram upp úr.jólum
og lýsa því, að stefni í halla?
Stjórnarliðar hafa rætt hugmyndir um að afnema
tekjuskatt af almennum launatekjum í áföngum og svo
sem þremur árum.
Landsmenn bíða spenntir niðurstaðna af þeirri umf jöl-
un.
Tekjuskatturinn er uppspretta óréttlætis í þjóðfélaginu.
Margir hinir tekjuhæstu komast undan skattinum. Engin
leið er að lappa upp á skattinn, svo að verða mætti að
gagni. Réttast er því að leggja skattinn niður og láta
menn greiða af eyðslu sinni í óbeinum sköttum í staðinn.
Formennirnir hafa fjallað um fækkun ríkisbankanna.
Sú aðgerð yrði hagkvæm. Þá ber að veita einkabönkum
meira svigrúm til athafna. Eftir að leyft var aukið frjáls-
ræði í vaxtamálum, hefur farið að gæta nokkurrar sam-
keppni milli banka, þá samkeppni verður að efla.
Hér hefur verið stiklað á stóru um þær tillögur, sem for-
menn stjórnarflokkanna hafa haft á borði sínu síðustu
daga.
Nú munu málin brátt skýrast og sjást, hvað kemur út
úr meðferð formannanna, ríkisstjórnar og þingflokka í
dag og á morgun.
Af íenginni reynslu er ástæða til að vera aðeins hóflega
bjartsýnn í því efni.
Formennirnir fengu til ráðs ýmsa sérfróða menn, sem
skilja betur en stjórnmálamenn, hvað þjóðarbúinu er
fyrir beztu.
Hætt er við að hugmyndirnar spillist við meðferð
stjórnmálamanna.
Hætt er við, að „framsóknarmennirnir” í báðum
stjórnarflokkunum verði sterkir, þegar á reynir.
Stjórnmálamenn hafa löngum misnotað Framkvæmda-
stofnun og sjóðakerfið. Erfitt verður að breyta því.
Haukur Helgason.
Einkaskólar:
Kjarabót fyrir
kennara?
Um fátt er nú meira rætt meöal
kennara en lág laun. Aöalorsakirnar
fyrir hinum alvarlega vanda í launa-
málum núna eru óréttlát kaupskerð-
ingarstefna ríkisstjómarinnar og
aukiö frelsi gróöamanna þjóðfélags-
ins sem hafa sand af seðlum sem
aldrei fyrr.
Áhrifin eru ekki enn komin í ljós.
Spáö hefur veriö atgervisflótta úr
kennarastéttinni og raunar úr fleiri
starfsgreinum þar sem fengist er viö
uppeldi og hjúkrun. Víst er aö þeir
sem eftir sitja reyni aö veröa sér úti
um yfirvínnu annars staöar — sé
hana að fá. (Þaö verður aö vera ann-
ars staðar en í skólanum því aö kenn-
arar mega ekki vinna nema 30% yfir-
vinnu þar skv. ráöuneytistilskipun-
um.)
Fjölmargir kennarar og foreldrar
hafa áhyggjur af því aö þetta bitni á
kennslunni, m.ö.o. aö launalækkun-
INGÓLFUR Á.
JOHANNESSON
SAGNFRÆÐINGUR OG KENNARI
um andsnúnir fram til þessa, m.a. á
þeirri forsendu aö tryggja bæri aö
ríkidæmi foreldra mismunaöi ekki
bömum. Þessi rök eru vart haldbær
lengur í ljósi þess hvernig til hefur
tekist. Þótt ríkið sé nærri einráöur
rekstraraðili hefur ekki tekist aö út-
rýma því aö böm búi viö misjöfn
skilyrði í uppeldi og námi. Auk þess
er vert aö huga aö því aö fjölda nem-
enda er fleytt gegnum menntaskóla
(og reyndar efstu bekki grunnskóla
líka) meö einkatímum. Á slíku hafa
alls ekki allir efni.
Framsæknir
einkaskólar
Veröi stofnun einkaskóla aö veru-
leika gæti þaö ekki oröiö ööruvísi en í
samvinnu viö hæfileikaríka kennara
sem hafa þekkingu til að þróa fyrir-
myndarskóla, jafnt í tækjabúnaði
sem kennsluháttum. Slík stofnun
„Fjölmargir kennarar og foreldrar hafa áhyggjur af því að þetta bitni á kennslunni, m.ö.o. að launa■
lækkunarstefnan valdi þvi að börn og unglingar fái lakara uppeldi og minni fræðslu."
arstefnan valdi því aö börn og ungl-
ingar fái lakara uppeldi og minni
fræðslu.
Launalækkunarstefnan bitnar
harkalegar á kennumm en mörgum
öðmm ríkisstarfsmönnum þar sem
ríkið þarf í engu aö hygla þeim vegna
þess aö kennarar geta ekki ráöiö sig
hjá öðrum til kennslu. Ríkiö þarf t.d.
aö borga verkfræðingum í sinni þjón-
ustu meira kaup en hjúkrunarfræö-
ingum og kennurum þrátt fyrir
svipaöa menntun aö áraf jölda því aö
þaö á í samkeppni viö hinn „frjálsa”
vinnumarkaö um verkfræðingana.
Obbinn af skólum landsins er ríkis-
rekinn (sumir í samvinnu viö
sveitarfélög) og ríkiö greiðir laun
kennara viö þá skóla sem era aö
forminu til ekki ríkisreknir. Fáeinir
tölvu- og málaskólar eru þó til en
starfa einkum á kvöldin. Þeir greiöa
kennumm eflaust viðunandi laun.
Þeir kennarar ríkisskólanna sem þar
fá aukastarf hafa gagn af því.
Hvað er til ráða?
Er eitthvað til ráöa ef hinum al-
mennu ríkisreknu skólum hrakar?
Sumir framhaldsskólar hafa hækk-
aö skólagjöld á nemendum sínum
eöa fariö fram á frjáls framlög
þeirra til nauðsynlegra tækjakaupa
því aö auk lækkunar á launum kenn-
ara eru skólamir í fjársvelti til að
kaupa nauösynlegan útbúnaö. Þaö er
t.a.m. hart aðgöngu aö hafa aöeins
eina kvikmyndasýningavél í 800
manna skóla — og ekkert mynd-
band! Segulbandstækin sem tungu-
málakennarar hafa eru oft og einatt
stórum lakari en tæki nemendanna.
Engan skyldi undra þótt yfirstétt-
arfólk (atvinnurekendur, læknar,
tannlæknar o.s.frv.) stofnaði einka-
skóla fyrir böm sín. Þaö hefur pen-
ingana og lagaheimildin er til í 75.
grein grunnskólalaga. Yröi þetta aö
veruleika væri þar meö stofnað til
samkeppni viö ríkið um bestu og
duglegustu kennarana.
Þess má sjá merki aö stjómmála-
mönnum hefur dottiö einkaskólar í
hug: „þaö er hollt fyrir barnaskól-
ana, þá sem ríkið sjálft heldur uppi,
aö vita að til séu einhverjir aðrir
barnaskólar í landinu sem veiti þeim
nokkurt aöhald meö samkeppni og
verði til þess að þeir leggi sig frekar
fram en ella um að ná góöum árangri
meö starfi sínu”.
Þannig fórust Bjarna heitnum Bene-
diktssyni eitt sinn orö í umræöum á
Alþingi (sjá Alþingistíöindi 1956, C-
hluta,dálk 235).
Vinstri menn hafa verið einkaskól-
myndi tvímælalaust auövelda öörum
kennurum launabaráttu og baráttu
fyrir betri starfsskilyröum. Einka-
skólinn yröi að sjálfsögöu einsettur
og fáir nemendur í hverjum bekk
þannig aö meiri tími gæfist til per-
sónulegra samskipta kennara viö
nemendur, starfehættir sveigjanlegir
og þar fram eftir götunum. Gæöi
slíks skóla veröur aldrei hægt aö
meta út frá samanburðarprófi gagn-
vart öömm skólum eins og Haraldur
Blöndal lögfræðingur heldur aö sé
hægt (sjá DV 20. júlí og 3. ágúst sl.).
Gæöi skóla verða aldrei mæld á
brottfararprófi en kannski meö
frammistöðu nemenda í lífinu eins og
Siguröur Nordal vissi er hann skrif-
aöi þessi orð:
„Þaö er á fullum þroskaaldri, milli
þrítugs og sextugs, sem manninn
skal reyna, en ekki um og fyrir ferm-
ingu. Honum kemur lítt í hald aö
hafa gengiö í góðan skóla ef honum
hefur verið tyllt þar í óeðlilega hæö
með allskonar fræðslubrögðum svo
að honum fer síðan smáhnignandi.
Þaö er hægt aö mæla þekkingu 14 ára
unglings, höfuöstólinn sem hann fer
meö út í lífið. En hvemig verður
mælt hvort þessi höfuðstóll er þess
eölis aö hann ávaxtast sífeUt upp frá
því eða dauöur fjársjóöur sem tím-
inneturupp?”
Skóla sem býr tU þess háttar höfuð-
stól er ekki hægt aö staöla eöa gefa
forskrift aö. Tveir „jafngóðir” skóí-
ar geta verið gerólíkir. Víst er þó að
sUkur skóli „treöur” ekki í nemend-
ur eins og heypoka, heldur örvar þá
til frumkvæðis og ábyrgðar.
Ingólfur Á. Jóhannesson
Igh „Launalækkunarstefnan bitnar harkaleg-
^ ar á kennurum en mörgum öörum ríkis-
starfsmönnum þar sem ríkið þarf í engu að
hygla þeim vegna þess að kennarar geta ekki
ráðið sig hjá öðrum í kennslu.”