Dagblaðið Vísir - DV - 22.02.1985, Blaðsíða 14

14
DV. FÖSTUDAGUR 22. FEBRUAR1985.
Frjálst.óháð dagblað
Úlgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF. !
Stjórnarformáóur og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON.
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON.
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM.
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON,
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON og ÓSKAR MAGNÚSSON.
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON.
Ritstjórn: SÍÐUMÚLA 12—14. SÍMI 686611. Auglýsingar: SÍÐUMÚLA 33. SÍMI
27022.
Afgreiðsla, áskriftir, smáauglýsingar, skrifstofa: ÞVERHOLTI 11. SÍMI 27022.
Sími rilstjórnar: 686611.
Setning, umbrot, mynda-og plötugerð: HILMIR HF„ SÍDUMÚLA 12.
Prentun: Árvakurhf.
. Áakriftarverð 6 mónuðl 330 kr. Vorð i lausesöfu 30 kr. Helgerbieð 35 kr.
Stækkum þjóðgarðinn
Þingvallanefnd, Náttúruverndarráð og Skipulagsstjóri
ríkisins hafa réttilega hafnað óskum landeiganda og
hreppsnefndar Þingvallasveitar um úthlutun tíu hektara
af Mjóaneslandi undir um það bil 20 sumarbústaði. Miklu
nær er, að ríkið kaupi Mjóanes og leggi undir þjóðgarð-
inn.
Ætlunin með sölu sumarbústaðalóðanna var aö fjár-
magna byggingu fjárhúss á jöröinni. Slík hús þurfum við
ekki fleiri í þessu landi og allra sízt í Þingvallasveit. I
staðinn er brýnt að stækka þjóðgarðinn, til dæmis meö
kaupum á þessari jörð og raunar fleiri jörðum við vatnið
Þingvallanefnd hyggst f jalla aftur um mál þetta. Mikil-
vægt er, að hún bili ekki. Fyrri Þingvallanefndir hafa
ýmsar staðið sig hrapallega, svo sem sú, er leyfði smíði
sumarbústaða í landi ríkisjarðarinnar Gjábakka. Kom-
inn er tími til að nefndin bæti fyrir brot fyrirrennaranna.
Þáverandi Þingvallanefnd úthlutaði Gjábakkalóðunum
til vina og kunningja úr yfirstéttinni, án auglýsinga eða
útboðs. Hún brást í kyrrþey hlutverki sínu sem verndari
Þingvalla. Auglýsing fyrirætlunarinnar hefði sennilega
leitt til, að glæpurinn hefði verið stöðvaður.
Nú má vænta þess, að Þingvallanefnd taki hlutverk sitt
alvarlegar. Þjóðhátíð 1974 leiddi til ýmissa framkvæmda,
sem hafa verið til bóta. Til dæmis hefur vegakerfið verið
fært til og komið upp sauðfjárheldri girðingu umhverfis
garðinn, svo að mikilvægustu dæmin séu nefnd.
Innan girðingar er gróðurfar í sæmilegu jafnvægi, þrátt
fyrir mikið álag, sem jafnan þarf að fylgjast vel með. Ut-
an girðingar er gróður hins vegar víða á undanhaldi, til
dæmis í Grafningi, einkum sunnan vatnsins. Þar hafa of-
beit og uppblástur sett svip sinn á landið.
Ekki eru síður alvarleg mistökin, sem orðið hafa í
skipulagi sumarbústaðahverfa. Verst er ástandið í landi
Miðness. Einu sinni var stungið upp á, að þar yrðu reist
Pótemkin-tjöld til að hlífa vegfarendum við útsýninu yfir
ömurlegt kraðak sumarbústaðanna.
Innan þjóðgarðs er enn stunduð mjög svo umdeild iðja,
ræktun barrtrjáa í landi lauftrjáa. Jafnan var umdeildur
furulundurinn, sem nú er að breytast í sitkalund. En jafn-
vel á allra síðustu árum hefur Skógræktarfélag Árnes-
sýslu ræktað grenitré norður af Vatnsvík.
I hugmyndasamkeppni árið 1972 um skipuiag Þingvalla
fólu allar verðlaunatillögurnar í sér stækkun Þjóðgarös-
ins. Sú stækkun hefur ekki enn komiö til framkvæmda.
Meira að segja hefur eyðijörðum í eigu ríkisins ekki enn
verið bætt við þjóðgarðinn. Hvers vegna?
Raunar ætti að lýsa allt Þingvallasvæðið verndarsvæði
með sérstökum lögum eins og sett voru um Mývatnssvæð-
ið. Líklega væri heppilegast að fela Náttúruverndarráöi
umsjá svæðisins að mestu leyti, en Þingvallanefnd sæi
áfram um þann hluta, sem var þingstaður.
Náttúruundur Þingvallasvæðisins birtast ekki aðeins í
eldbornu landslagi, gjám og gróðri. Sjálft vatnið er
merkilegt rannsóknarefni eins og sést af misjöfnum skoð-
unum á, hversu margar silungstegundir eigi þar heima.
Nauösynlegt er að vinda bráðan bug að stækkun þjóð-
garðsins og hafna sumarbústööum í landi, sem garðurinn
ætti að ná yfir. Jafnframt þarf að semja frumvarp til laga
um enn stærra verndarsvæði, svo að stööva megi hnignun
af völdum ofbeitar, uppblásturs, átroðnings og kofa-
smíða.
Jónas Kristjánsson.
„Við segjum að maður sem tekur sértœkar ákvarðanir á morgnana, hvort heldur sem bankaráðsmaður
eða stjórnarmaður i fyrirtæki á vegum ríkisins, sé ekki hæfur til að setja almennar leikreglur eftir hádeg-
ið."
Þegar
viljann
skortir
Nýlega var lagt fram á Alþingi
stjórnarfrumvarp þess efnis, að ríkis-
endurskoðun skuli starfa á vegum Al-
þingis. Meginefni frumvarpsins er að
flytja endurskoöun og eftirlit með fé-
sýslu rikisins frá stjórnvöldum til
Alþingis.
Nú er f sjálfu sér allt gott um það
að segja, að endurskoðun og eftirlit
skuli eiga að flytjast til Alþingis, þar
sem þaö á vitaskuld heima. En i
frumvarpinu gætir svo mikillar
vankunnáttu á merkingu hugtaka,
sem stjórnarherrarnir eru nú rétt
nýlega farnir að taka sér í munn, að
til forheimsku heyrir. Þeim verður
þetta sjálfsagt á vegna þess að þeim
eru hugtökin ekki töm ennþá og er
þess vegna viss vorkunn. Það verður
ekki hjá þvi komist að leiðrétta
vankunnáttu þeirra eftir því sem unnt
er.
AOgreining löggjafarvalds
og framkvœmdavaids
í athugasemd við einstakar grein-
ar stendur m.a. um 1. gr.: ,,Fjár-
veitinganefnd hefur aðeins á að skipa
einum starfsmanni hluta ársins, og
leggur fjárlaga- og hagsýslustofn-
um hann til. Auk þess situr hagsýslu-
stjóri fundi nefndarinnar viö yfirferð
frumvarpsins. Þetta verður að teljast
óeölilegt í ljósi aðgreiningar lög-
gjafarvalds og framkvæmdavalds.”
Það er auövitaö ágætt að stjórnvöld
skuli vera farin aö átta sig á, þó i
litlum mæli sé, að ýmis vandræði
þjóðarinnar megi rekja til skerðingar
löggjafarvalds Alþingis og tengsla
hinna óliku valdþátta.
Ég álit, að þrátt fyrir að i frum-
varpi rikisstjórnarinnar sé notuö
setningin: i Ijósi aðgreiningar lög-
gjafarvalds og framkvæmdavalds, þá
geri stjórnvöld sér enga grein fyrir
hvað felst i þvi að þessi tvö valdsvið
séu aðgreind.
Það kemur að minnsta kosti hvergi
fram, að þingmenn eða ráðherrar
skynji merkingu hugtaksins. Ef svo
væri, gengju þingmenn ekki jafn-
hraustlega fram i að næla sér í emb-
ætti á vegum framkvæmdavaldsins
og raun ber vitni og ráðherrar væru
ekki þingmenn. Þingmenn eiga með-
fram þingmennskunni sæti í alls
konar stjórnum, ráðum og nefndum
á vegum framkvæmdavaldsins. Þar
fara þeir m.a. meö útdeilingu fjár-
muna úr almannasjóöum til ýmiss
konar fjárfestinga vitt og breitt um
landið. Ef þaö er ætlan stjórnvalda
að aðgreina þessa tvo valdþætti,
verður að hreinsa þessa menn alfariö
út úr stjórnum, ráðum og nefndum á
vegum framkvæmdavaldsins.
Eftirlit maö
sjáffum sór
Hvernig hugsa stjórnvöld sér að
fara aö þvi að láta þingmenn hafa
eftirlit með sjálfum sér, þegar þeir
eiga að fara að endurskoða rikis-
reikninga í öllum embættum, sjóðum
og fyrirtækjum? Svo að ég noti þau
dæmi sem tekin eru i frumvarpinu,
teljast þar til ríkisbankar, Áburðar-
verksmiðjan og Sementsverksmiðjan.
Vitaskuld væri það mjög gott að
þingmenn i sérstökum nefndum eða
fastanefndum Alþingis hefðu eftirlit
með þessum og fleiri aðilum. Þar
með gæti Alþingi vitað hvort lögum
þess og vilja er í raun framfylgt.
Þetta gætu nefndirnar m.a. gert með
því að krefjast hvers konar skýrslna
og rannsakað mikilvæg mál er upp
kunna aö koma. En það gæti litið
undarlega út, þegar alþingismaður-
inn í eftirlitinu og endurskoðuninni
fer að hafa eftirlit meö og endur-
skoða gerðir alþingismannsins í emb-
ættum framkvæmdavaldsins. í ríkis-
bönkunum eru alþingismenn banka-
ráðsmenn og formenn þeirra, það
sama er að segja um stjórnir ríkis-
fyrirtækja svo sem Sementsverk-
smiðjunnar og Rafmagnsveitna ríkis-
ins.
Við freistingum
gœtþín
Það er greinilegt að það þarf að
taka þessa menn i kennslustund i
þessu hugtaki sem þeir eru að
rembast við að tileinka sér. Þeir eru
að leggja þetta á sig, vegna þess aö
þeir sjá nú að almenningur er smátt
og smátt farinn að átta sig á öllu
sukkinu og samtryggingunni.
Það eru þingmenn sem sitja i
stjórnum almannasjóöa og dæla
þaðan út fjármunum almennings til
alls konar fjárfestinga, oft án tillits
til þjóðarhags. Oftast er þar um að
ræöa tilraunir þingmanna til að næla
sér i atkvæði og minnismerki i kjör-
dæmi sínu.
Það eru þess vegna orð að sönnu
þegar við i Bandalagi jafnaðarmanna
KRISTÍN S. KVARAN
ALÞINGISMAÐUR i
BANDALAGI
JAFNAÐARMANNA
tölum um að samkrull hinna ólíku
valdþátta sé i algleymingi, þegar
þingmönnum er ætlað að leggja til
hliðar föt bankaráðsmannsins og
klæðast fötum alþingismannsins kl.
14.00, þegar þingfundir hefjast. Við
segjum að maður sem tekur sértækar
ákvarðanir á morgnana, hvort heldur
sem bankaráðsmaður eða stjórnar-
maður í fyrirtæki á vegum ríkisins, sé
ekki hæfur til aö setja almennar leik-
reglur eftir hádegiö.
Bandalag jafnaðarmanna hefur þess
vegna lagt til, að það verði bundið i
stjórnarskrá, að alþingismenn megi
ekki gegna umboðsstörfum i þágu
framkvæmdavaldsins. Að þeir verði
ekki í aðstöðu til að taka þátt i
ákvörðunum framkvæmdavaldsins.
Eins og þetta er nú í pottinn búið, er
sjálfstæði og virðingu Alþingis veru-
lega misboðiö. Það er alfarið útilok-
að að þingnefndir geti á fullnægjandi
hátt sinnt því eftirlitshlutverki, sem
þeim væri eölilegt að ástunda.
Samþætting þessara valdþátta sem
nú er við lýði ýtir undir fámennisvald-
ið og hagsmunavörsluna á öllum
sviðum. Það leikur enginn vafi á að
við eigum nægilega marga hæfa
menn til þessara starfa utan þings,
auk þess sem þau völd og áhrif sem
fylgja umboðsstörfum, fela í sér
mikla freistingu fyrir þá alþingis-
menn sem þeim gegna.
Það er von min að ríkisstjórnin
taki þessa ábendingu til athugunar
áður en hún verður sér til meiri
skammar en orðið er, með þvi að slá
um sig með títtnefndu hugtaki.
Frumvarp BJ til stjórnskipunarlaga
um að alþingismenn eigi að setja lög
og hafa eftirlit með framkvæmd
þeirra, en sé óheimilt aö vinna
umboðsstörf í þágu framkvæmda-
valdsins og stofnana þess, liggur nú
fyrir nefnd. Stjórnvöld geta, sé þeim
svona umhugað um þessi mál,
stuðlað að þvi að frumvarpið verði
samþykkt hiö snarasta og þá jafn-
framt hegðað sér samvkæmt 2. gr.
frumvarpsins sem hljóðar svo:
„Ráðherrar eiga samkvæmt
embættisstöðu sinni sæti á Alþingi en
eiga þar ekki atkvæðisrétt.” Þannig
gætu þeir sýnt viljann i verki.
Kristín S. Kvaran.