Dagblaðið Vísir - DV - 23.11.1985, Blaðsíða 8

DV. LAUGARDAGUR 23. NOVEMBER1985.
'Tjtgáfuféfeg: FRJÁLS FJÖLMIÐtUN HF.
Stjórnarformaðurogútgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkyaamdastjóriogútgáfustjórijl THÖRðUR ETNARSSON
Ritstjórar: JÓNÁS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
, Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjórar: J0NAS HARALDSSON og ÓSKAR MAGNÚSSON
* Auglýsingasfiorar: PÁLLSTEFÁNSSONog INGÓLFUR P.STEINSSON
Ritstjórn: SfÐÚMÚLA12-14,SlMI686611
Auglýsingar: SIÐUMÚLA33, SlMI. 27022
’Afgreiðsla.áskriftir.smáauglýsingarogskrifstofa: ÞVERHOLT111 ,SlMI 27022
Sfmi ritstjórnar: 686611
Setning.umbrot.mynda- ogplötugerð: HILMIR HF„ SIÐUMÚLA12
Prentun: ÁRVAKUR H F. - Askriftarverð á mánuði 400 kr.
Verð I lausasölu virka daga 40 kr. - Helgarblað 45 kr.
Málleysi og ríkidæmi
Marcos Filippseyjaforseti er að reyna að þvælast fyrir
heiðarlegum forsetakosningum í landinu, þrátt fyrir
þrýsting frá Bandaríkjastjórn. Hann vill áfram fá að
mergsjúga þjóðina og safna hundruðum milljóna á er-
lenda bankareikninga sína og helztu vildarvina. Sjaldan
er auðvelt að hemja fólk, sem kemst til valda.
Marcos er í langri röð rummungsþjófa og morðingja,
sem hafa komizt til valda hér og þar í heiminum fyrir
meiri eða minni stuðning Bandaríkjanna. Annar stór-
þjófur í nágrenninu er Suharto Indónesíuforseti, einn
helzti fjöldamorðingi, sem nú er uppi.
Löng var harmsagan í Suður-Vietnam, þar sem Banda-
ríkin komu til valda hverju illmenninu á fætur öðru.
Þeir köstuðu ríkinu þar með í fang ógnarstjórnar
Norður-Vietnam, sem hefur síðan gerzt fjölþreifin víðar
um Indókína.
Verst hafa Bandaríkin komið fram í Mið- og Suður-
Ameríku, þar sem þau hafa áratugum saman stutt þjófa
og glæpamenn til valda. Duvalier á Haiti, Batista á
Kúbu og Somoza í Nicaragua eru einna frægustu
dæmin. Þá hafa Bandaríkin stuðlað að illræmdum her-
foringjastjórnum, svo seo var í Argentínu til skamms
tíma og er enn í Chile.
Nauðsynlégt er, að stjórnmálamenn og embættismenn
Bandaríkjanna reyni að gera sér grein fyrir, hvernig
standi á þessum ósköpum, sem stinga í stúf við hefðir
lýðræðis og íjármála í Bandaríkjunum sjálfum. Einnig
þurfa bandamenn þeirra að gera sér grein fyrir þessu.
Fulltrúar Bandaríkjanna í utanríkismálum, hermálum
og á öðrum sviðum tala yfirleitt ekki í útlöndum mál
heimamanna og eiga því erfiðara en ella með að átta
sig á aðstæðum. Þar við bætist, að Bandaríkin og full-
trúar þeirra hafa áratugum saman haft meira fé milli
handa en gengur og gerist í öðrum löndum.
Þetta hefur sogað að þeim fólk, sem sameinar hunds-
eðli, peningagræðgi og ófyrirleitni. Þessum jámönnum
tekst oft að efla misskilning fulltrúa Bandaríkjanna á
stöðu mála í öðrum ríkjum. Og sem jámönnum tekst
þeim oft að auka völd sín með stuðningi Bandaríkjanna.
Um leið og fulltrúar Bandaríkjanna nota jámennina
til að efla áhrif sín til skamms tíma, sjá þeir oft galla
þeirra og fyrirlíta þá undir niðri. Þetta álit yfirfæra
þeir svo á þjóðina í landipu í heild. Þannig hættir þeim
til að vanmeta erlendar þjóðir.
Við sjáum þetta hér á landi, að vísu í tiltölulega mildri
útgáfu. Frá upphafi síðari heimsstyrjaldarinnar hefur
sogazt að bandarísku herliði ýmis óværa, sem bezt lýsir
sér í langvinnu hermangi. Skyldu ekki margir yfirmenn
á Vellinum hafa, vegna ákveðinna dæma, litið á íslend-
inga sem þjófótta?
Á liðnum áratugum hafa verið hér margir bandarískir
sendimenn, sem hafa hvorki þekkt tunguna né þjóðina
og aðeins umgengist þröngan hóp jámanna, sumra
hverra lítilla sæva. Slíkir sendimenn hljóta að fá
skekkta mynd af íslendingum sem bandamönnurn.
Vandinn hér á landi hefur verið sáralítill í samanbúrði
við þriðja heiminn, þar sem fátækt er almenn, lýðræði
hartnær óþekkt og lífsbaráttan grimm. Við fáum því
aldrei neinn Marcos, Ky, Doe eða Duvalier. En rót
vandans er eigi að síður nokkurn veginn hin sama,
málleysi og ríkidæmi Bandaríkjamanna.
Jónas Kristjánsson.
Veðsettar skýjaborgir
Ég hitti mann um daginn sem ég
held að verði að teljast hinn dæmi-
gerði Islendingur. Hann er orðinn
eignalaus, gjaldþrota og ráðþrota,
hann er að missa heilsuna, hann
er búinn að missa aleiguna, konan
er að fara frá honum og bíllinn
hans er ógangfær; bifvélavirkjar
geta ekkert fundið að honum en
persónulega held ég að bíllinn hafi
einfaldlega misst lífsviljann. Eig-
andinn hefur hins vegar ekki gefist
upp.
Hann vildi ekki ræða hrakfarir
sínar við mig en hélt langar ræður
um framtíðarhorfurnar sem honum
sýndust vera býsna bjartar. Hann
hafði í sigtinu að krækja sér í
umboð fyrir nokkrar tegundir
barnaleikfanga „því jólin eru að
koma og það er sko hægt að græða
þá ef maður hefur réttu vörurnar“.
Hann varð hneykslaður þegar ég
sagði honum að ég ætlaði ekki að
kaupa stærri íbúð í bráð. „Það er
einmitt núna sem þú átt að stækka
við þig maður! Það er hægt að fá
stórar íbúðir fyrir næstum ekki
neitt núna, en verðið hlýtur að fara
að hækka fljótlega svo það má alls
ekki bíða!“
Meira að segja óútskýranlegur
krankleiki bílsins virtist ekki valda
honum hugarangri. „Ef þeir finna
ekkert að honum verð ég bara að
selja hann og fá mér annan. Hann
er orðinn gamall hvort sem er og
þau eru fjandi skemmtileg sum
nýju módelin sem eru að koma á
markaðinn. Ég var að heyra af
nýjum BMW, með tólf sílindra vél;
ég hefði ekkert á móti því að fá
einn slíkan!"
Ég verð að viðurkenna það að ég
fylltist aðdáun á manninum. Ein-
hvern tímann var mér sagt að í
14-2 leiknum fræga í Kaupmanna-
höfn hefði staðan verið 7-0 þegar
Islendingar skoruðu fyrra mark sitt
og þá hefði markaskorarinn komið
hlaupandi á móti fagnandi sam-
herjum sínum og orgað: „Jafna
strákar, jafna.“ Þrátt fyrir allt er
ekki hægt annað en dást að svona
bjartsýni.
Úr ritvéiinní
Ólafur B. Guðnason
Niðurstaða skoðanakannana
þarf því engum að koma á óvart.
Islendingar eru ólæknandi bjart-
sýnismenn og kunningi minn var
og er dæmigerður íslendingur.
Þegar hann fékkst loksins til þess
að segja mér frá raunum sínum (og
það var honum þvert um geð, „það
svekkir mig bara að hugsa um það“
sagði hann) kom það berlega í ljós
að það sem ætlaði að verða honum
til bjargar í mótlætinu hafði orðið
honum til falls meðan betur gekk.
Hann hafði byrjað eins og allir
með því að kaupa litla íbúð í kjall-
ara og hafði með ósérhlífni, vinnu-
semi og braski náð að koma sér upp
þægilegu einbýlishúsi um þrítugt.
Þá komst hann að því að launa-
vinna og minniháttar skattsvik
hentuðu ekki hans hæfileikum,
heldur þyrfti hann meira olnboga-
rými. Það ætlaði hann að finna í
rekstri eigin fyrirtækis.
Hann keypti vélar til framleiðsl-
unnar en það var aldrei alveg ljóst
hvað það var sem átti að framleiða.
Síðan tók hann verksmiðjuhús-
næði á leigu til fjölda ára en þegar
vélarnar reyndust ónýtar varð
hann að framleigja það fyrir lægra
verð en hann greiddi sjálfur. Mis-
muninn greiddi hann með því að
selja húsið og fara í minna húsnæði
með fjölskylduna, „enda var konan
að verða vitlaus á skúringunum".
Síðan varð hann sér úti um umboð
fyrir gjafavörur ýmsar en lenti í
vandræðum með að leysa þær út
úr tolli og fékk lán hjá okrara til
þess að lokum. Þá kom í ljós að
enginn var fáanlegur til að kaupa
innflutninginn, ekki einu sinni til
að gefa óvinum sínum. Og loks
varð hann gjaldþrota með glans.
Ég spurði hann hvort hann hefði
ekki lært eitthvað af óförunum og
hann jánkaði því: „Það er ekkert
hægt að græða á framleiðslu og'
maður græðir heldur ekkert á inn-
flutningi, nema þá á brennivíni.
Ef ég ætti pening til þess að byrja
upp á nýtt myndi ég setja hann
allan í okrið, það er þar sem pen-
ingarnir eru!“
Ég starði á manninn og var gátt-
aður. Hann hafði átt dálitlar eignir
en selt þær allar og fest féð í skýja-
borgum og síðan hafði hann veð-
sett skýjaborgirnir og farið á haus-
inn. Hann var eins blásnauður og
alklæddur maður getur orðið. En
hans æðsti draumur var að komast
yfir íjármuni til þess að komast í
okrið!
Þegar við skildumst sló hann mig
fyrir andvirði getraunaseðils. „Það
má engu tækifæri sleppa,“ sagði
hann, „það verður risapottur
næst.“
Þetta er ódrepandi bjartsýni. En
mér sýnist möguleikar hans til að
ná sér upp vera þeir sömu og messa-
gutta eins á íslenskum fragtara sem
kom til Gautaborgar og fór með
skipsfélögum sínum á búllu. Þar
fylltist hann þjóðarrembingi við
fyrstu kollu og sagði álit sitt á
Svíum og öðrum útlendingum
umbúðalaust með þeim afleiðing-
um að sautján sænskir fantar tóku
að stíga trylltan dans á brjósti
hans. Félagar hans horfðu áhuga-
samir á en létu sér ekki detta í hug
að hjálpa honum. Síðast heyrðist
til hans undan hrúgunni: „Strákar!
Takið þá ofan af mér áður en ég
fæ æði!“