Dagblaðið Vísir - DV - 30.12.1987, Page 13

MIÐVIKUDAGUR 30. DESEMBER 1987.
13
Umbrotaári að Ijúka
Þá er senn lokið þessu umbrota-
ári í íslenskum þjóðmálum. Allt
útlit er fyrir að það góðæri sem
þjóðin bjó við á síðasta kjörtíma-
bili hafi nú runnið sitt skeið og
framundan séu lakari tímar. Menn
flnna til þess hve þessi gjöfulu ár
nýttust illa til þess að mæta erfið-
ari tímum. Við höfum látið vaða á
súðum og ekki hirt um aö bæta
efnahagsstöðu þjóðarbúsins. í
stjóm peningamála hefur verið eitt
allsherjar fyllirí. Gegndarlaus inn-
ílutningur á erlendu íjármagni
hefur skapað algerlega falskar for-
sendur fyrir margs konar upp-
byggingu.
Það er rannsóknarefni hve lengi
íslendingar ætla að vera bundnir
þessum veiöimannahugsunarhætti
að reyna að gleypa alla hluti. í fjár-
festingum kemur þetta greinilega
fram. Um það eru fjölmörg dæmi,
hvort heldur er um að ræða fjár-
festingar í byggingum, bílum eða
heimilistækjum. Nýjasta dæmið
eru heimilistækin, þvottavélar og
kæhskápar seldust svo þúsundum
skipti vegna væntanlegra tolla-
hækkana. Stór hluti af þessu er
ótímabær endurnýjun. En þetta er
dæmigert um fjárfestinguna. Hin
óhefta markaðshyggja, fijálshyggj-
an svonefnda, hefur ýtt undir þessa
þróun. Þar virðist allt heimilt í pen-
ingamálum og afleiðingamar
skipta htlu máh. Það sé allt í lagi
að fyrirtækin verði gjaldþrota. Að
sjálfsögöu er það rétt að ekki á að
vera að burðast við um langan tíma
að halda áfram rekstri sem ekki
getur staðist. En kannski hefði
mátt grundvaha þann rekstur bet-
ur áður en af stað var farið. Það
er nefnilega þannig með gjaldþrot
að þau koma niður á mun fleiri en
þeim sem fyrirtækin eiga.
Slæmur viðskilnaður
Það verður ekki hjá því komist í
Kjallarirm.
Kári Arnórsson
skólastjóri
þessu sambandi að hyggja að við-
skilnaði fráfarandi stjórnar. Ekki
verður annað séð en hann hafi ver-
ið slæmur. Fjármálin voru í miklu
óstandi með vaxandi erlendum lán-
tökum og gífurlegum halla á ríkis-
sjóði. Styrjöld var í menntamálum,
húsnæðismáhn í vaskinum, land-
búnaðurinn á heljarþröm og fyrir-
sjáanlegir stórkostlegir árekstrar í
sjávarútveginum, þar sem vernd-
unarsjónarmiðið hefur beðið lægri
hlut og smáfiskadrápið farið sívax-
andi. Enn væri hægt að lengja
þessa upptalningu, en þess gerist
ekki þörf. Það virðist sannast hér
hiö fomkveðna að erfiðara sé aö
stjóma í góðæri en slæmu árferði.
Öh ytri skilyrði voru með þeim
hætti að um varanlegan bata hefði
átt að vera að ræða. Verð á erlend-
um mörkuðum var hátt og olíuverð
hafði stórlækkað. Af þeim ástæð-
um var hægt að halda föstu gengi
og minnka verðbólguna. Undir
þessum kringumstæðum hefðum
við þurft sterka ríkisstjóm sem
gætti þess að hleypa ekki öhu
fijálsu í peningamálum, sem hefði
getað komið í veg fyrir þá óhemju
þenslu sem varð á vinnumarkaðn-
um og byggðist, eins og fyrr segir,
á fólskum forsendum. Með stjóm-
leysinu vom kjarasamningar
gerðir ónýtir með þeim afleiöing-
um að efnahagslegur munur milh
einstakhnga í samfélaginum jókst
th mikilla muna. Kaupmáttar-
aukningin, sem oröið hafði í kjölfar
góöæris, var með þesuum hætti
stöðvuð. Hún var reyndar aö stór-
um hluta th fengin með niöur-
greiðslum úr ríkissjóði, sem síöan
var aftur rekinn með stórhaha.
Þetta er auðvitaö fjármálapóhtík
sem er óskynsamleg nema beitt sé
mjög miklu aðhaldi, sem í þessu
tilfelli brást.
Dökkt í álinn
Við afleiðingamar af þessu
stjómleysi er núverandi stjóm að
fást. Við það bætast svo erfiðleikar
á erlendum mörkuðum. Ríkis-
stjórnin undir forsæti Sjálfstæðis-
flokksins hefur gripið th þess að
stórauka skatttekjur ríkisins. Ein-
hveijum hefði nú þótt það frétt th
næsta bæjar ef ríkisstjóm undir
shku forsæti hefði ekki aðrar leiðir
th lausnar en stóraukna skatt-
heimtu. En hvað veröa menn ekki
að gera vegna eigin óráðsíu.
Það hefur einnig vakið mikla at-
hygh hvemig þessari auknu skatt-
byrði er dreift. Það fer ekki á mhh
mála að fólk með miðlungstekjur
og þaðan af lægri verður látið bera
mestu byrðarnar. Ég held að óhætt
sé að slá þvi föstu að menn reikn-
uðu ekki með þessu þegar menn
voru að hlusta á núverandi fjár-
málaráðherra á ferðum hans um
landiö, þar sem hann lagði megin-
þungann á ranglátt skattakerfi.
Hann boðaði þá ekki auknar álögur
á almenning í formi matarskatta
eða með auknum útsvörum. Ég er
að vísu þeirrar skoðunar að skattar
hafi ekki verið háir á íslandi en
þeim hefur verið hrapallega mis-
skipt. Aukinn söluskattur á aha
þjónustu kemur niður á almenn-
ingi vegna þess að hann fer beint
út í verðlagið. Og hætt er við að
hann skih sér naumlega. En þetta
er byijunin, segir ráöherrann. Við
sjáum til hvemig honum gengur
með eignarskattinn á næsta ári.
Viö því er að búast að mörg
vandamál komi upp á næsta ári
vegna þeirra kerfisbreytinga sem
verið er aö þrýsta gegnum Alþingi
þessa daga. Undirbúningur aö
þessari löggjöf er með þeim hætti
að forkastanlegt er og vanvirða viö'
Alþingi. í lok þessa árs er heldur
dökkt í álinn. Hætt er við átökum
á vinnumarkaði og samdrætti í at-
vinnu. Baráttan við verðbólguna
verður erfiö því ekki eru hkur til
þess aö þeir sem hagnast hafa mest
undanfarin ár verði látnir taka á
sig auknar byrðar. Viö verðum
hins vegar að vera bjartsýn á aö
takast megi að rétta þjóðarskútuna
af og halda sjó.
Góðir lesendur. Ég hef nú í þijú
ár að beiöni DV skrifaö kjahara-
greinar hálfsmánaðarlega. Efnið
hefur verið sjálfvahð og hef ég
einkum fjallað um stjómmál og
skólamál. En nú er mál að hnni og
hef ég ákveðið aö taka mér frí frá
þessum skrifum um óákveðinn
tíma. Ég þakka lesendum sam-
fylgdina og óska öhum góðs gengis
á komandi ári.
Kári Arnórsson
,,Eg er að vísu þeirrar skoðunar að
skattar hafi ekki verið háir á íslandi
en þeim hefur verið hrapallega mis-
skipt.“
„Desembermyrkrið er dimmt“
„Desembermyrkriö er dimrnt,"
sagði vinur minn á dögunum. „Svo
skína jólin skært í gegn,“ hélt hann
áfram og varð enn skáldlegri en
áður.
Raunar var hann að segja mér frá
miklu áhyggjuefni sínu vegna
starfans er hann gegnir. Og skáld-
skaparhjah hans var ekki alveg
lokið, því hann bætti við: „Þá taka
skuggahhðar mannlífs á sig skarp-
ari mynd.“
Og satt er það að ýmis umhugs-
unarefni, sem einmitt tengjast
þessum dökku dráttum í mannlífs-
munstrinu, verða áleitnari og ýta
meir við manni en endranær.
Hátíðardrykkur
En hver var ástæðan fyrir sér-
stökum áhyggjum þessa ágæta
vinar míns sem skyggðu svo hlilega
á annars jákvætt viðhorf og með-
fædda bjartsýni á lífið og thveruna?
Hann annast löggæslu og ýmis-
legt ber þar við sem ekki hefur á
sér neinn hátíðablæ, jafnvel ekki á
jólum eða áramótum.
En áhyggjuefnið hans nú var hið
sama og síðustu ár. „Jólaglögg"
heitir það víst á vínmenningar-
máli, því jólum skal helgaður
„hátíðardrykkur“ þessi, sem ber
svo saklaust og að því er virðist
óflekkað nafn.
En umhugsun vekur svo þetta
síðasta: Óflekkað nafn.
Og ég leyfi mér að vitna aftur th
vinar míns, sem ekki verður sakað-
ur um ofstæki í þessum málum, eins
og ég hefi oftlega verið vændur um.
Ekki væri rétt að rifja upp þau
einstöku ömurlegu tilvik sem vin-
ur minn nefndi mér. Þau gætu
sært og ýft upp sár og ekki er það
ætlunin.
En dæmin spanna allt frá dauða
KjaUarinn
Helgi Seljan
félagsmálafulltrúi ÖBÍ
og yfir til slysa, upplausnar og
átaka á heimhum. Þess vegna eru
þau svo ömurleg - svo átakanleg,
einmitt í aðdraganda þessarar
miklu hátíðar ljóss og friðar eins
og við segjum gjarnan á hátíðar-
stundum. „Jólaglöggin" eða
„glöggið" - hvort kynið sem menn
nota - eitt er víst - hlkynja er það,
er siður sem á stuttum tima hefur
svo rutt sér th rúms að með ólík-
indum er. Glöggir menn með
reynslu erlendis frá, en eftiröpun
er hér á ferð eins og með fleira,
segja að hér sé, jólaglögg" með aht
öðrum og ógeðugri hætti - óhófið
og ofneyslan séu hér aðaleinkenni.
í smáinnskoti er máske rétt aö
minna á þau rök bjórsinna að ekki
munum við taka bjómum öðruvísi
en aörir - heldur hófsamar, ef
marka má orð þeirra. Væri t.d.
unnt að líta nánar á það mál í ljósi
reynslu og samanburðar varðandi
, jólaglögg“ og neyslu þess. En nóg
um það.
Viðhorfið til bjórsins
En dapurleg reynslusaga vinar
míns fékk heldur betur staðfest-
ingu á dögunum þegar ég las
dagblað sem greindi frá þeim ugg-
vænlega kvíða löggæslumanna
almennt yfir þeim afleiðingum
, jólaglöggsins" sem þeir þóttust sjá
fram á, aö öllu óbreyttu. Þar kom
fram ófögur lýsing m.a. á ölvunar-
akstri, því auðvitað telja menn sig
geta ekið þó þeir hafi drukkið
drjúgt af „heilögum hátíðardrykk"
og minnir þaö enn á viðhoriíð til
bjórsins, þess saklausa drykkjar
sem auðvitaö hindrar ekki öku-
mann í að setjast undir stýri.
Það er raunar með ólíkindum
hversu þessi ófögnuður hefur
breiðst út með ógnarhraða. Varla
mun sá vinnustaður þar sem þetta
þykir ekki óhjákvæmhegur þáttur
í aödraganda jólanna.
Nú er ég ekki á þeirri skoðun að
þeir sem það kjósa megi ekki „gera
sér glaðan dag“, eins og þaö er kah-
að. Þaö er þeirra mál. En afleiðing-
ar þess mega þá ekki vera þær að
sömu aðhar líti seint eða aldrei
„glaöan dag“ upp frá því.
En það geta þær og hafa m.a.s.
orðið. í þessum „desemberboðum
dásemdarinnar1' mun það nefni-
lega ekki tíðkast að , jólaglöggið"
sé óáfengt heldur þvert á móti mun
magnið vera mikið og eins og vana-
lega er ósleitilega þambað th að
taka nú almenrúlega þátt, til að
vera nú ekki „félagsskítur", th að
vera „hress“ og ég veit ekki hvað
fleira menn tína til sér til afbökun-
ar þegar eftirköstin koma í ljós og
heija harkalega á.
Og á þessum jafnréttistímum
keppa konur að því að vera nú ekki
eftirbátar karlpunganna og tekst
það alveg einkar vel. Séð hefi ég
hóp fólks koma úr ,jólagöggi“ og
undramargir settust undir stýri
eins og ekkert heföi í skorist. Voru
greinhega sumir hverjir - sumar
hveijar lengi að láta lykilinn hæfa
læsingunni á bílnum, en svo var
ekið í „alsælu“ á braut.
Sem næst „dauöanum"
Ég vitna enn th vinar míns.
Útköll til að skakka óeirðir og
átök á heimilum aukast mjög og
sakleysisleg afsökunin er ,jóla-
glögg“ í mjög mörgum tilfehum,
aukaálag á hinar heföbundnu
drykkjuóeirðir.
Olæti á almannafæri með hávaða
og hrópum tíökast eðlhega eftir
þessi samkvæmi. Og ekki þarf að
spyija að starfsfærninni daginn
eftir drykkjuna, fremur venju. En
- ölvunarakstur er þó að hans dómi
alvarlegastur - afleiöingamar
skelfilegar.
i
Hvers vegna í ósköpunum þurf- i
um viö nú að apa svona eftir öörum
með þessum einstöku ódæmum?
Hvers vegna er ekki unnt t.d. aö
hafa bæði óáfengt og áfengt ,jóla-
glögg“ á boðstólum?
Nú er, jólaglögg" í vitund margra
einungis það að fara á eitt herjans
„fylhrí“ og drekka sig sem næst
„dauðanum" ef mögulegt er.
Það fólk, sem ekki vhl vera
„hresst", verður að sitja heima, þvi
annað en þræláfengur mjöður mun
ekki vera á boðstólum í yfirgnæf-
andi tilfehum. Þetta er svona
svipað og áður var einkenni í opin-
berum veislum. Ef þú vildir ekki
veigarnar þá varöstu bara aö sitja
uppi með það að fá ekki neitt. Ur
því hefur nú verið þokkalega bætt.
En sannfrétt hefi ég það aö svo sé
ekki með ,jólaglöggið“.
Og af þvi ég minnti áðan á þá sem
nýttu þetta sem afsökun fyrir því
að fara á „fyllirí" og þeir eru marg-
ir þá eru einnig þeir th og enn fleiri
sem glepjast á „glögginu“ og gá
ekki aö sér, eiga heldur ekki þess
völ að velja óáfengt og geta þá farið
til síns heima óbijálaðir og ökufær-
ir.
En mál er að linni
Þetta thskrif er í raun ákah og
bein beiðni th þeirra, sem að, jóla-
glöggi“ standa, að hafa ævinlega á
boöstólum óáfenga drykki, óáfengt
, jólaglögg“ og eins að gæta sín vel
varðandi val á dögum th þessa, og
fyrst endhega þarf að hafa áfengið
sem förunaut, aö gæta þar nokkurs
hófs. Það er svo margt í húfi, svo
margt að veði sett.
Munið að „desembermyrkrið er
nógu dimmt“ þó ekki sé harm-
skuggum heht í myrkrið th við-
bótar. Að þvi ættu allir að huga.
Helgi Seljan
„Hvers vegna er ekki unnt t.d. að hafa
bæði óáfengt og áfengt, jólaglögg“ á
boðstólum?“