Dagblaðið Vísir - DV - 07.01.1988, Blaðsíða 15

FIMMTUDAGUR 7. JANÚAR 1988.
15
Lýðræðið í útvarps-
og sjónvarpsmálum

Útvarpshúsið við Efstaleiti. - „Hvernig eiga frjálsar útvarps- og sjón-
varpsstöðvar að keppa við þennan einokunarrisa?" spyr greinarhöf.
Eftir meira en hálfrar aldar ein-
okun í útvarps- og sjónvarpsmálum
á íslandi varö sú breyting á sl. ári
að réttur til útvarps- og sjónvarps-
rekstrar var gefinn tiltölulega
frjáls.
Afnotagjöld hækkuðu
Áöur en ný ríkisstjóm tók til
starfa á sl. sumri, sem hafði á
stefnuskrá sinni að halda verö-
bólgunni í skefjum og forðast aUar
verðbólguvaldandi aðgerðir, skar
ein athöfn sig algjörlega úr. Sverrir
Hermannsson, fráfarandi mennta-
málaráðherra, lét sig hafa það að
hækka afnotagjöld af útvarpi og
sjónvarpi um lítil 86%. Engin at-
hugasemd var gerð við þessa
ráðstöfun af hálfu viðtakandi ríkis-
stjómar.
í frétt á 41. síðu Morgunblaðsins
í dag (þann 23.12. ’87) segir: „Sig-
hvatur Björgvinsson, formaður
fjárveitinganefndar Alþingis, segir
að afnotagjöld af útvarpi og sjón-
varpi verði hækkuð um 13%. Fara
þá afnotagjöldin að nálgast 100%
hækkunina á rúmlega hálfu ári.“
Hvemig eiga þá fijálsar útvarps-
og sjónvarpsstöðvar að keppa við
þennan einokunarrisa?
Ein hinna nýju útvarpsstöðva,
Bylgjan, gefur það út að eftir eins
árs rekstur hafi hún haft í nettó
hagnað ellefu milljónir króna.
Hvað er eiginlega að gerast í
þessu þjóðfélagi?
í tilvitnaðri frétt Mbl. segir: „Sig-
hvatur sagði að fjárhagsstaða RÚV
hefði versnað mjög á þessu ári,
m.a. vegna þess að auglýsingatekj-
ur hefðu dregist saman. Yfirdrátt-
arskuldir næmu 115 milljónum
króna auk launaskulda við ríkis-
sjóð. Með aukinni samkeppni í
sjónvarps- og útvarpsrekstri hefur
rekstraraðstaða Ríkisútvarpsins
versnað verulega." Hann sagði
jafnframt að hvort tveggja þyrfti
að koma til, 10% raunhækkun aug-
lýsingatekna RÚV1988 sem og Í5%
raunhækkun afnotagjalda, ef
stofnunin ætti að standa undir
rekstrarútgjöldum 1988, með og
ásamt þeim skuldum sem safnast
hafa saman vegna rekstrarhallans
KjaHarinn
Þórður Halidcrsson,
fyrrv. lögregluþjónn
1987. Hvað segir þessi yflrlýsing
okkur?
Hverjar eru orsakirnar?
Ríkisreknu fjölmiðlarnir eru
reknir með bullandi tapi á sama
tima og frjálsu stöðvamar eru flest-
ar reknar með góðum hagnaði.
Hverjar em orsakimar? Fyrst og
fremst bruðlið og óstjómin hjá rík-
isreknu fjölmiðlunurn.
Þegar milljarða-höllin við Bú-
staðaveg var vígð sl. sumar var
upplýst að starfsfólk ríkisfjölmiðl-
anna, útvarps og sjónvarps, væri
nálægt 400 manns. Fréttamenn
hafa verið sendir, með ærnum
kostnaði, heimshornanna á milli,
allt frá Filippseyjum til Nicaragua
til að afla frétta sem hægt hefði
verið að fá í gegnum alþjóða fjar-
skiptatæki á tíu mínútum. Svo
mætti lengi telja, ef almenningur
hefði aðgang að rekstrarreikning-
um þessara fyrirtækja.
Þegar borið er saman starfslið
ríkisreknu fjölmiðlanna og hinna
frjálsu stöðva verður mönnum á
að hrökkva ónotalega við. Þar fer
eins og um mörg önnur ríkisrekin
fyrirtæki að mannaráðningar em
í engu samræmi við stærð viðkom-
andi fyrirtækis. Pólitík og f]öl-
skyldubönd ráða oft meiru en
þörfin fyrir starfskraftinn. Þegar
ríkið (almenningur) á að borga
brúsann er minna hugsaö um hag-
kvæmnina. Fréttaflutningur ríkis-
fjölmiðlanna hefur oft verið
ámælisverður vegna hlutdrægni
sumra fréttamanna og litast þá oft
og hagræðist eftir annarlegum
skoðunum þeirra.
í fremstu röð
Auðvitað mátti gera ráð fyrir þvi
að nýjar útvarps- og sjónvarps-
stöðvar ykju fjölbreytni í fréttum,
myndum og afþreyingarefni, svo
og auglýsingum, enda var það aöal-
barátta andstæðinga frjáls út-
varpsrekstrar við umræðu
útvarpslaganna á þingi að koma í
veg fyrir rétt þeirra til auglýsinga.
Það má segja aö um byltingu hafl
verið aö ræða viö tilkomu nýju
stöðvanna. Það fer ekki á milli
mála að Stöð 2, Bylgjan og Stjarnan
eru í fremstu röð slíkra stöðva á
Norðurlöndum, svo ekki sé meira
sagt. Þær eiga það einnig sameigin-
legt aö þar er starfsliðinu stillt í hóf.
Það hlægilegasta við rekstur rík-
issjónvarpsins er þó þaö að um leið
og Stöð 2 tók til starfa og allt fram
á þennan dag hefur ríkissjónvarpið
vaknaö upp af svefni og apað hvert
einasta atriði eftir Stöð 2 sem hefur
aukið vinsældir hennar. Jafnvel
grautfúlir þulir ríkissjónvarpsins
eru byrjaðir að brosa, en til þess
þurfti hreinsun. Einnig má minna
á hvernig ríkissjónvarpið reyndi
að bregða fæti fyrir Stöð 2 í um-
sömdum atriðum.
Verðugt verkefni
Allt fram að tilkomu Stöðvar 2
var ríkissjónvarpið ekki opnað af
fjölda neytenda nema fyrir fréttir.
Myndefni og margt annað er eng-
um bjóðandi.
Þrátt fyrir að hver útvarps- og
sjónvarpsnotandi á landinu sé
neyddur til að greiða afnotagjöld
af fjölmiðlum, sem þeir helst aldrei
nota, er þetta ríkisbákn rekið með
hundrað milljóna króna tapi.
Svo er barið sér á brjóst og sagt
að lýðræðið sé hvergi fullkomnara
en á íslandi. Skákað er í því skjóli
að þegnamir láta bjóða sér hvað
sem er.
Ég held að það væri verðugt verk-
efni fyrir „friðargönguhópana”
sporléttu að efna til einnar
göngunnar í viðbót, í þeim tilgangi
að krefjast að ríkiskúguninni sé
létt af þegnunum, sem þeim er boð-
iö upp á í formi svo margra illa
rekinna ríkisfyrirtækja sem hafa
aðstöðu til að kúga fé út úr hinum
almenna skattborgara.
Þórður Halldórsson
„Þegar borið er saman starfslið ríkis-
reknu fjölmiðlanna og hinna frjálsu
stöðva verður mönnum á að hrökkva
ónotalega við.“
Tölvur:
Lffshamingja eða leiktæki
Fyrir örfáum árum trúði íjöldi
fólks því að tölvur væru einhvers
konar galdratæki sem ekki væri á
færi annarra en fárra útvalinna að
skilja, vinna við og stjóma. Reynd-
ar héldu margir að tölvumar væm
hinir raunverulegu stjórnendur og
ýmsir litu upp til þeirra eins og þær
væru æðri verur, guð almáttugur
eða í það minnsta útibú frá honum.
Nú orðið vita flestir að tölvur eru
langt frá því að vera yfirnáttúrleg
fyrirbrigði og má kannski segja um
þær eins og sagt var um klukkur í
gamla daga aö þær séu ekki annað
en málmur og gler.
Lærdómurinn
í kjölfar þess sem í daglegu tali
hefur verið nefnt tölvubylting voru
haldin námskeið og jafnvel settir á
stofn skólar til þess að kenna fólki
á fyrirbærið. Nú er enginn maður
með mönnum nema hann hafi farið
á tölvunámskeið. Einhverra hluta
vegna hef ég það á tilfmningunni
að þeir sem helst hafi gagn af þess-
um námskeiðum séu þeir sem
halda þau enda með hreinum ólík-
indum hvað hægt er að fá fólk til
að borga fyrir svona nokkuð.
Fólk fjölmennir á námskeiöin og
kemst að því að tölvur hafa heil-
mikið af því sem sérfræðingarnir
kalla „K“.
Svo eru til stýrikerfi sem heita
ýmsum undarlegum nöfnum og
síðast en ekki síst lærir fólk forrit-
un. Allt þetta gerir fólk vegna þess
að þeir sem allt vita um tölvur segja
að svona þurfi þetta að vera. Á mig
virkar þetta svona svipað og að láta
telja sér trú um að maður þurfi
próf í bifvélavirkjun til þess að geta
ekið bfi.
Ég veit að þar sem tölvur eru
notaðar eru í langflestum tilvikum
KjaUarinn
Guðmundur Axelsson
skrifstofumaður
notuð stöðluð forrit sem flest eru
þeirrar náttúru aö það eina sem sá
sem notar vélina þarf að kunna er
að kveikja á henni.
Þegar búið er að kveikja kemur
upp á skjáinn lýsing á þeim mögu-
leikum sem eru fyrir hendi og
hvernig á að velja hvern um sig,
þannig að sæmilegt forrit leiðir
mann áfram svo að fátt eitt þarf
að kunna annað en að lesa.
Lausnarorðið
Þegar svokallaðar einka- eða ein-
menningstölvur fóru að vera á
þannig verði að jafnvel einstakling-
ar gátu án allt of mikilla átaka
keypt þær byrjuðu tölvusalar að
„moka út“ tölvum eins og stundum
er sagt.
Allir urðu að eignast tölvu og
sumir þeirra sem voru með bók-
haldið sitt allt í óreiðu annaðhvort
létu telja sér trú um eða töldu sér
sjálfir trú um að tölva væri lausn-
arorðið.
Margir, kannski flestir þeirra
sem ætluðu þannig að bjarga bók-
haldinu sínu í einni svipan, komust
að raun um sér til hinnar mestu
armæðu að skrambans tölvan gerir
ekkert sjálf og allt „fíniríið", sem
sölumaðurinn hafði kallað fram á
skjáinn án nokkurrar fyrirhafnar,
sást nú ekki lengur. Því að til þess
að fá eitthvað út úr tölvunni þarf
að láta eitthvað inn í hana.
Kannski hefði þetta nú allt bless-
ast ef sölumaðurinn hefði fylgt með
í kaupunum en þannig gerast nú
kaupin ekki. Ýmsir álíta að ónotað-
ar tölvur séu í hundraða- ef ekki
þúsundatali hér á landi og ég er
sannfærður um að ef einhver hag-
spekingurinn frétti af þessu mundi
hann óðara setja upp spari-spek-
ingssvipinn sinn og lýsa því yfir á
nánast óskiljanlegu stofnanamáli
að þetta og þessu líkt sé þjóðhags-
lega mjög óhagkvæmt, sóun á
gjaldeyri og jafnvel eitthvað enn
verra sem ég hvorki kann né þori
að nefna.
Leiktækið
Sumir kaupa sér tölvur eingöngu
til að leika sér að þeim. Fyrir ýms-
ar tölvur er hægt að fá fjölbreytt
úrval leikjaforrita. Mér skilst að
flestir séu leikirnir í því fólgnir að
sá sem stjórnar tölvunni á aö éta
eitthvað, drepa eitthvað, grafa eitt-
hvað eða elta eitthvað uppi. Þeir
leikir sem eru ekki eins og að fram-
an ér lýst eru flestir þannig aö sá
sem stjórnar tækinu þarf að forða
sér frá því að verða étinn, drepinn,
grafinn eða eltur uppi. Fjölbreytnin
er sem sagt gifurleg. Reyndar má
ekki gleyma því að einnig fást skák,
brids- og kapalforrit o.fl.
Allt er þetta eins og gefur að
skilja mjög uppbyggilegt og mann-
bætandi en hvenær skyldum við
annars fá forrit sem gera okkur
kleift aö skjóta ríkisstjórnina, éta
skattyfirvöld, grafa þá sem okkur
er illa við þá stundina eða annað
álíka krassandi. Allt væri þetta að
sjálfsögðu til gamans gert.
Þrátt fyrir alla tæknina og þá
ótrúlegu möguleika, sem mér er
sagt að tölvur búi yfir, efast ég
stundum um að lífshamingjan sé á
nokkurn hátt tengd þeim.
Guðmundur Axelsson
„Ymsir álíta að ónotaðar tölvur séu 1
hundraða- ef ekki þúsundatali hér á
landi.“