Dagblaðið Vísir - DV - 16.02.1988, Blaðsíða 14

14
ÞRIÐJUDAGUR 16. FEBRÚAR 1988.
Frjálst.óháÖ dagblaö
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÖNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
• Auglýsingastjórar: PÁLL STEFANSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SlMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJALSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
■ Prentun: ÁRVAKUR HF. - Askriftarverð á mánuði 600 kr.
Verð í lausasölu virka daga 60 kr. - Helgarblað 75 kr.
Þeir vilja skipuleggja plastið
Erlendis auglýsa margar verzlanir, aö þær gefi stað-
greiðsluafslátt, sé greitt í reiðufé. Önnur fyrirtæki
auglýsa, að krítarkortahafar fái staðgreiðsluafslátt.
Kaupmenn ráða, hvorum kostinum þeir stuðla að og
viðskiptamenn ráða, hvar þeir verzla.
Nokkuð fer eftir tegundum viðskipta, hver er staða
greiðslukorta í útlöndum. Bandarískir kaupmenn,
sem sérhæfa sig í ódýrum afsláttarvörum, kjósa sum-
ir hverjir peningaseðla og hækka vöruverðið, þegar
greitt er með plasti, ef það er þá hægt.
Ýmsir kæra sig ekki um, að nafn þeirra og númer
tengist sumum tegundum viðskipta. AUir, sem
stunda ljósfælin viðskipti, nota eingöngu peninga-
seðla, svo að forvitnir geti ekki síðar séð, hver greiddi
hverjum hvenær hvaða fjárupphæð.
Þetta síðasta stuðlar svo aftur á móti að notkun
krítarkorta, þegar trausts er kraíizt í viðskiptum, til
dæmis þegar viðskiptamanni er trúað fyrir verðmæti
bíls, sem tekinn er á leigu. Algengt er, að slíkir bílar
fáist aðeins leigðir gegn framvísun plastkorts.
Þegar senda þarf vöru langar leiðir, til dæmis
tímarit í áskrift, þykir mörgum seljendum töluvert
hald í að fá senda undirritaða pöntun með skrásettu
númeri greiðslukorts, jafnvel þótt ekki sé aðstaða til
að taka afrit af korti á hefðbundinn hátt.
Sameiginlegt með öllum þesum dæmum er, að
seljandi og kaupandi ákveða, hvaða greiðsluháttur
hentar þeim bezt. Enginn stóri bróðir ákveður fyrir
þá, hvemig gera skuh, hvorki einokunarsamtök né
ríkið sjálft. Slíkt er hins vegar gert hér á landi.
Fyrir helgina skrifuðu ferðaskrifstofumar og
krítarkortafyrirtækin á íslandi undir samning um að
láta kortafólk borga 5% meira en aðra. Þannig em
aðilamir, sem einoka markaði ferða og korta, famir að
hafa með sér hættulegt samráð um verð.
Alvarlegri em hugmyndir stjómmálamanna og
embættismanna í viðskiptaráðuneytinu um að
skylda kaupmenn til að taka seðlaviðskipti fram yfir
kortaviðskipti með því að þvinga þá til að veita
sérstakan staðgreiðsluafslátt út á peningáseðla.
Hingað til hafa krítarkortin fengið að finna sér sess
í þjóðfélaginu án mikilla afskipta ríkisins, alveg eins
og verðbréfamarkaður hefur byrjað að dafna án þess
að stjómrnálamenn og embættismenn hafi sér til
máttar og dýrðar smíðað um hann lög og reglugerðir.
Það er hins vegar hluti af náttúru þessara valda-
stétta, einkum þegar þær koma saman 1 ráðuneytum,
að telja sig vita betur en reynslan, hvemig skuh haga
ýmsum samskiptum í þjóðfélaginu. Þess vegna er
framleidd skæðadrífa af lögum og reglugerðum.
Stjómmálamenn og embættismenn öðlast meiri
völd við að skipuleggja þjóðfélagið sem mest.
Embættismenn verða stjórar fjölmennra eftirhts-
deilda hins opinbera. Stjómmálamenn kaupa sér
atkvæði út á undanþágur og aðgang að ódým lánsfé.
Með opinberum úrskurði um eins konar sektir fyrir
notkun krítarkorta í staðgreiðsluviðskiptum er ríkið
að leggja drög að útþenslu báknsins um eina
stjómardeild, sem fylgist með því, að kaupmenn og
neytendur fari eftir óþörfum lögum og reglugerðum.
Embættis- og stjómmálamenn eins og við-
skiptaráðherra virðast ekki vilja sjá, að skipulag að
ofan er yfirleitt óþarft og oft beinlínis skaðlegt.
Jónas Kristjánsson
Dreifing valds og fjármagns:
Launamisrétti
Launamisrétti
Kaupmáttur, launaskriö, launa-
misrétti. Hver kannast ekki við
þessi orð? Jú, þau hafa reyndar
hljómað um allt land undanfamar
vikur'og mánuði. Fólkið bióur um
skýringar og spyr: Hvar er kaup-
mátturinn? Hvar er launaskriðið?
Við vitum hvar launamisréttið er.
Á þessu er reyndar sáraeinfold
skýring. Á meðan framleiðslu-
greinum hefur verið haldið í
járngreipum hafa innflutnings-
greinamar fengið að valsa um
algjörlega fijálsar. Þar hafa menn
skammtað sér laun eftir þörfum og
að auki látið reksturinn standa
undir hluta af einkaneyslu sinni
og allt fer þetta út í verðlagið. Oft
er hluti tekna skilinn eftir erlendis
í formi umboðslauna og stór hluti
þeirra kemur sem viðbót við einka-
neysluna án þess að skila sér til
samneyslu hér heima. Hinn al-
menni launþegi hefur engin tök á
því að skammta sér laun á þennan
hátt, hann getur aðeins aukið tekj-
„Á meðan framleiöslugreinum hefur verið haldið í járngreipum hafa
innflutningsgreinarnar fengið að valsa um algerlega frjálsar", segir m.a.
í greininni.
Það Uggur nú nokkuö ljóst fyrir að
miðstýringarkerfið frá Reykjavík
er ekki aðeins að rústa niður lands-
byggðina, það er einnig að rústa
niður allt atvinnulíf landsmanna.
Meðan þetta kerfi er látið viðgang-
ast mun stefna til sömu áttar. Það
sem við sjáum nú gerast er aðeins
angi af þeirri skelfingu sem dynur
yfir þjóðina úr öllum áttum.
Skilningsleysi stjórnenda?
Valdið og fjármagnið er í höndum
örfárra manna sem hvorki virðast
skynja eða skilja á hverju þessi
þjóð lifir.
Það kom fram í viðtali við einn
af okkar ötulustu stjömuspeking-
um nú fyrir skömmu að þótt blikur
væm á lofti í íslensku þjóðlífi bæri
að skoða að stjórnendur okkar nú
væm ungir og vel menntaðir menn
og sérstök áhersla var lögð á að
þeir hefðu fengið menntun sína
erlendis. Því væri full ástæða til
að ætla að þeir væra menn til að
axla þann vanda sem steðja mundi
að þjóðinni á komandi mánuðum.
Síðan hefur hvarflað að mér hvort
þaö væri einmitt þarna sem hund-
urinn lægi grafmn, þ.e.a.s. hvort
menntun þessara manna væri
nokkuð í takt við íslenska þjóð-
félagsgerð og hvort þeir gerðu sér
yfirhöfuð grein fyrir því að við er-
um aðeins 250 þús. .sálir, búum í
stóru landi og þurfum að nýta gögn
þess og gæði til að lifa þá búsetu
af og þá fyrst og fremst í sátt við
lífríki landsins.
í svo htlu samfélagi sem íslenska
þjóðin er verður að skoða ýmsa
þætti frá öðmm sjónarhóli en gert
er í stóram, iðnvæddum þjóðfélög-
um sem byggja á aldagömlum
viðskiptaháttum og hafa í gmnd-
vallaratriðum skipt með sér
verkum.
Hvað hefur farið úrskeiðis?
Þetta þrönga valdakerfi hefur í
raun firrt sig allri ábyrgð í stjórnun
með því að eyrnamerkja að stórum
hluta það fjármagn sem streymir í
gegnum þjóðarlíkamann. Áfleið-
ingin er sú að upp hafa vaxið sjóðir
og stofnanir sem em orðin að
hreinum ófreskjum þar sem fjár-
magn hggur dautt en er síðan stýrt
af valdhöfum inn í hver mistökin
á fætur öðrum. Það sem verra er
er að umbúnaðurinn við gæslu
þessa fjár er allt of viðamikill og
dýr fyrir okkar litla samfélag. í
fáum orðum: það er hver silkihúf-
an upp af annarri. Yfirbygging-
þjóðfélagsins er orðin allt of viða-
mikil og dýr. Þær fáu hendur sem
skapa hin raunverulegu verömæti
eru einfaldlega aö kikna undan
þessum þunga.
KjaUarinn
Gunnar Páll Ingólfsson
ráðgjafi i markaðsmátum
halda að þeir sem stjóma þessu
landi horfðu á þjóöina í gegnum
stækkunargler og væru þess full-
vissir að þeir væru að stjórna
mihjónaþjóðfélagi. En þrátt fyrir
stækkunarglerið skynja þeir ekki
þær misfehur og það misrétti sem
hér ríkir.
íslenskt þjóðfélag er smátt og við-
kvæmt og þeir sem því stjóma
þurfa að vera því mjög nákomnir.
Þeir þurfa að þekkja í reynd hvem
krók og kima til þess að vera færir
um að varðveita það þjóðlífsmynst-
ur sem hentar landi og þjóð. Hér
gUda einfaldlega ekki sömu leik-
reglur og hjá milljónaþjóðfélögum.
Því miður virðast þeir sem nú
stjóma landinu vera fjarlægari
þjóðinni en hinir dönsku drottnar
„Því miður virðast þeir sem nú stjórna
landinu vera fjarlægari þjóðinni en
hinir dönsku drottnarar sem hér ríktu
1 eina tíð.“
ur sínar með þrotlausri vinnu og
þá fyrst og fremst með löngum
vinnudegi. Þess vegna era meöal-
talstölur um kaupmátt algjörlega
út í hött.
í gegnum stækkunargler
I ljósi þeirra aðgerða, sem dunið
hafa yfir þjóðina undanfariö, mætti
ar sem hér ríktu í eina tíð. Þessu
verður að breyta. Við verðum að
færa valdið út tíl þeirra sem era
nær þjóðlífinu, tíl þeirra sem skUja
gerð þess og þarfir í ljósi jafnréttis
og mannúðar. - Það er stefna Þjóð-
arflokksins.
Gunnar Páll Ingólfsson