Dagblaðið Vísir - DV - 23.03.1988, Blaðsíða 14

14
MIÐVIKUDAGUR 23. MARS 1988.
Frjálst.óháð dagblað
Útgáfufélag: FRJÁLS FJOLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJANSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFANSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiösla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SlMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJALSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Askriftarverð á mánuði 700 kr.
Verð í lausasölu virka daga 65 kr. - Helgarblað 80 kr.
Faðmlög kæfa gæludýr
Víða í Bandaríkjunum er notuð sérhæfð prentvél, sem
er svo dýr, að einungis geta rekið hana þau fyrirtæki,
sem treysta sér til að keyra hana allan sólarhringinn,
alla daga vikunnar, og nota til þess starfshð á fjórum
vöktum. Þijár vaktir duga ekki til að greiða niður vélina.
Hér á íslandi er hins vegar allt fuht af dýrum vélum,
sem sjaldnast eru í gangi. Til dæmis eru sagðar hér
vélar, sem geti annað þörfum alls mannkyns fyrir kant-
límingar og gluggatjaldatappa, svo ekki sé minnst á allan
vélakostinn í greinum, sem hafa forgang að lánsfé.
í fréttum DV að undanfórnu hafa verið rakin dæmi
um ofljárfestingu í atvinnulífinu. Þótt ekki hafi allt ver-
ið tínt til, náði heildarupphæð hennar rúmum sextíu
mihjörðum króna. Gera má ráð fyrir, að árlega kosti
þjóðina sex milljarða að standa undir óþarfanum.
Þessar tölur benda til, að ofijárfestingin sé álíka viða-
mikið vandamál og hinn hefðbundni landbúnaður, sem
kostar ríkið einmitt Uka sex miUjarða króna á hveiju
ári. Hvor sex miUjarðurinn út af fyrir sig jafngildir öU-
um tekjuskattinum, sem þjóðin greiðir ríkinu árlega.
Ef við hefðum hvorki búið við forgang að ódýrum
lánum né ríkisrekstur hefðbundins landbúnaðar á und-
anfórnum árum, gætum við ekki aðeins verið laus við
tekjuskatt, heldur hefðum aðra eins upphæð til ráðstöf-
unar tU viðbótar tU að bæta Ufskjör okkar.
Skýringin á offjárfestingunni er í mörgum tUvikum,
en ekki öllum, hin sama og á hinum hefðbundna land-
búnaði. Stjórnmálakerfið hefur tekið ákveðna þætti
atvinnulífsins upp á sína arma og ákveðið, að gæludýr-
m njóti forgangs að ódýru lánsfé og jafnvel styrkjum.
Ekki græða gæludýrin á atlætinu. Frystihúsin ættu
tU dæmis ekki í sömu erfiðleikum við að greiða fiskverk-
unarkonum mannsáemandi laun, ef þau hefðu ekki
fengið of fijálsan aðgang að peningum tU að kaupa vél-
ar, sem standa meira eða minna ónotaðar í sölunum.
Þorskflökunarvélar íslenzkrar fiskvinnslu gætu af-
greitt aUan þorskafla okkar á sex dögum og aUan ýsu-
og ufsaaflann á tveimur dögum til viðbótar. Karfaflök-
unarvélarnar gætu skUað sínu verki á átján sólarhring-
um og flatfiskflökunarvélarnar á tíu sólarhringum.
Alkunnugt er, að kvótakerflð í fiskveiðum er notað
tU að skipta takmörkuðum afla milh allt of margra
skipa. Sérfræðingar eru ekki alveg sammála um, hversu
mikU offjárfesting er á þessu sviði, en mat þeirra á henni
nemur frá fjórðungs og upp í helmings offjárfestingu.
í landbúnaði er sama sagan. Sláturhúsin geta annað
aUri slátrun á nítján dögum ársins. Mjólkursamlögin
geta annað tvöfaldri mjólkurframleiðslu hið minnsta.
Og svo er búið að koma upp kvótakerfi, sem gerir bænd-
um ókleift að nýta flárfestingu sína að marki.
í orkuverum er líka búið að festa meiri peninga en
við höfum þurft að nota. Annar hverfúl Kröfluvirkjunar
var aldrei tekinn upp úr kössunum. Framkvæmdlr við
algerlega óþarfa Blönduvirkjun Uggja niðri. Samt er
framleiðslugeta orkukerfisins um 10% umfram þörf.
Af ýmsum hugsjónaástæðum, tU dæmis vegna
byggðastefnu eða vegna misjafnrar virðingarstöðu at-
vinnugreina, færir stjórnmálakerfið tU peninga, sem
búa til offjárfestingu, er síðan veldur vandræðum gælu-
dýranna. Þeir, sem njóta faðmlaganna, kafna í þeim.
Ákaflega væri þetta rík þjóð, ef ráðamenn væru ekki
aUtaf að skipuleggja tilfærslu á peningum tfl gæluverk-
efna, sem þeir og þjóðin ímynda sér, að séu brýn.
Jónas Krisýánsson
Ríkisútvarpið, rás 2. - Hluti starfsliðs á annatíma.
Ríkisútvarpið og rás 2
Áróðurinn gegn því að Ríkisút-
varpið eigi og reki rás 2 beinist
ekki að rás 2 sjálfri, þótt það sé
yfirvarpið, heldur í raun gegn til-
yeru Rikisútvarpsins. Vitaö er að
enginn áhugi er hjá þjóðinni að
hætta að eiga og reka RÚV og því
látið heita að einungis sé verið að
mótmæla hluta starfseminnar, rás
2. Vegna þess að enginn þorir í al-
vöru að leggja til atlögu við rás 1
er nuddað í síbylju um rás 2; það
er órökrétt því starfsemi RÚV í
heild miðast við a.m.k. tvöfalt
dreifikerfi. Sá er kjarni málsins.
Við sem vinnum hjá RÚV vitum
vel að til þess að veita þá þjónustu
sem þarf og óskað er eftir þurfum
við að minnsta kosti tvær útvarps-
rásir. í raun skiptir engu hvort
lögboðið er að útvarpa á tveimur
eða einhverjum öðrum fjölda rása,
við megum ekki missa rás 2.
Menntamálaráðherra heföi betur
ígrundað máliö áður en hann las
upp véfréttalegt svar á Alþingi er
túlkað var sem svo að hánn væri
hlynntur þvi að selja rás 2. Hefði
manntamálaráðherra verið var-
kárari hefði hann komist hjá því
að valda viðskiptatjóni og hugsan-
legum atgervisflótta. Nóg er samt.
Hvað er að gerast á
útvarpsmarkaönum?
Löngu er mál að hnni rifrildi fjöl-
miðlamanna um hinar ýmsu rásir
og stöðvar. En vegna þráhyggju
stjóra útvarpsstöðvarinnar Stjörn-
unnar (sjá DV og aðra fjölmiðla í
a.m.k. 1001 skipti) verður víst að
benda á nokkur atriði þótt maður
vildi helst fá frið til að búa til góða
útvarpsþætti.
l. Andstæður skerpast nú milli
„samkeppnisstöðvanna", rásar 2,
Bylgjunnar og Stjömunnar (rás 1
er hafin yfir þetta röfl og Ljósvak-.
inn hka). Stjaman skín nú í allri
sinni nekt sem hreinræktuð popp-
stöð sem byggir tilveru sína á því
að gera engar kröfur til hlustenda.
Ég brýt varla trúnað þótt skýrt sé
frá því að á meðal stjórnenda og
starfsmanna RÚV er enginn hugur
á að slá Stjömuna út þar sem hún
hefur haslað sér vöh.
Rás 2 hefur þróast að undanfómu
m. t.t. breyttra aðstæðna og er nú
blanda af tónlistarútvarpi, frétta-
miðh, þjónustu- og dægurmálaút-
varpi af fjölbreyttu tagi. Rás 2 og
Stjarnan em afskaplega ólíkar
stöðvar: aðeins fréttatímar annarr-
ar stöðvarinnar standa undir nafni,
fyrir utan þaö að morgun- og síð-
degisútvarp rásar 2, dægurmálaút-
varpið, helgar sig allt öðrum
hlutum en þeim sem Stjarnan ger-
ir; munurinn þarfnast ekki útskýr-
ingar á prenti, hann heyrist best á
FM 90,1 (við Faxaflóann).
Eiga ekkert sameiginlegt
Nýjasta hlustendakönnunin sýn-
ir skýrt að einmitt þar sem and-
stæða rásar 2 við Stjömuna (og
Bylgjuna) er skýrast og efnistökin
óhkust nýtur rásin mestrar ög vax-
andi hylli hlustenda. Hlutur rásar
2 meðai hlustenda hefur stóraukist
í vetur þar sem hún sker sig hvað
greinilegast frá hinum stöövunum,
í Morgunútvarpinu og síðdegis-
þættinum Dagskrá. Einmitt á þeim
tímum stendur rás 2 fyllilega jafn-
fætis Stjömunni í „samkeppninni“
um hyhi hlustenda, sem í raun
KjaUaiinn
Stefán Jón Hafstein
dagskrárstjóri
engin er því stöðvarnar eiga ekkert
sameiginlegt.
2. Einnigkemuríljósaðrás2höfð-
ar til aht annarra hlustendahópa
en Stjarnan. Furðar engan. Langt-
ímum saman er hlustendahópur
Stjörnunnar aö stofni til unghngar;
rás 2 hefur eldri hlustendur sem
gera aðrar kröfur til útvarps en
unghngarnir. Rás 2 svarar aht öðr-
um þörfum en Stjaman og hefur
aUt annað eðli, krefst þess méira
að segja að á sé hlustað. Sérstaða
hennar gagnvart hinum stöðvun-
um kemur betur og betur í ljós.
Án þess að það komi dagskrárrit-
stjórn beinhnis við viU svo heppi-
lega til (fyrir RÚV) að nú er rásin
tvímælalaust besta auglýsingarás-
in sem á markaðnum er. Hraks-
mánarlegt væri fyrir Ólaf Laufdal
að lenda á hausnum með „vinsæl-
ustu“ (!?) útvarpsstöðina en sá
möguleiki er aUs ekki útilokaður
eins og auglýsingamarkaðurinn er
nú.
3. Aö framtíð rásar 2 feUst í út-
varpi en ekki diskóteki samrýmist
þeim kröfum sem lög gera til RÚV,
þeim væntingum sem fólk elur með
sér gagnvart starfsmönnum þess
og því sem er viðskiptalega hag-
kvæmt. Þetta má skýra. Frá því að
einkaréttur RÚV var afnuminn og
útvarpsstöðvum fjölgað - fólki gef-
inn kostur á að velja og hafna -
hefur fólk svo þúsundum skiptir
kosiö að hafna. Útvarpshlustend-
um fækkar meö hverri stöð sem
við bætist; eftir því sem ágengnin
vex, gylhboðin magnast og sjáífs-
dýrkunin skrúfast upp, fjölgar
þeim viðtækjum sem mynda
skjaldborg um þögnina. Nýjasta
skoðanakönnunin sýnir aö enn
fækkar þeim sem hlusta á útvarp.
Þetta er þyngsti áfeUisdómur yfir
útvarpsmönnum samtímans sem
hægt er að hugsa sér. Slagurinn
stendur um brot af ört smækkandi
hlustendahópi.
Dæmi: Meðan hin óhugnanlega
einokunarstöð, sem kennd er við
Gufuna, ríkti ein á öldum ljósvak-
ans höfðu nokkrir útvarpsmenn,
sem ég skal nafngreina, meiri
„hlustun" en dæmi eru um í dag.
Þetta vora engir aukvisar. Þetta
var á því herrans ári 1982-3 er 60-70
prósent þjóðarinnar hlustuðu á
fréttir RÚV; morgunútvarp Stefáns
Jóns Hafstein og Sigríðar Árna-
dóttur hafði 45-50% og poppþáttur
þeirra Þorgeirs Ástvaldssonar og
Páls Þorsteinssonar á laugardags-
kvöldum eitthvað svipað. Jónas
Jónasson, sá gamh refur, lék sér
að því að fá 35 prósent hlustun
klukkan 23 á fóstudagskvöldum.
Æth það sé ekki um það bil þrítug-
faldur sá hlustendahópur sem nú
hlustar á allar nýju stöðvarnar á
þessum tíma? Þegar hinn „geysi-
vinsæh" útvarpsþáttur Hahgríms
Thorsteinssonar á Bylgjunni,
Reykjavík síðdegis, hafði hve
mesta hlustun, var hún einhvers
staðar nálægt því sem þótt hefði
forsmán og persónulegt áfah fyrir
þann ágæta útvarpsmann ef mælst
hefði í slíkum hlutfohum þegar
Gufan var einráð.
Niðurstaða? AUar nýju stöðvarn-
ar hafa samtals til muna færri
hlustendur en „einokunarstöðin“
gamla og var þó sá mögleiki aö
slökkva á tækinu ekki síður fyrir
hendi þá en nú.
Popprásir á feigðarslóð
í þessari stöðu er ljóst að popp-
rásirnar vora á feigðarslóð undan-
farin misseri og við því er rás 2 nú
að bregðast. Við höfum engan
áhuga á að búa til aðra Stjörnu; í
henni sjáum við allt það sem við
vUjum ekki vera; ástæöa er til að
ætla að fleiri hlustendur eigi eftir
að átta sig betur á því sem nú er
að gerast á rás 2.
4. Þetta er þegar orðiö langt mál
en afnotagjaldanna er enn ógetið.
Þau era skyldugreiðsla. En án
þeirra era einkastöðvarnar síður
en svo ókeypis. Vegna þess að ég
get ekki fylgst með því hverjir aug-
lýsa á Bylgjunni og Stjörnunni get
ég ekki foröast þá auglýsendur sem
færa kostnaðinn við þessar stöðar
út í verðlagið. Þvi síður get ég haft
áhrif á það hvort einhveijar aug-
lýsingastofur hirði ógnargjöld sem
eUa hefðu getaö nýst í dagskrár-
gerð. Veitir þó ekki af. Þeir fjöl-
mörgu sem aldrei hlusta á
Sfjörnuna eða Bylgjuna verða að
greiða fyrir þessar stöðvar úti í búð
án þess að hafa hugmynd um það.
Jafnvel verður fólk úti á landi sem
ekki getur hlustaö á þessar stöðvar
að borga þeim skatt.
Ánægjulegust verður tilhugsun-
in um þetta fyrirkomulag þegar
upp rennur að hagnaðinn af Stjöm-
unni (þegar og ef hánn verður)
getur eigandi hennar, Ólafur Lauf-
dal, notað til að greiða vextina af
lánunum sem hann tók tíl að
byggja Hótel ísland. Þá fyrst verður
óréttlæti afnotagjaldanna lýðum
Ijóst.
Stefán Jón Hafstein
„Nýjasta hlustendakönnunin sýnir
skýrt aö einmitt þar sem andstæða rás-
ar 2 við Stjörnuna (og Bylgjuna) er
skýrust og efnistökin ólíkust nytur rás-
in mestrar og vaxandi hylli hlustenda.“