Dagblaðið Vísir - DV - 26.11.1988, Blaðsíða 15

LAUGARDAGUR 26. NÓVEMBER 1988.
15
Pólitísk tímamót
Á þessu hausti hafa margföld
póhtísk tíöindi duniö yflr. Hæst ber
auðvitað myndun nýrrar ríkis-
stjómar en ýmislegt annað hefur
líka verið í bígerð sem boðar breyt-
ingar og jafnvel byltíngar í tímans
rás. Formenn Alþýðuflokks og
Framsóknarflokks fallast í faðma
og skiptast á pólitískum ástarsög-
um. Ólafur Ragnar leiðir Alþýðu-
bandalagið út úr eyðimörkinni og
inn í ríkisstjóm. Sjálfstæðisflokk-
urinn einangrast af því að hann
þykir ekki samstarfshæfur. Albert
er boðið til Parísar og Borgara-
flokkurinn tapar flotholtinu. Skoð-
anakannanir benda til þess að
Kvennahstinn hafi náð fótfestu
með yfir tuttugu prósent fylgi og
Sjálfstæðisflokksins bíði að sama
skapi þau örlög að sitja fastur í
þrjátíu prósentum.
Síðast en ekki síst er atvinnuhfið
og þjóðfélagið allt á hverfanda hveh
og fólk og fyrirtæki eru á skipu-
lagslausum flótta undan lánar-
drottnum og gjaldþrotum. Jafnvel
gamlir máttarstólpar eiga fótum
sínum fjör að launa.
í kjölfarið á þessum atburðum
fylgja svo yfirlýsingar foringjanna
til vinstri um nýja breiðfylkingu
og varanlega valdatöku í íslensk-
um stjórnmálum.
Heimatilbúin kreppa
Hér verður ekki að sinni rætt um
efnahagsvandann að neinu ráði.
Stjórnmálamenn keppast um að
kalla yfir þjóðina kreppu og forsæt-
isráðherra lýsir yfir þjóðargjald-
þrotí. Hvort tveggja er orðum aukið
en um hitt verður ekki deilt aö erf-
iðleikamir eru miklir og hvemig á-
annað að vera þegar undirstöðuat-
vinnuvegir þjóðarinnar eru komn-
ir á vonarvöl í tiltölulega góðu ár-
ferði? Kreppan er heimatilbúið
vandamál, póhtískur efnahags-
vandi sem fráfarandi ríkisstjórn
tókst að framkalla á svö stuttum
tíma að það afrek flokkast undir
íslandsmet ef ekki heimsmet. Og
kaha íslendingar þó ekki allt ömmu
sína.
Menn em að fárast yfir frjáls-
hyggju og vaxtaokri. Þar er verið
að hengja bakara fyrir smið. Vaxta-
frelsið var af hinu góða enda hefur
spamaður margfaldast í skjóli
þess. Án sparnaðar og jákvæðra
vaxta væri ástandið hálfu verra.
Fastgengisstefnan var sömuleiðis
af hinu góða og í rauninni var frá-
farandi ríkisstjóm á réttri leið ef
hún heföi ekki gleymt forsendu
fastgengisins, það er að segja verð-
bólgunni. Hana þurfti að festa hka.
Það vom verðbólgan og verðbæ-
turnar sem settu fjármagnskostn-
aðinn úr skorðum. Ekki vaxtafrel-
sið. Sjávarútvegurinn er kominn á
vonarvöl vegna verðbólgunnar en
ekki fastgengisstefnunnar. Fast
gengi dugar hins vegar skammt ef
krónan rýrnar sem nemur verð-
bólgustiginu. Þessi einföldu mis-
tök, þessar augljósu efnahagslegu
staðreyndir voru dánarorsök frá-
farandi ríkisstjómar og banamein
útflutningsgreinanna. Þaö þarf
enga hagfræðinga tíl að skilja þetta
orsakasámband og allt kjaftæðið
um vonda frjálshyggju og góða fé-
lagshyggju er út í hött í þessu sam-
bandi. Efnahagsstjómin brást,
stjórnmálaforystan í landinu brást
og við erum að súpa seyðið af þeim
yfirsjónum.
Viðskilnaðurinn
Það er svo eftir öðru að stjórn-
málamenn ahra flokka telja sig
geta kennt hver öðrum um. Jón
Baldvin sat í fjármálaráðuneytinu
og Jón Sigurðsson í viðskiptaráðu-
neytinu og höfðu báðir vit og að-
stöðu til að sjá hvert stefndi. Stein-
grímur segist hafa setið í fílabeins-
turni utanríkisráðuneytisins og
þvær hendur sínar en er jafnábyrg-
ur og hinir. Sjálfstæðisflokkurinn
sat makindalegur í ríkisstjórn og
vissi að jörðin brann undir fótum
hans. Þeir eiga allir sína sök.
Sjálfstæðisflokkurinn fer verst
út úr þessu skipbrotí enda með for-
mann sinn í forsæti áður en flokkn-
um var sparkað út úr ríkisstjórn.
Og það verður aldrei aftur tekið að
Sjálfstæðisflokkurinn hefur unnið
það afrek að særa sjálfan sig til
ólífis með eigin seinheppni. Þjóðar-
búið er í voveiflegu ástandi og þjóð-
in sér kreppu í hverju horni. At-
vinnureksturinn í landinu er dauð-
ans matur eftir fastgengisstefnu í
fjörtíu prósent verðbólgu. Stein-
grímur og Jón Baldvin hafa svarist
í fóstbræðralag eftir að Jón Baldvin
hafði haft það fyrir hugsjón að ýta
Framsóknarflokknum til hliðar.
Þetta er 'viðskhnaðurinn eftir
valdaferilinn undir stjóm sjálf-
stæðismanna.
Til að kóróna lánleysið var Al-
þýðubandalagið reist úr rústum til
að taka sæti Sjálfstæðisflokksins
og nú er það talin höfuðnauðsyn
allra annarra flokka að einangra
Akri. Sverrir er farinn, Matthías á
förum og Pálma er horfinn móður-
inn. Og nú síðast Albert Guö-
mundsson. Já, menn skildu ekki
gera lítið úr Albert, manninum sem
skapaöi sér stöðu í Sjálfstæðis-
flokknum sem fulltrúi „htla
mannsins“. Fjöldafylgi Alberts
kom Sjálfstæðisflokknum til góða
og það sást best hvaða hlutverki
hann hafði gegnt í flokknum þegar
Albert bauð sig fram i nafni Borg-
araflokksins. Albert var aldrei við-
urkenndur í innsta hring Sjálf-
stæðisflokksins en hann var spor-
göngumaður margra annarra sem
juku breidd flokksins með því að
höfða til hinna óbreyttu.
Hvað er til ráða?
Margur sjálfstæðismaðurinn hefur
haldið í þá von að Albert ætti inn-
göngu auðið í Sjálfstæðisflokkinn
aftur. Nú er sú von fyrir bí ef og
þegar hann heldur í sína pólitísku
útlegð, þökk sé vinstristjóminni
sem sér Sjálfstæðisflokkinn í sögu-
legu samhengi og veit hvað það
þýðir þegar Albert er á brott. Þá
er Sjálfstæðisflokkurinn væng-
stýfður gagnvart þeim kjósendum
sem hafa gert Sjálfstæðisflokkinn
aö fjöldaflokki.
Eftir situr flokkur sem hefur þá
ásýnd að vera flokkur fámennra
hagsmunaðila, flokkur ungra og
vel greiddra pólitíkusa sem and-
stæðingarnar uppnefna „frjáls-
hyggjugaura". Flokkur forréttind-
anna.
Það er ekki út í hött sem vinstra-
liðiö telur nú vera lag að láta kné
fylgja kviði og mynda breiðfylk-
ingu vinstra megin við miðju sem
tekur að sér hlutverk stærsta
flokks þjóðarinnar. Tekur að sér
hlutverk Sjálfstæðisflokksins.
Hvað er til ráða? Er hægt að end-
urreisa Sjálfstæðisflokkinn? Sumir
segja að til þess þurfi nýja forystu.
Látum það hggja mhh hluta en það
sem mestu veldur um harðlífið í
Sjálfstæðisflokknum er náttúru-
lega sá doði og dmngi sem yfir
honum hvílir. Það skortir lífsneis-
tann, eldmóðinn og frumkvæðið.
Flokkurinn virkar eins og stofnun,
flokkur í fjötrum. Hengdur upp á
þráð í öllum málum. Kraftlaust
gamalmenni. Stjórnmálabarátta
flokksins gengur út á að vemdú
góssið, gæta hagsmuna sinna, vera
einhvers konar stöðumælavörður
í kerfmu sem sektar þá sem vhja
raska mynstrinu. Ef baráttumáhn
og hugsjónirnar eru til á annað
borð hverfa þær á bak við settlegar
ræður sem engin nennir að hlusta
á.
Pólitísk tímamót
Ef borgaralega sinnaðir kjósendur,
fjöldinn á miðju stjómmálanna,
ætlar að finna svar við hugmynd-
um vinstrimanna um breiðfylking-
una til vinstri verða menn aö gera
það upp viö sig hvort ástæða sé til
að púkka upp á Sjálfstæðisflokkinn
ehegar hefja það verk að mynda
hér aðra breiðfylkingu undir öðr-
um og nýjum fána sem sameinar
öfgalaust og víðsýnt fólk.
Kostir þess að gera nýja tilraun
með Sjálfstæðisflokkinn em þeir
að flokkurinn hefur rætur og hefð-
bundið fylgi th að byggja á. Hann
á sér sögu sem er íslandssagan
sjálf. En gallarnir eru þeir að flokk-
urinn er fastur í fari sinnar eigin
fortíðar og fordóma, bundinn í báða
skó þeirra dragbíta sem hafa siglt
honum í strand. Og það er hvorki
víst né ömggt að þeir hópar kjós-
enda, sem eha myndu verða frá-
hverfir sameinaðri breiðfylkingu
vinstra megin við miðju, kæmu th
liðs við Sjálfstæðisflokkinn án
nýrra formerkja.
Eitt er víst. Flokkaskipanin á ís-
landi er úrelt og hún er að riðlast.
Það sýndi sig í Borgaraflokknum
það sýnir sig í Kvennahstani'.m,
það sýnir sig í þeirri póhtísku ást-
arsögu sem nú fer fram fyrir opn-
um tjöldum í faðmíögunum til
vinstri.
Það hlýtur að markast mjög á
næstu misserum hver útkoman
verður. Efnahagsmálin hafa þar
áhrif, gengi núverandi ríkisstjórn-
ar og þá um leið það lífsmark sem
kann enn að leynast í Sjálfstæðis-
flokknum. Það er hins vegar mikhl
misskhningur og aumt hlutskiptí
ef stjómmálaflokkur ætlar sér að
nærast á óföram annarra. Þá er
tjaldað th einnar nætur. Það er
framtíðin sem skiptir máli, stjórn-
málaþróunin næsta áratuginn. Nú
eiga sér stað vatnaskh í pólitíkinni
og ef þjóðin vih ganga th móts við
frelsi og framfarir verður það því
aðeins gert aö hún hafi kjark og
vit th að takast á við þau þjóðfélag-
söfl sem nú ætla að færa sér þrek-
leysi Sjáifstæðisflokksins í nyt.
Ellert B. Schram
Sjálfstæðisflokkinn frá völdum og
áhrifum. Það hefur að visu áður
verið reynt en nú virðist það geta
tekist vegna þess að flokkurinn
hefur glatað trausti atvinnurek-
enda, glatað fjöldafylginu, glatað
þeirri ímynd að hann sé kjölfestan
í þjóðfélaginu.
Glæpurinn týndur
Þetta eru stór orð og erfitt að
kyngja þeim fyrir þá sem muna
Sjálfstæöisflokkinn meðan hann
var og hét. En nú er öldin önnur
og á því eru skýringar. Lánleysi
Sjálfstæðisflokksins hefur ekki rið-
ið við einteyming. Seinheppnin að
undanförnu hefur átt sér langan
aðdraganda. Flokkurinn hefur týnt
glæpnum. Hann var lengstum í
fylkingarbijósti í sjálfstæðisbarát-
tunni. Sjálfstæðisflokkurinn var
brjóstvöm íslendinga gegn komm-
únisma og stéttarbaráttu. Hann var
fulltrúi fólks og frjálsræðis úr öll-
um stéttum og byggðarlögum.
Sjálfstæðisflokkurinn naut ást-
sælla foringja og var flokkur raun-
sæis og réttlætís. Á þessu öllu
byggðist stærð hans.
En hvernig skyldi hugur at-
vinnurekenda vera til flokksins
nú? Hvers vegna ætti launamaður-
inn að kjósa Sjálfstæðisflokkinn?
Hvar er frjálslyndið og frumkvæð-
ið? Og hvar eru foringjarnir?
í flokknum tókust á ólík viðhorf,
það er rétt. En þessi ólíku viðhorf
voru flokknum tíl góðs og sköpuðu
honum breidd og vídd. Þar að auki
áttu þessir hópar sér forystumenn
sem héldu uppi merkinu. Fyrir ut-
an Ólaf Thors og Bjarna Benedikts-
son var til legíó af sterkum per-
sónuleikum, allt frá Magnúsi dós-
ent, Pétri
Ottesen og Gunnari Thoroddsen.
Allir höfðuðu þeir til ólíkra átta.
Meðal síðustu móhíkananna eru
menn eins og Matthías Bjarnason,
Sverrir Hermannsson og Pálmi á