Dagblaðið Vísir - DV - 21.01.1989, Blaðsíða 26

26
- segir Hjördís Gissurardóttir, gullsmiður
og kaupmaður í Benetton
„Ég kyngreíni ekki það fólk sem ég innra með persónunum sjálfum.
umgengst'. Ég.hef gaman af fólki yflr- Konur eru búnar að búa sér til, með
uppeldi eða öðru, að þær eigi að vera
öðruvísi af því að þær eru konur. Ég
var ekki alin upp þannig.“
höfuð, hvort sem það er karl eða
kona, götusópari eöa greifi. Öll erum
við búin til á sama hátt og flest okk- .
ar óvart,“ segir Hjördís Gissurar-
dóttir, gullsmiður og kaupmaður í
Benetton.
Einhver sagði að hún væri ríkastá
kona á landinu eftir að hafa verið
nærri áratug í verslunarrekstri. Sjálf'
kannast hún ekki við þá sögu. „Ég
hef ekki orðið rík á þessum rekstri,"
segir hún ákveðin. „í besta falli hef
ég oröið andlega rík.“
Konur misskilja
kvennabaráttuna
Um hitt er síður þörf á að deila að
Hjördís er sú kona sem orðið hefur
hvað mest áberandi í íslensku við-
skiptalífi síðustu árin. Hún er jafn-
réttismanneskja en hefur aðrar hug-
myndir um stöðu kenna en verið
hafa í tísku undanfarið.
„Ég held að kvennabaráttan sé
óskaplega misskilin og þá sérstak-
lega af konum,“ segir hún um bar-
áttu kynsystra sinna. „í pólitíkinni
segjast þær ekki komast áfram vegna
þess að karlamir standi í veginum.
Þetta er líka viðkvæðið í atvinnulíf-
inu. Konur virðast vera búnar að
innprenta sér þetta mikið til sjálfar.
í póhtíkinni tel ég t.d. aö konur
komist ekki áfram vegna þess að þær
standa hverjar í veginum fyrir ann-
arri. Þær vilja ekki hleypa kynsystr-
um sínum fram fyrir sig. A meðan
svo er eru þær aö hefta framfór
dætra sinna. Það er ekki mín reynsla
að konur séu heftar vegna þess að
þær séu af þessu kyni og karlmenn
standi í vegi fyrir þeim. Ég hef ekki
orðið vör við að nokkur setti fótinn
fyrir mig vegna þess að ég fæddi^t
ekki sem karlmaður.
Margar konur, sem ég sé í kringum
mig, vilja vera verndaðar. Ég þekki
hka fullt af konum sem standa sig
alveg til jafns á við karlmenn. Ég
held að þessi misskiiningur um mis-
rétti kynjanna sé meira og minna
Kvennalistinn
er afturför ~
„Það er líka fullt af karlmönnum
sem aldrei hafa komist áfram. Ég var
einu sinni á ráðstefnu hjá Atvinnu-
málanefnd Reykjavíkur og þar var
rætt um hvort ekki væri rétt að
stofna sérbanka fyrir konur í við-
skiptalífinu. Ég lagði fram þá spurn-
ingu hvort ekki væri rétt að stofna
banka fyrir karlmenn sem ekki hafa
komist eins langt í viðskiptalífmu og
kynbræður þeirra. Mér finnst þessi
kyngreining niðrandi. Það er van-
virðing aö vera kyngreindur viö af-
greiðsluborðið.
Ég hef það álit á kvennalistakonum
aö þær vilji stíga fram en þori ekki
að stíga fram í eigin persónu í karla-
veldinu sem þær kalla. Þess í staö
stiga þær fram með grindverk kyn-
systra sinna í kringum sig vegna
þess aö þær eru ekki nógu kjarkmikl-
ar til að fara einar. Mér finnst mikill
biturleiki í baráttu þeirra og bitur-
leiki gefur aldrei neitt gott af sér. í
Kvennalistanum eru margar færar
konur en þær hefðu staðið sig miklu
betur óhindraðar af kynsystrum sín-
um.
Mér finnst mikil afturför í Kvenna-
listanum og það er eins innan gömlu
flokkanna. Þar eiga ekki að vera til
sérstök kvenfélög. Það er útilokað
að sitja uppi meö slíkt á árinu 1989.
Það er eins og flokkarnir séu karlafé-
lög með kvennadeildum. í pólitískum
flokkum á fólk að vinna saman aö
sameiginlegum málum og það er
mjög mikil afturfór að auka á kyn-
skiptinguna.
Kökubakstur
fyrir karlana
Þetta er líka mjög áberandi í ööru
félagsstarfi. Það eru Lionessur og
karlakórskonur og hvað þetta heitir
til að vera meö fjáröflun fyrir karl-
ana. Ég er í samtökum sem kallast
Sóroptimistar og er starfsgreina-
klúbbur kvenna. Þar er alltaf sama
fjáröflunarleiðin, einhver köku-
bakstur sem mér alveg dauðleiðist,
og ekki fáum við karlana til að taka
að sér baksturinn.
Ég held að það sé meðfætt hverjum
og einum hvort viðkomandi er jafn-
réttismanneskja eða ekki. Ég er ahn
upp á miklu jafnréttisheimili. Við
erum þrjár systur og þrír bræður og
gengum jafnt til allra verka. Ég hef
hef aldrei kyngreint sjálfa mig áður
en ég fer út í að gera eitthvaö. Ég vil
hafa áhuga á því sem ég geri en hef
aldrei spurt sjálfa mig hvort ég geti
eða geti ekki vegna þess aö ég er
kona. Ég efast líka um að mér hefði
vegnað öðruvísi í lífinu þótt ég hefði
fæðst sem karlmaður."
Áratugur
í kaupmennsku
Hjördís hefur veriö kaupmaður í
tæpan áratug og rekur nú fjórar
verslanir. „Ég byrjaði um 1980 hér á
Skólavörðustígnum með gUllsmíöa-
verkstæði," segir Hjördís. „Við byrj-
uðum tvær saman, ég og Áslaug Jaf-
etsdóttir, með lítið verkstæði og seld-
um handsmíöaða skartgripi. Eg hef
afskaplega mikið gaman af skart-
gripum og að skreyta kvenfólk, að
gera fallegt fólk fegurra. Og það sama
á líka við um karlmenn. Mér finnst
gaman að fegra hlutina í kringum
mig.
Með gullsmíðinni fór ég að flytja
inn samkvæmisklæðnaö fyrir konur
og snyrtivörur eftir ákveðinni línu.
Þetta er upphaiið að verslunar-
rekstrinum. Við Áslaug komum auga
á lífið húsnæði á Skólavörðustígnum
og ég fór í Sparisjóðinn og sló víxil
til að byrja meö og eftir það fóru hjól-
in að snúast.
Ég byrjaði ekki á að flytja inn Ben-
ettonvörur heldur fór á sýningar úti
eins og kaupmenn hér gera og keypti
inn. Ég keypti þar inn vörur og
fannst oft tjaldað til einnar nætur
hjá þeim sem seldu, því mér var ef
th vill lofað að ég ein á íslandi fengi
tiltekna vöru. Svo þegar ég fór að
selja hér heima þá voru tvö eða þrjú
fyrirtæki með sömu vöruna og öllum
lofað því sama. Þetta fannst mér
mjög óspennandi því ef of mikið er
selt af sömu tískuvörunum þá líta
þær út eins og einkennisbúningar í
okkar htla þjóðfélagi."
Gekk móðguð
út úr Benetton
í einni af þessum verslunarferðum
sá ég verslanir sem ég var óskaplega
spennt fyrir. Það var Bennetton og
ég man að ég var óskaplega móðguð
í fyrstu versluninni sem ég fór inn í
því ég mátti ekki snerta neitt. Ég lof-
aði mér því að kaupa þar ekkert og
fór út en sneri viö. Mér leist vel á
fötin sem þarna voru seld og þegar
ég fór að kynna mér merkið betur
þá sá ég að það gæti hentað íslend-
ingum vel.
Eg byrjaði á að skrifa út til ftalíu
þar sem höfuðstöðvarnar eru. Þeim
leist ekkert á þetta litla land. En
áfram var haldið að skrifa og hringja
og ég leit inn hjá fyrirtækinu. Einn
daginn hringdu þeir hjá Benetton og
söguðu að nú væri ísland komið á
dagskrá hjá þeim. Ég varð að svara
innan þriggja daga því margir aðrir
voru um þetta merki. Ég varð að
ákveöa mig á stundinni og fór að
svipast um eftir stærra húsnæði viö
Skólavörðustíginn.
Það var að losna húsnæöi neðst á
Skólavörðustígnum og ég fékk það
leigt undir barnafataverslun en hafði
fullorðinsdehdina á gamla staðnum.
Það varð þegar svo mikil sala á vör-
unum að ég var með sendiferðabíl í
portinu þar sem Breiðfirðingabúð
var og bar úr honum beint í hillurn-
ar eftir því sem seldist.
Ég sá það fljótt að ég varð að
stækka-við mig og fékk augastað á
litla steinhúsinu á Skólavörðustíg 4.
Breiðfirðingafélagið átti það hús,
Breiðfirðingabúð og fleiri hús í ná-
grenninu. Það er búið að rífa Breið-
firðingabúö og byggja í staðinn hús
sem lítur út eins og of stór tönn í litl-
um munni.
En nú stóð til að selja allar eignirn-
ar. Ég hafði mikinn hug á að ná í litla
steinhúsið en missti af kaupunum í
fyrstu en gat síðan keypt það af hin-
um nýju eigendum. Þar hef ég verið
síðan en bætt við mig aðstöðu í
Kringlunni."
Eigandinn fær
seinast borgað
„Sumir halda í verslunarrekstri sé
ekkert annað aö gera en að standa
við kassann, taka við peningum og
þeir eru þín eign. Kaupmaðurinn á
ekkert í þessum peningum því hann
og búðin eru bara tveir vinnufélagar.
Þeir sem halda að það, sem verslunin
gefur af sér sé gróði þeirra, eiga að
hætta strax í viðskiptum því eigand-
inn er sá sem seinast fær borgað.
Það hefur margur farið illa á því
að telja sig geta veitt sér vel í dag því
nú hafi selst svo mikiö. Ég hef alltaf
gert mér grein fyrir því að fyrirtækiö
er ekki það sama og ég. Það er líka
alveg sama hvað umboðið er gott ef
því er ekki sinnt. Þetta kostar þrot-
lausa vinnu og yfirlegu. Ég hef aldrei
i,“ segir Hjördis Gissurardóttir.
skhið þá kaupmenn sem' geta látið
aðra kaupa inn fyrir sig vöru eða
kaupa bara inn en eru aldrei við
búöarborðið sjálfir og þekkja ekki
viðskiptavinina. Kaupmenn verða að
þekkja viðskiptahópinn sinn og virða
hann.“
En á meöan verslunin hefur verið
að þenjast út situr gullsmíðin á hak-
anum. „Ég gríp í guhsmíðina eins og
aðrar konur gripa í prjónana sína,“
segir Hjördís. „Sólarhringurinn er
bara ekki nógu langur. Ég er búin
að biðja Guð um lengri sólarhring
og veit ekki hvort ég ætti að biðja
stjórnmálamennina hka. Ég reyki
ekki og drekk ekki og átti engin önn-
ur áramótaheit en að lofa sjálfri mér
því aö minnka svolítið við mig. Það
hefur þó ekki gerst ennþá. Eg sel
ekki skartgripi lengur en tek stöku
sinnum að mér sérpantanir."
Kreppan
holl ungu fólki
Eins og aðrir stynja kaupmenn
þungan undan kreppunni marg-
frægu. Hjördís er þeirrar skoðunar
að fátt sé svo með öllu hlt að ekki
boði nokkuð gott og þannig er það
einnig með kreppuna. „Við verðum
að átta okkur á því að það kemur
einhvem tíma aö skuldadögunum
þegar fólk lifir um efni fram,“ segir
Hjördís.
„Kreppan hefur snert cdla en ég
held að krepputalið sé ekki að öllu
leyti neikvætt. Þetta kennir okkur
hvers virði það er að hafa vinnu.
Unga fólkið hefur ekki gert það und-
anfarið. Það sést best á því hvað mik-
iö er um forfóll hjá fólki. Ef það er
rétt að ungt fólk sé jafnóhraust og
mér sýnist þá er hehsufar þjóðarinn-
ar bara í rúst.
Ungt fólk metur það ekki að hafa
vinnu. Ef sett er ofan í við starfs-
mann, sem alltaf kemur of seint, þá
verður hann reiður og ér kominn í
fyrirtækið við hliðina daginn eftir.
Th skamms tíma hefur vantað fólk
th vinnu. Þetta er engum gott og er
rétt eins og að ala upp krakka sem
hefur aht af öhu.
Flakk milli
vinnustaða
Ég sé þaö líka á skattkortum hvað
ungt fólk er búið aö vinna víða og
lítur á fjölda vinnustaðanna sem
meðmæli. Þetta er fólk sem er rúm-
lega tvítugt og er búið að vinna á síð-
asta ári á fimm eöa sex stööum. Það
þykist mjög veraldarvant og hafa
mikla starfsreynslu vegna þess hvað
það er búið að vinna á mörgum stöð-
um. Þetta er annað en var hjá minni
kynslóð.
Það er líka alltaf verið að hygla
námsmönnum með námslánum og
útskrifa fólk sem hefur ekkert að
gera ef undirstöðuatvinnuvegirnir
eru vanræktir. Hér er lítið hugsað
um iðnmenntun og nánast enginn
útflutningsiðnaður eftir.
Það er mikið krepputal í kaup-
mönnum í Reykjavík en aðallega tala
þeir um að miðbærinn sé að fara
halloka fyrir Kringlunni og vinna
þannig gegn sjáhfum sér. En það seg-
ir sig sjálft að það hefur slæm áhrif
ef fólk heyrir ekkert annaö en að það
sé vonlaust að vera á Laugaveginum.
Kaupmenn heyrðu ekkert annað fyr-
ir jólin og þorðu ekki að kaupa inn.
Svo þegar fólk kemur að versla þar
er ekkert th og það fer í Kringluna.
Auðvitað eru erfiðleikar í verslun-
arrekstrinum og það stafar að hluta
af því að við eru alltof mörg að bítast
um sama bitann og margar verslanir
eru of líkar hver annarri.Það er ekki
spennandi.
Þjófnaðir
mikið vandamái
Þaö veldur líka mörgum kaup-
mönnum vandræðum að eftirlitið hjá
þeim er ekki nógu mikið. Þaö eru
margir kaupmenn sem hchda því
fram að þjófavarnakerfi séu óþörf.
Reyndin er ekki sú. Við erum ekki
öðruvísi þjóð en ■ aðrar og hér er
hnuplað í verslunum. Þetta eru upp-
hæðir sem skipta máli og kaupmenn
spá oft miklu meira í gróðann en
rýrnunina. Það verður að fylgjast
með hvoru tveggja.
Það hefur ef th vill ahtaf verið sagt
að verslanir séu of margar og kaup-
menn alltaf að fara á hausinn. Eg
man eftir því að þegar ég var að byrja
á verslunarrekstri um 1980 að við
samstarfskonurnar vorum að bera
inn þungt og mikið borð sem engan
veginn komst inn. Þá kom Pétur rak-
ari hér við götuna og bauðst til að
hjálpa okkur en sagði: „Elsku stelp-
ur, þið eruð þó ekki að byija með
verslun þegar allir eru að fara á
hausinn?"
Þetta var sagt þá en það fara fáir á
hausinn þótt verslanir gangi kaup-
um og sölum. Það er alltaf til bjart-
sýnisfólk sem leggur út í þennan
rekstur. Ég hef ekki tahð verslanirn-
ar í Reykjavík og eyöi ekki tíma í að
horfa í hrun annarra. Ég hef ekki
áhyggjur af þeim sem í kringum mig
eru. Ég samgleðst þeim sem gengur
vel en get ómögulega bætt á mig
áhyggjum af hvernig öörum gengur.
Það er undir okkur sjálfum komið
hvernig tekst th.“
Eigendur taka of
mikið fjármagn
„Þetta er mikil vinna en þaö er
ekki hægt að kalla það þrældóm sem
gert er með gleði. Það er hægt að
eyða öllum sólarhringnum í þennan
atvinnurekstur. Fyrirtæki byggist
heldur ekki á einum aðila heldur öllu
starfsfólkinu. Það er aldrei hægt að
benda á einhverja töfrakonu og
töfrakarl sem allt veltur á. Sam-
vinnan og stjórnunin ræður mestu
um hvernig tekst til.
Mörg fyrirtæki standa höllum fæti
vegna þess hvernig er búiö að ala
fólk upp í atvinnulífinu. Það er eng-
inn ábyrgur lengur og eigendurnir
taka of mikið fiármagn út úr fyrir-
tækjunum.
Ég hef varla séð krónu úr þessu
fyrirtæki ennþá því ég hef varið öllu
í að byggja það upp. Það er ekki fyrr
en farið er að selja eignir að ein-
hverjir peningar sjást og þá fer helm-
ingurinn af því í skatta. Vonandi
kemur einhvem tíma að gróðanum
ef kreppan veröur þá ekki orðin svo
samankreppt að ekkert atvinnulíf er
eftir.
En þetta hefur gefið mér ýmislegt
og ég hef kynnst ýmsu sem ég vissi
ekki að væri th. Ævintýrin í verslun-
arrekstri eru svo óþrjótandi að ég
mæh með því að hver og einn ein-
asti sálfræðingur byrji á því að af-
greiða í búö,
Fólk í verslun verður að hafa þjón-
ustulund og hafa gaman af því að
sinna fólki. Ég hef mjög gaman af að
stjana í kringum viðskiptavinina. Ég
hef líka gaman af að láta stjana í
kringum mig þegar ég þarf á þjón-
ustu að halda.“
Trúuð kona
Hjördís er fædd í Kópavoginum,
dóttir Gissurar Elíassonar hljóð-
færasmiðs og Ragnheiðar Magnús-
dóttur. Núna býr Hjördís á Vallá á
Kjalarnesi þar sem ‘ Geir Gunnar
Geirsson,! eiginmaður hennar, er
bóndi. „Ég bý í sveitinni á Kjalarnesi
og finnst Kjalarnesgjólan gefa mér
svolítinn styrk,“ segir Hjördís.
„Hún hræðir mig ekki lengur og
ég er ekki veðurhrædd lengur. Fyrst
varð mér svolítiö bylt við þegar ég
bjóst við að húsið færi út í veöur og
vind. Ég hef líka lært af þessu að
skilja ekkert eftir úti á víðavangi.
Kjalnesingar hafa lært þetta.“
Óhkt þeirri ímynd sem fólk í við-
skiptalífinu hefur þá er Hjördís trúuð
og segist enn halda sinni barnatrú.
„Ég ólst upp við að biðja bænimar
mínar og geri það enn. Það vora þó
engar öfgar í trúmálum á heimh-
inu,“ segir hún. „Ég er trúuð þótt ég
sé ekki kirkjurækin. Ég hef gaman
af að fara í kaþólska kirkju og vil
finna að sá maður sem er að predika
sé trúaður en ekki að tala um pólitík.
Ég held að það sé manninum gott
að trúa því trúin boðar það að láta
gott af sér leiöa því ef engin skil
væru á mhli góðs og ills væri heimur-
inn ennþá verri en hann er. Mér hð-
ur vel innra með mér, bæði þegar ég
þakka fyrir mig og bið,“ sagði Hjör-
dís Gissurardóttir.
-GK