Dagblaðið Vísir - DV - 17.02.1989, Blaðsíða 6

6
FÖSTUDAGUR 17. FEBRÚAR 1989.
Viðskipti
DV
Búðarhnupl miklu meira
hérlendis en menn trúa
Magnús Finnsson, framkvæmda*
stjóri Kaupmannasamtakanna, segir
að miklu meira sé um búðarhnupl
hérlendis en menn trúa. „Búðar-
hnupl hefur ætíð verið mikið feimn-
ismál hér á landi og sjaldan hafa
þessi mál farið til lögreglunnar. Á
því er hins vegar að verða mikil
breyting núna hjá verslunum. Víða
er sú regla komin að hringt er strax
í lögregluna," segir Magnús.
Búðarhnupl hefur veriö mjög til
umræðu í viðskiptalífmu að undan-
fömu eftir að forráðamenn Hag-
kaups upplýstu á dögunum að vörum
að verðmæti tugi milljóna króna,
jafnvel eitt hundrað milljónir, hefði
verið stolið í verslunum fyrirtækis-
ins í fyrra.
Magnús Finnsson segir að í Banda-
ríkjunum sé mikið fjallað um búðar-
hnupl. „Fyrirtæki sérhæfa sig í þess-
um málum. í Bandaríkjunum er talið
að meira sé um það að starfsfólk fyr-
irtækja steli vörum en viðskiptavin-
irnir."
Að sögn Magnúsar er almennt talið
að vörurýrnun, bæði eðlileg og stuld-
ur, hjá íslenskum matvörubúðum sé
á bilinu 1 til 3 prósent af veltu. Hér
má skjóta því inn í að velta Hag-
kaups var um 6 milljarðar á síðasta
ári. Búðarþjófnaður upp á um 100
milljónir gera því um 1,67 prósent
af veltunni.
Kaupmannasamtök íslands hafa
haidið námskeið fyrir kaupmenn og
starfsfólk þeirra um varnir gegn búð-
arhnupli. Sýndar hafa verið sjón-
varpsmyndir sem sýna ýmsar að-
ferðir sem búðarþjófar nota og
hvernig megi því bregðast við þeim.
„Við höfum einnig sent menn í
verslanir til að kenna starfsfólki
hvernig það geti þekkt út líklega
búðarþjófa. Eins höfum við gert
stikkprufur og látið menn fara inn í
verslanir til að prófa þjófavarnirnar.
Viðkomandi mönnum hefur þá tekist
að stela og komast í burtu með vör-
urnar. Síðan höfum við sýnt kaup-
manninum og starfsfólki hans
hvernig varnir verslunarinnar
brugðust."
Að sögn Magnúsar er mjög full-
komið þjófavarnakerfi komið á
markaðinn erlendis. „Þetta kerfl er
mikið notað í Bandaríkjunum. Það
tengist strikamerkjunum svonefndu.
Þegar strikamerkin eru lesin afsegl-
ast þau. Við búðarhnupl þar sem
ólesið merki fer í gegnum hlið versl-
unarinnar byrjar þjófavarnakerflð
að væla. Ég á von á að innan fárra
ára verði þetta kerfí komið í íslensk-
ar verslanir," segir Magnús. -JGH
Flestar verslanir kalla nú skilyrðislaust á lögregluna sé búðarþjófur gripinn
í þeim.
Skrautlegar sögur um
íslenska búðarþjófa
„Við höfðum veitt þessari konu
athygli vegna þess að hún kom alltaf
með barnið sitt með sér og hafði það
í kerru sem hún ók um í verslun-
inni. Sjálf hélt konan á innkaupa-
körfu. Á milli þess sem hún lét vörur
í körfuna raðaði hún vörum í barna-
kerruna og faldi þannig stolnu vör-
umar á bak við bamið."
Það er kunnur kaupmaður hér í
borg sem svona mælir. Þessi saga
hans er aðeins ein af mörgum sögum
íslenskra kaupmanna um búðar-
hnupl. Og þær eru vægast sagt æði
tölvu
Tækni við tölvunet er sífellt aö
aukast og möguleikar netanna verða
æ meiri. Nú er hagnýtingu tækninn-
ar svo komið að menn eru famir að
láta tölvur skiptast á viðskiptagögn-
um án þess að mannshöndin komi
þar nærri nema til að heimila sam-
skiptin í upphafi. Tilgangurinn er að
flýia upplýsingastreymi, spara vinnu
og fækka villum í innslætti. Á ensku
heitir þessi tækni EDI sem er
skammstöfun fyrir Electronic Data
Interchange. Stungið hefur verið upp
á því hér á landi að kalla þessa tækni
Viðskiptagagnaskipti milli tölva.
„Þetta virkar þannig að í stað þess
að fyrirtæki sendi pantanir til annars
fyrirtækis, hvort sem það er í pósti
eða símleiðis, þá sjá tölvumar um
þessi mál. Við getum hugsað okkur
framleiðslufyrirtæki. Birgðir af hrá-
efni eru komnar niður fyrir ákveðna
lágmarksstærð. Með EDI-tækninni
sér tölvan þetta og setur sig sjálf-
krafa í samband við tölvu fyrirfækis-
ins sem selur hráefniö og gerir pönt-
un. Síðan sendir sú tölva sjálfkrafa
reikning til baka,“ segir Bergur
Jónsson, yfirmaður tæknisviðs
skrautlegar sögurnar um íslenska
búðarþjófa.
Annar kaupmaður:„Ég var að raða
vörum í búðarhillu þegar ég sá af
tilviljun hvar karlmaður á miðjum
aldri stakk smjörstykki í rassvasann.
Ég kallaði á hann og bað hann um
að koma með mér inn á skrifstofu
mína. Ég var með stól upp við heitan
ofn og þar bað ég manninn að setj-
ast. Það gerði hann. Ég ræddi dágóða
stund við hann um þjófnaði í vérsl-
unum ánþess þó að minnast á smjör-
stykkið. En hitinn sagði til sín og
Verslunarbankans, en hann er einn
þeirra sem eru í vinnuhópi um hag-
nýtingu EDI hérlendis.
EDI-hópurinn hélt undirbúnings-
og umræðufund á Hótel Loftleiðum
í gærmorgun þar sem þessi tækni var
kynnt. Yfir 50 manns frá ýmsum fyr-
irtækjum mættu.
Að sögn Bergs hefur notkun tölvu-
neta og samskipta tölva við aðrar
tölvur án þess að mannshöndin komi
þar nálægt aukist mjög á undanfórn-
um árum, sérstaklega í Bandaríkjun-
um.
„Bandaríkjamenn eru lengst
komnir í þessari tækni og nýta sér
hana mest. EDI-tæknin er til dæmis
mikið notuð í stórmörkuðum í
Bandaríkjunum,“ segir Bergur.
Angi af EDI-tækninni er kominn til
íslands. Fram kom á kynningarfund-
inum í gær að sjálfvirk tölvusam-
skipti eru í einhverjum mæli á milli
Eimskips og embættis tollstjóra.
EDI er líka að koma inn í banka
um allan heim. Bankarnir tengjast
þá svonefndu Swift-tölvukerfi. Með
því geta bankar sent og tekið á móti
greiðslum, hvort tveggja sjálfkrafa, í
maðurinn játaði á sig verknaðinn
skömmustulegur."
Og önnur saga: „Það var frú, sem
var greinilega í ágætum efnum, að
kaupa hjá mér. Hún var búin að fylla
búðarkerruna. Allt í einu þurfti hún
að bregða sér í annan hluta verslun-
arinnar og skyldi kerruna eftir. Af-
greiðslustúlka sem var að raða í hillu
rétt við kerruna sá að annar leður-
hanski konunnar sem lá ofan á vör-
unum í kerrunni var hálfbólginn.
Stúlkan laumaöist til að kíkja inn í
hanskann og fann þar lítiö aseton-
gegnum tölvunetiö.
A meðal þeirra sem héldu fram-
sögu á fundinum í gærmorgun var
Holberg Másson hjá ísneti hf. Það
glas sem kostaði aðeins 30 krónur.
Þessi kona var með vörur fyrir þús-
undir króna í körfunni en niðurlægði
sig svo fyrir aðeins 30 krónur."
Loks sagði kaupmaður frá því að
hann hefði gripið nokkra stálpaða
stráka við búðarhnupl í verslun
sinni og náð í lögregluna strax. „Um
kvöldið hringdi svo faðir eins stráks-
ins og húðskammaði mig fyrir að ná
í lögregluna. Stákurinn hafði ekki
verið neitt nema kjafturinn í versl-
uninni en faðirinn var helmingi
verri.“ -JGH
fyrirtæki er einmitt í þvi að tengja
saman tölvur af mismunandi tegund-
um í eitt net.
Peningamarkaður
INNLÁNSVEXTIR (%) hæst
Innlán óverðtryggð
Sparisjóösbækurób. 5.5-9 Sp
Sparireikningar
3ja mán. uppsögn 5,5-10 Vb.Sp
6mán. uppsögn 5,5-11 Vb.Sp
12mán. uppsögn 5,5-9,5 Ab
18mán. uppsögn 13 Ib
Tékkareikningar, alm. 1-4 lb,Sp
Sértékkareikningar 3-9 lb,Ab,-
Innlán verðtryggð
Sparireikningar
3ja mán. uppsögn 1-2 Vb
6mán. uppsögn 2-3,5 Sp,Ab,- Vb,Bb
Innlán með sérkjörum 3,5-16 Úb
Innlángengistryggð
Bandaríkjadalir 8-8,5 Ab.Sb
Sterlingspund 11,75- ^ 12,25 Ab
Vestur-þýsk mörk 4,25-5 Ab
Danskarkrónur 6,75-8 Vb.Ab.
ÚTLÁNSVEXTIR (%) lægst
Útlán óverðtryggð
Almennirvíxlar(forv.) 12-18 Lb
Viöskiptavíxlar(forv.) (1) kaupgengi
Almennskuldabréf 12-18 Lb
Viðskiptaskuldabréf(l) kaupgengi Allir
. Hlaupareikningar(vfirdr.) 15,5-21 Lb
Utlán verðtryggð
. Skuldabréf 7.75-8.75 Lb
Utlán til framleiðslu
Isl. krónur 13-18 Lb
SDR 9,5 Allir
Bandaríkjadalir 11 Allir
Sterlingspund 14,75 Allir
Vestur-þýsk mörk 7-7,25 3.5 Úb
Húsnæðislán
Lífeyrissjóðslán 5-9
Dráttarvextir 21,6
MEÐALVEXTIR
överðtr. feb. 89 13,2
Verðtr. feb. 89 8.1
VÍSITÖLUR
Lánskjaravísitala feb. 2317 stig
Byggingavísitalafeb. 414stig
Byggingavísitalafeb. 125,4stig
Húsaleiguvísitala Engin hækkun Verð- stöðvun
VERÐBRÉFASJÓÐIR
Gengi btéfa verðbréfasjóða
Einingabréf 1 3,544
Einingabréf 2 1,986
Einingabréf 3 2,315
Fjölþjóðabréf 1,268
Gengisbréf 1,634
Kjarabréf 3,515
Lífeyrisbréf 1.782
Skammtímabréf 1.230
Markbréf 1,864
Skyndibréf 1,074
Sjóðsbréf 1 1,703
Sjóðsbréf 2 1,435
Sjóðsbréf 3 1,211
Tekjubréf 1,590
HLUTABRÉF
Söluverð að lokinni jöfnun m.v. 100 nafnv.:
Almennar tryggingar 130 kr.
Eimskip 380 kr.
Flugleiðir 288 kr.
Hampiðjan 155 kr.
Hlutabréfasjóður 151 kr.
Iðnaðarbankinn 177 kr.
Skagstrendingur hf. 200 kr.
Útvegsbankinn hf. 134 kr.
Verslunarbankinn 146 kr.
Tollvörugeymslan hf. 126 kr.
(1) Við kaup á viðskiptavíxlum og við-
skiptaskuldabréfum, útgefnum af þriðja
aðila, er miðað við sérstakt kaupgengi,
kge. Búnaðarbanki og Samvinnubanki
kaupa viðskiptavixla gegn 31% ársvöxt-
um og nokkrir sparisj. 30,5%.
Skammstafanir: Ab = Alþýðubankinn,
Bb= Búnaðarbankinn, lb = lðnaðar-
bankinn, Lb = Landsbankinn, Sb =
Samvinnubankinn, Úb= Útvegsbankinn,
Vb = Verslunarbankinn, Sp = Sparisjóð-
irnir.
-JGH
EDI-fundurinn á Hótel Loftleiðum var vel sóttur í gær. Þar var kynnt hvern-
ig sérstök tækni lætur tölvur skiptast á viðskfptagögnum, til dæmis gera
pantanir, án þess að mannshöndin komi þar nærri.
DV-mynd Brynjar Gauti
Tölva „ræðir við“ aðra
og óskar viðskipta
- íslensk fyrirtæki vilja fá EDI-tæknina