Dagblaðið Vísir - DV - 17.02.1989, Blaðsíða 15

FÖSTUDAGUR 17. FEBRÚAR 1989.
15
Tillaga í
hremmingum
Umiiöllun um fyrstu efnahags-
ráöstafanir núverandi ríkisstjórn-
ar hefur nú staöið yfir á Alþingi
meö litlum hléum allar götur síöan
þær voru fram lagðar í bráða-
birgöalögum á fyrsta degi stjómar-
ferilsins. Ekki er þó hægt aö kvarta
undan algjöru tilbreytingarleysi,
þar sem ýmsar breytingar hafa
orðið á sköpunarverkinu í daganna
rás - og eru enn að gerast.
Ekki veit ég, hvort þess eru dæmi,
að bráðabirgðalög hafl tekið ámóta
breytingum í meðfórum þings og
þessi hafa mátt sæta, en ólíklegt
má telja það. Þessar breytingar
bera þess órækan vott hversu lítt
var til vandað í upphafi, svo og
hins, að ríkisstjórnin hefur ekki
þann stuðning, sem þarf til að
koma málum í gegnum þingið af
eigin rammleik og hefur því verið
að reyna að teygja sig í átt til stjórn-
arandstöðunnar.
Hlutafjársjóðurinn
Þessa dagana snýst umræðan að
mestu um þann bónus, sem stjórn-
arandstaðan ber óneitanlega
nokkra ábyrgð á, þ.e. Hlutafjársjóð
Byggðastofnunar.
Hugmyndin um sérstakan hluta-
fjársjóð kom upphaflega frá
kvennalistakonum, en sjálfstæðis-
menn fluttu tillöguna um hann
með okkur. Ætlunin var aö þessi
sjóöur keypti hlutabréf í tengslum
við flárhagslega endurskipulagn-
ingu fyrirtækja. Með því skyldi
opnuð leið fyrir þá sem vildu efla
eigið fé fyrirtækja og flárfesta í
undirstöðuatvinnugreinum okkar
með hlutaflárkaupum án þess að
Kjallarinn
Kristín Halldórsdóttir
þingkona Kvennalista
taka mikla áhættu sjálfir.
Það var og er okkar skoðun, að
við lausn þess vanda, sem nú hrjá-
ir atvinnulífið, sé mikilvægast að
búa svo í haginn, að fyrirtækin
geti aukið eigið fé og staðið á eigin
fótum. Skuldbreytingar og lán á lán
ofan eru bráðabirgðalausnir. Fyr-
irtæki í erfiðleikum, sem þó hafa
alla burði til rekstrar með bættum
skilyrðum, geta vissulega rétt stöð-
una með skuldbreytingum og jafn-
vel auknum lánum, en bætt eigin-
flárstaða er líklegri frambúöar-
lausn.
Bætt eiginflárstaða skilar sér
margfalt betur en lán og eykur
heildarstyrk fyrirtækisins. Þetta er
meginmáhð og þetta er markmiðið
og tiigangúrinn með tillögu okkar
um sérstakan hlutaflársjóð við
Byggðastofnun.
Að treysta grunninn
Þessari hugmynd okkar var mætt
með nokkurri tortryggni fyrst í
stað. Það mun hafa þótt mikil bjart-
sýni að halda, að menn séu fúsir
tíl að veita fé í formi hlutaflár til
fyrirtækja. Þó er það einmitt það,
sem er sífellt verið að gera, og því
skyldu menn ekki vilja styrkja
þann grunn, sem efnahagslíf okkar
hvílir að miklu leyti á, þ.e.a.s. sjáv-
arútveg?
Það er eitthvað meira en lítið
bogið við hugsunarhátt okkar al-
mennt, ef við þorum ekki að treysta
því, að hagur undirstöðuatvinnu-
vega okkar batni, svo að óhætt sé
að flárfesta í þeim. Kannski það sé
fyrst og fremst hugsunarhátturinn
og viöhorfin, sem við þurfum
að lagfæra, þegar allt kemur til
alls.
Forsendan forsmáð
Það er e.t.v. skortur á þessu
trausti, sem veldur því, að þessi
ágæta tiliaga okkar hefur nú orðið
fyrir nokkrum hremmingum í
meðförum meirihluta Alþingis.
Það er því heldur óviðkunnaniegt,
hvemig fulltrúar meirihlutans
klifa á því, að ákvæðin um Hluta-
flársjóð Byggðastofnunar, sem nú
eru komin inn í frumvarpið, séu
tilkomin að tillögu stjórnarand-
stöðunnar. Það er miklum ofsögum
sagt, þegar litið er til meðferðar
meirihlutans á henni og með tilliti
til þess, hlutverks sem sjóðnum
virðist nú ætlað.
Forsenda þess, að sjóðurinn næði
tilgangi sínum, var aö hann yrði.
rekinn á faglegum grunni, en ekki
eftir póhtískum geðþótta. Við töld-
um t.d., að sú sérfræðiþekking, sem
fyrir hendi er í Byggðastofnun,
ætti að geta nýst til þess að velja
þau fyrirtæki, sem hiutaflársjóður-
inn flárfesti í, þannig að tryggt yrði
fullt verðgildi bréfanna. Meirihlut-
inn vhl hins vegar sérstaka póh-
tiska stjóm þriggja manna, sem
forsætisráðherra skipar. Engin
trygging er fyrir því, að þar verði
um faglega sflórn að ræða.
í þessu sambandi má minna á að
núverandi stjórn Atvinnutrygging-
arsjóðs er sögð afar faglega skipuð,
og jafnvel hafa heyrst þær raddir
að hún vinni of faglega, eins og það
hefur verið orðað, og mun þá átt
við, að ákveðin sjónarmiö eigi erf-
itt uppdráttar, svo sem byggðasjón-
armið. Spurningin er hvort þau
rúmast nokkuð frekar innan
ramma Hlutaflársjóðs.
Hugmynd misþyrmt
Með því er að sjáifsögðu ekki ver-
ið að segja, að við viljum ekki gera
byggðasjónarmiðum hátt undir
höföi. Það höfum við kvennahsta-
konur alltaf vhjað. Við gerum okk-
ur mætavel grein fyrir þeim gífur-
legu erfiðleikum, sem eru í at-
vinnulífinu víða úti um landiö, þar
sem brestur jafnvel í burðarásum
hehla byggðarlaga. Á þeim vanda
þarf að taka bæði með almennum
aðgerðum og sértækum.
En það er misþyrming á góðri hug-
mynd að taka hlutaflársjóðinn og
gera hann að eins konar ruslakistu,
sem fleygja megi í þeim fyrirtækjum,
sem Atvinnutryggingarsjóður vísar
frá sér, vegna þess að reglugerð um
hann er svo ströng og umflöhun svo
fagleg, að nú er m.a.s. útht fyrir, að
ekki takist að úthluta öhu þvi fé, sem
sá sjóður fékk th umráða. Og þá er
gripiö th þess að veita afgangskrón-
unum í hlutaflársjóðinn og visa bág-
stöddustu fyrirtækjunum þangaö. Og
forráðamenn opinberra sjóða yppta
öxlum yfir hugmyndum um, að
skuldum þessara fyrirtækja við þá
verði breytt í hlutabréf í sjóðnum og
segja, aö sennhega sé það betra en
að fá ahs ekki neitt upp í skuldimar.
Þannig er allt útht fyrir að ríkið,
bankar og opinberir sjóðir verði
stærstu eigendur þessara fyrir-
tækja í gegnum Hlutaflársjóðinn,
eins og nú er í pottinn búið.
Það er víðs flarri hinni upphaf-
legu hugmynd.
Kristín Halldórsdóttir
„Þaö er misþyrming á góðri hugmynd
að taka hlutafjársjóðinn og gera hann
að eins konar ruslakistu, sem íleygja
megi í þeim fyrirtækjum, sem Atvinnu-
tryggingarsjóður vísar frá sér..
Málmiðnaðurinn á íslandi:
Ætla stjórnvöld að leggja hann í rúst?
Viðbúið er að fyrirtæki í málmiðn-
aði hætti starfsemi áður en í algjört
óefni er komið eða verði gjaidþrota
með öllum þeim afleiðingum sem
því fylgir, atvinnuleysi o.fl.
Þetta á jafnt við um fyrirtæki sem
í mörg ár hafa verið vel rekin og
haft góða eiginfiárstöðu og hin sem
hafa átt í erfiðleikum undanfarin
ár.
En hvers vegna er
ástandið svona?
Stefna eða stefnuleysi stjórn-
valda og skammsýni sumra þeirra
sem þurfa á þjónustu þessara fyrir-
tækja að halda, ásamt seinagangi í
sjóðakerfinu, eru aðcdástæðurnar.
Rétt er að fram komi að til eru þeir
útgerðaraðilar sem kjósa að beina
viðskiptum sínum frekar th út-
lendra fyrirtækja. Fiskveiðasjóður
virðist lokaður þegar leitað er eftir
ábyrgðum (lánum) th endurnýjun-
ar búnaðar og tækja sem vinna hér
á landi. Engar reglur virðast í ghdi
sem tryggi að íslenskum tilboðum
sé tekið ef þau eru lægst eða þjóð-
hagslega hagkvæmust. Erlendum
fyrirtækjum líðst það að drepa fyr-
irtæki hér á landi með undirboð-
um. Tilboðsfrumskógurinn er í
stuttu máli þannig:
1. í mörgum tilfehum, en ekki öll-
um, er innlendum fyrirtækjum
gefinn kostur á að gera tilboð.
2. Fyrirtækin leggja í kostnað og
vinnu við tilboðsgerð, en er stund-
Kjallaririn
Guðni K. Sörensen
starfsmaður Vélaverkstæðis
Sigurðar Sveinbjörnssonar hf.
um ekki einu sinni svarað til um
hvort verkið verði unnið eða hver
hafi fengið það.
3. Mörg dæmi eru um að íslenskt
málmiðnaðarfyrirtæki séu með
lægsta tilboð en samt er samið við
erlend fyrirtæki.
Um þetta má nefna mörg dæmi.
Ekki einsdæmi
Fyrir ca átta mánuðum leitaði
útgerðarfyrirtæki tilboða í vindu-
kerfi í skip. í ljós kom aö Véla-
verkst. Sig. Sveinbjörnssonar hf.
var með langlægsta tilboðið, rúm-
lega 13 mhljónir. Erlent tilboð í
sams konar búnað var 21 mhljón.
Nú skyldi maður ætla að ljóst lægi
fyrir hvaða thboði yrði tekið. En
hvað gerðist? Erlenda thboðinu var
tekið.
Skýring: Umboðsmaðurinn
lækkaði áður framkomið thboð um
tæp 40% eða á sama verð og tilboð-
ið frá Vélaverkst. Sig. Sveinbjörns-
son hf.
Þetta er ekki einsdæmi. Algengt
er að erlendir aðilar (sérstaklega
norsk fyrirtæki) lækki thboð um
tugi prósenta eftir að í ljós hefur
komið að íslenskir framleiðendur
áttu lægsta thboðið. í þessu thviki
virðist ekkert skorta á ábyrgðir frá
bankakerfi og síðar Fiskveiðasjóði.
í nóvember 1988 gerði Véla-
verskt. Sig. Sveinbjörnsson hf.
samning um smíði vindukerfis í tvö
skip með venjulegum fyrirvara um
ábyrgð Fiskveiðasjóðs. Samning-
urinn var gerður í framhaldi af því
að verkstæðið var með lægsta th-
boðið.
Engin svör fást
Allan þennan tíma hafa engin
svör fengist frá Fiskveiðasjóði um
ábyrgðir og því ekki hægt að hefl-
ast handa við framkvæmd verks-
ins. Er þaö e.t.v. svo að útgerðin
þurfi að gera samning við erlendan
aðha til þess að ábyrgðir fáist?
Ef ekki verður tekið í taumana
og íslensk málmiðnaðarfyrirtæki
fá að starfa á jafnréttisgrundvehi í
samkeppni við erlenda aðha þá
leggst þessi framleiðsla niður hér á
landi. Verkefni verða þá eingöngu
unnin erlendis og munu kosta
40-60% meira. Sama mun gerast
varðandi aðrar framleiðslu- og
þjónustugreinar við fiskiskipaflot-
ann.
Guðni K. Sörensen