Dagblaðið Vísir - DV - 13.07.1989, Blaðsíða 14

14
FIMMTUDAGUR 13. JÚLÍ 1989.
Frjálst.óháÖ dagblaö
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK.SlMI (1 )27022 - FAX: (1)27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ARVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 900 kr.
Verð I lausasölu virka daga 85 kr. - Helgarblað 100 kr.
Sérhagsmunir ofar öllu
Fólk hugsar lítið um óáþreifanlega hagsmuni, sem
það hefur af, að áþreifanlegir sérhagsmunir tröllríði
ekki sameiginlegum hagsmunum. Þess vegna er þrýst-
ingur af hálfu sérhagsmuna yfirleitt miklu öflugri en
þrýstingur af hálfu hinna, sem verjast sérhagsmunum.
Til dæmis er mjög erfitt að verjast óskum um beinan
og óbeinan stuðning við 120 fjölskyldur, sem lifa af loð-
dýrarækt, af því að þar er um áþreifanlega sérhags-
muni að ræða. Kostnaðurinn við stuðninginn dreifist á
250.000 manns, sem fmna ekki fyrir þessu hver og einn.
Á þennan hátt hefur verið byggt upp kerfi til stuðn-
ings hefðbundnum landbúnaði. Það hefur gífurleg áhrif
á sérhagsmuni þeirra, sem kerfisins njóta, en þynnist
út, þegar kostnaðurinn dreifist á skattgreiðendur í heild.
Fólk rís því ekki upp gegn hinu dýra styrkjakerfi.
Þótt margir verði varir við óréttlætið í að sameiginleg-
ir hagsmunir verða yfirleitt að víkja fyrir sérhagsmun-
um, draga þeir ekki þá ályktun, að hamla verði gegn
sérhagsmununum, heldur hina, að reyna að fmna eitt-
hvert svið, þar sem þeir geti sjálfir notið sérhagsmuna.
Þetta er óskin um að fá hlutdeild í herfanginu, sem
myndast við, að Stóri bróðir tekur til sín umtalsverðan
hluta af fjármunum þjóðfélagsins og dreifir þeim á nýj-
an leik, sumpart til félagslegra þarfa, en einkum þó til
sérhagsmuna, sem hafa góðan aðgang að ríkiskerfmu.
Stundum leiðir þetta til sérkennilegrar niðurstöðu,
svo sem komið hefur í ljós í deilunni um, hvort hús-
næðismálastjórn hafi, aldrei þessu vant, hlunnfarið sér-
hagsmuni landsbyggðarinnar í úthlutun fjármagns til
byggingar íbúða, sem kallaðar eru félagslegar.
Sjálfvirkir hagsmunagæzlumenn strjálbýhsins með
alþingismenn í broddi fylkingar hafa mótmælt harð-
lega. Þeir hafa bent á, að nýja úthlutunin muni auka
mjög vinnu í byggingariðnaði í Reykjavík og í Reykja-
neskjördæmi, en draga úr slíkri vinnu annars staðar.
Þessi viðbrögð stafa meðal annars af, að mjög auð-
velt er að sjá hagsmuni þeirra, sem hafa atvinnu af
byggingaframkvæmdum. Hins vegar gleymast hags-
munir hinna, er eiga fasteignir utan Reykjavíkur og
Reykjaneskjördæmisins, sem þeir geta ekki losnað við.
Stuðningur við byggingaframkvæmdir á landsbyggð-
inni hefur víða leitt til, að verðgildi eigna, sem fyrir
eru, hefur falhð stórlega. í sumum tilvikum hafa þær
orðið óseljanlegar og standa jafnvel ónotaðar. Á sama
tíma er verið að byggja nýtt til að búa til vinnu.
Svo virðist sem hagsmunir byggingariðnaðarins séu
áþreifanlegir og hafi áhrif á æsing og gerðir stjórn-
málamanna. Hins vegar virðast hagsmunir húseigenda,
sem eru þó mun fleiri á hverjum stað, ekki vera áþreif-
anlegir og því ekki jafna út hina hagsmunina.
Breiðustu og dreifðustu hagsmunir þjóðarinnar eru
óáþreifanlegir hagsmunir neytenda og skattgreiðenda,
almennra kjósenda. Þetta eru líka um leið hagsmunirn-
ir, sem mest er traðkað á, þegar stjórnmálamenn og
embættismenn eru að velja sérhagsmuni til að þjóna.
Meðan fólk neitar að veija hina ótalmörgu litlu hags-
muni sína sem neytendur og skattgreiðendur, en vih
klífa fjöh til að krækja í hlutdeild í herfangi sérhags-
muna, mun íslenzka lýðveldið halda áfram að vera eins
konar sjálfsafgreiðslustofnun sérhagsmuna.
Raunar hafa kjósendur sjálfir ákveðið og eru að
ákveða, að ástandið skuh vera eins og það er. Meðan
svo er, má ekki búast við skorðum við sérhagsmunum.
Jónas Kristjánsson
íslendingar búa við einhæfa verðmætasköpun.
Evrópa án
landamæra
Árið 1958 lögðu framsýnir menn
fyrst til að Evrópa yrði án landa-
mæra. Við upphaf ársins 1993 ræt-
ist sýn þeirra. Viðleitni til samein-
ingar hefst þá fyrir alvöru. Þetta
skeður ekki þrátt fyrir misjafna
efnastöðu þjóðanna sem hlut eiga
að máli heldur einmitt vegna þess
að þær sjá að stöðuna má jafna
mefetilkomu sameiginlegs markað-
ar Efnahagsbandalags Evrópu.
Hindranirog
tollar felldir niður
Landamærahindranir og tollar
verða felldir niður á milh aðildar-
rikjanna. Tæknilegar reglugerðir,
iðnaðarstaðlar og opinber gjöld
verða samræmd. Nú er söluskattur
í EBE-löndum 12-25%. Stefnt er að
því að minnka bilið í 14-20% og lík-
legt er að neytendur knýi fram enn
frekari jöfnuð með því að beina við-
skiptum tíl svæða með lægstan
söluskatt. Samræmingin við til-
komu þessa 320 milljón neytenda
markaöar mun spara EBE-löndum
jaftrarði 400 milljarða marka ár-
lega. Bætt skipulag framleiðslu,
rekstrar og markaðssetningar mun
lækka kostnað fyrirtækja og auka
möguleika þeirra til fjárfestingar.
Spáð er að aukin samkeppni innan
EBE muni leiða til 6% almennrar
verðlækkunar, hagvöxtur muni
aukast um 4,5% og 1,8 milljónir
nýrra atvinnutækifæra skapast við
tilkomu frjáls markaðar með vörur,
þjónustu, fjármagn og vinnuafl.
Auknir vaxtarmöguleikar í efna-
hagslífinu, lægra verðlag og aukinn
kaupmáttur neytenda í EBE-lönd-
unum mun bæta samkeppnisfæmi
þeirra út á við. Rætt er um sameig-
inlegan gjaldmiðil og seðlabanka.
Hjá aðildarríkjum EBE ríkir vilji
til að opna bandalagið út á við þrátt
fyrir allt. Þjóðirnar sjá að efnahag-
ur Bandaríkjanna og Japan er það
samofmn að Bandaríkjamenn yrðu
á móti því að EBE beittí Japani
„sjálfviljugum" takmörkunum í
útflutningi þeirra til EBE. Banda-
lagsríkin horfa til Austur-Evrópu
sem stórs framtíðarmarkaðar og
telja sig betur búin en önnur ríki
til að hefja þar viðskipti fyrir al-
vöru.
Margar tungur og fjölbreytt
menning
Enginn sér af öryggi fyrir afleið-
ingamar af samruna efnahags-
kerfa Evrópuríkja. Samt hafa þegn-
ar þeirra og stjómmálamenn sérs-
taklega haft áræði til að vinna að
sameiginlegum markmiðum.
Hindranir og efasemdir eru marg-
Kjallariim
Jón Sveinsson
verkamaður
ar. Þjóðirnar tala margar tungur
og menning þeirra er fjölbreytt.
Enskt réttarkerfi er t.d. vart sam-
rýmanlegí réttarhefð meginlands-
ins. Sá árangur sem þegar hefur
náöst er því mikill. Menn óttast
miðstýringu, menningarflatn-
eskju, aukiö hlutfall láglaunastarfa
hjá minna þróaöri Evrópuþjóðum
og hnignun velferðar. En samræm-
ing félagslegrar þjónustu er þegar
á dagskrá hjá EBE. Hjálp til sjálfs-
hjálpar mun sitja fyrir sænskri for-
sjárhyggju. Thatcherisma í félags-
málum hefur þegar verið hafnað
af meginlandsþjóðum. Án aukinn-
ar verðmætasköpunar er þó víðast
hvar ekki grunnur fyrir efnalegri
velferð.
íslendingar eru vel menntuð þjóö
sem býr við óafsakanlega einhæfa
verðmætasköpun, er háð utanrík-
isviðskiptum og lifir því tíðar og
miklar efnahagssveiflur sem alltaf
virðast koma flatt upp á menn og
brugðist er við með sömu aðferðun-
um. Jafnvel með aukinni arðsemi
höfuðatvinnuveganna mun þjóðin
ekki geta haldið vestrænum lífs-
skilyröum komi ekki tíl annað
tveggja: iðnvæðing íslands eða
fólksflótti úr landi. Hið síðara er
þegar hafið. Við erum að tapa iðn-
og faglærðu fólki sem ætti að vera
frumkvöðlar í uppbyggingu væru
því skapaðar aðstæður til athafna.
En stjómmálamenn okkar ríg-
halda í forneskju og einangrun-
arviðhorf, jafnvel þeir yngstu. Ein-
ungis Flokkur mannsins hefur gert
inngöngu í Efnahagsbandalag Evr-
ópu að stefnumarki. Fjórflokkamir
keppast við að afneita EBE á sann-
færandi hátt en slá alltaf vamagla
til að geta bæði sleppt og haldið.
Alhr vilja afla upplýsinga en eng-
inn virðist vita til hvers.
Þurfum djarfa heildarstefnu
Farsælar afleiðingar póhtískra
ákvarðana er ekki hægt að tryggja.
Það kemur að því að eins góðar
upplýsingar til ákvarðanatöku og
yfirleitt eru mögulegar verða fáan-
legar. EBE samstarfið er það þróað
að sá tími er kominn. Jafnvel þó
að póhtísk ákvörðun um að óska
eftir aðild að EBE lægi fyrir í dag
ásamt langtímamarkmiðum
myndu samningar og aðlögun að
þeim loknum taka nokkur ár. Vera
má að eftir könnun kæmi í ljós að
viö inngöngu myndum við tapa
meira en við ynnum. En á meðan
ekki hefur verið reynt skulda and-
stæðingar EBE fylgjendum þess
rökstuddan valkost leiðar til að
koma í veg fyrir að ísland verði
aftur efnahagslegt og síðan menn-
ingarlegt jaðarsvæði.
Viö þurfum djarfa heildarstefnu
til langs tíma fyrir fiölbreytta iðn-
aðaruppbyggingu sem taki mið af
þörfum nútímasamfélags og hvern
veg þær muni þróast. Takist okkur
að meta þróunina rétt og finna leið-
ir til að fullnægja þeim þörfum sem
henni fylgja munum við geta
stundað umfangsmikil utanríkis-
viðskipti. Þannig munum við geta
bætt kjör og byggt upp velferð.
Aðild Islands að Efnahagsbanda-
lagi Evrópu yrði væntanlega einn
af meginþáttum slíkrar stefnu.
Unga fólkið, erfingjar þessa lands,
hefur hæfni og vilja til þessa verks.
Gefiö því tækifæri áður en aðrar
þjóðir bjóða í vannýtta starfskrafta
þess. JónSveinsson
„ Jafnvel með aukinni arðsemi höfuðat-
vinnuveganna mun þjóðin ekki geta
haldið vestrænum lífsskilyrðum komi
ekki til annað tveggja: iðnvæðing ís-
lands eða fólksflótti úr landi. Hið síðara
er þegar hafið.