Dagblaðið Vísir - DV - 06.11.1989, Page 16

16
Frjálst.óháÖ dagblaö
Otgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRI3TJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELÍAS SNÆLAND JÚNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFANSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK.SÍMI (1 )27022 - FAX: (1 )27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1000 kr.
Verð í lausasölu virka daga 95 kr. - Helgarblað 115 kr.
Frelsisalda
Kröfurnar um aukið lýðfrelsi og bætta stjórnarhætti
magnast enn í þýska alþýðulýðveldinu. Allt að ein millj-
ón manna safnaðist saman til útifundar í Berlín nú um
helgina. Ekkert lát er á fólksstraumnum yfir til vest-
urs. Úr öllum borgum landsins berast fregnir um funda-
höld, mótmæli og kröfugerð um uppstokkun í stjórn-
kerfmu. Ljóst er að langvarandi þrá eftir frelsi og aukn-
um mannréttindum fær útrás meðal þjóðarinnar allrar
og þessi undiralda er svo sterk að erfitt er að sjá hvern-
ig hún verður bæld niður. Á fimmta áratugnum gerð-
ust svipaðir atburðir í Austur-Þýskalandi en þá voru
þeir barðir niður með vopnavaldi. Nú eru litlar líkur á
að Kommúnistaflokkurinn grípi til vopna. Til þess hefur
hann hvorki stöðu né styrk og veldur þar mestu að
Sovétríkin standa álengdar og segjast ekki skipta sér
af innanlandsmálum Austur-Þjóðverja. Gorbatsjov hef-
ur lýs't því yfir að Þjóðverjar jafnt sem aðrir verði að
leysa sín mál sjálfir.
Auðvitað túlka þessir atburðir skipbrot kommún-
ismans. Alþýðulýðveldin eru ekki og hafa ekki verið í
þágu alþýðunnar. Kerfið er að hruni komið, fólkinu
verður ekki lengur haldið í spennitreyjU, krafa tímans
er sú að réttur einstaklinganna verði virtur. Lýðræðis-
sinnar Vesturlanda geta hrósað sigri og sagt með sanni:
hvað sögðum við? Sagan sýnir að við höfum haft rétt
fyrir okkur.
Þetta er samt ekki aðalatriðið. Það er ekki markmið
í sjálfu sér að horfa upp á uppgjöf annarra þegar tekist
er á um líf og lýðfrelsi, kennisetningar eða þjóðskipu-
lag. Það sem er áhrifaríkast við þessa atburði er sú
óhugnanlega staðreynd að milljónir marina hafa verið
lokaðar inni, haldið fongnum í eigin löndum, ekki mátt
sig hreyfa fyrir ofstjórn og ofríki þröngsýnna yfirvalda
í skjóh vopna og kúgunar. Austur-Þjóðveijar hafa mátt
búa við þjóðskipulag sem þeir hafa haft ímugust á í fíóra
áratugi. Nú fyrst geta þeir látið hug sinn í ljós, loks nú
þora þeir að tala.
Það er athyghsvert að Austur-Þjóðverjar gera ekki
uppreisn gegn valdhöfunum. Þeir beita ekki ofbeldi sjálf-
ir og mótmæli þeirra eru friðsamleg. Þannig forðast
þeir að gefa valdhöfunum átyhu til að beita valdi gegn
höldanum, þannig hafa þeir gert umheiminum ljóst að
kröfum þeirra verður ekki fylgt eftir með vopnum og
þær verða heldur ekki brotnar á bak aftur með vopnum.
Þorri þjóðarinnar hefur ekki áhuga á að yfirgefa land
sitt. Þeir vhja breyta og bæta innan frá, halda th haga
því sem jafnrétti og félagslegt öryggi hefur gefið þeim í
aðra hönd. En þeir vilja hverfa frá áætlunarbúskap og
eins flokks kerfi og þeir vhja fá frið og frelsi til að hafa
skoðanir, frelsi til að ferðast, frelsi til að vera frjálsir
menn í frjálsu landi. Þeir vilja sjálfir fá að móta sitt
eigið þjóðskipulag, sitt eigið umhverfi og ráða sinni eig-
in landstjórn.
Kommúnistaflokkurinn mun eflaust streitast við um
hríð og reyna að halda völdum með því að lina tökin .
og rétta fram htla putta. Kommúnistarnir munu sitja
meðan sætt er. En án kúgunar og vopna, án fylgis frá
alþýðunni, án verndarinnar frá Sovét eru dagar Komm-
únistaflokksins taldir. Ef Austur-Þjóðveijar halda áfram
friðsamlegum mótmælum og halda áfram að þyrpast
út á stræti og torg í anda lýðræðis og réttlætis þá er
þeim sigurinn vís. Þá er aðeins tímaspursmál hvenær
ný framtíð blasir við þeirri þjóð sem hefur verið barin
th hlýðni í hehan mannsaldur. Ehert B; Schram
MÁNUDAGUR 6. NÓVEMBER 1989.
í—í:^ : I ~ ; I -
Virðisaukaskattur í V-Evrópu
í samanburði við væntanlega breytingu á skattakerfinu á íslandi
Virðisaukaskattur
varðar alla
Lög um virðisaukaskatt ganga í
gildi um næstu áramót. Þrátt fyrir
aö óðum saxist á þann tíma.sem
menn hafa til að undirbúa þessa
kerfisbreytingu hefur ríkisstjómin
enn ekki afgreitt ýmis mikilvæg
álitaefni.
Frumvarp til laga um virðisauka-
skatt var samþykkt á Alþingi vorið
1988. Ekki er ætlunin hér að rekja
■rökin fyrir virðisaukaskatti en
nánast öll Vestur-Evrópuríki nota
virðisaukaskatt enda hefur hann
ýmsa kosti fram yfir söluskattinn.
Segja má að með því að hverfa frá
söluskatti til virðisaukaskatts séu
íslendingar að taka skref tii aðlög-
unar að þeim starfsskilyrðum sem
fyrirtækin í helstu viðskipta- og
samkeppnislöndum búa við.
Undirbúningur gengur illa
í þeim lögum, sem samþykkt
voru 1988, var gert ráð fyrir að virð-
isaukaskatturinn yrði 22% og tæki
gildi 1. júlí 1989. Ríkisstjórnin á-
kvað að fresta gildistökunni um
hálft ár til að fá meiri tíma til undir-
búnings og vegna þess að hún taldi
að skattkerfisbreytingin myndi
rýra tekjur ríkissjóös á yfirstand-
andi ári.
Þrátt fyrir lengri undirbúnings-
tíma hefur fjármálaráðherra að-
eins gefiö út tvær reglugerðir af
þeim fjórtán sem nauðsyniegt er
að liggi fyrir áður en kerfisbreyt-
ingin á sér stað. Þetta hefur þegar
valdiö miklum erfiðleikum og við
bætist að ríkisstjómin hefur ekki
enn leyst margs konar ágreinings-
efni sem varða framkvæmdina.
Veruleg skattahækkun
í fjárlagafrumvarpi fyrir árið
1990 er sagt að virðisaukaskattur-
inn verði 26% en ekki 22% eins og
lögin gera ráð fyrir. Samkvæmt
fjárlagafrumvarpinu mun hvert
virðisaukaskattsstig gefa 1,5 miilj-
arða í ríkissjóð. Þetta þýðir að rík-
isstjómin ætlar sér að klófesta 6
milljarða með slíkri breytingu.
Jafnframt er ljóst að skatthlutfallið
verður það hæsta sem um er vitað.
Þegar lögin vom sett á sínum
tíma lá fyrir að 23,5% virðisauka-
skattur myndi skila sömu tekjum
í rikissjóð og 25% söluskattur enda
yrðu skattskil þau sömu. Miðað við
þær forsendur er það ásetningur
ríkisstjórnarinnar að nota skatt-
kerfisbreytinguna til að auka tekj-
ur ríkissjóðs um 3,6-3,8 milljarða
króna. Þetta gerist ofan á margra
milljarða skattahækkanir á yfir-
standandi ári. Samt er fjárlaga-
frumvarpið fyrir árið 1990 lagt
fram með þriggja milljarða halla.
Fróðir menn telja að hallinn verði
mun meiri í reynd eins og gerðist
á yfirstandandi ári.
Þrjár hugmyndir
um endurgreiðslur
Ríkisstjórnin gerir ráð fyrir að
virðisaukaskatturinn verði jafnhár
á allar vömr og þjónustu sem bera
KjaHarinn
Friðrik Sophusson
alþingismaður
skattinn. Hins vegar er ætlunin að
endurgreiða það sem nemur helm-
ingi skattsins á vissum matvörum.
í fjárlagafrumvarpinu er gert ráð
fyrir slíkri endurgreiðslu á diika-
kjöt, mjólk, fisk og innlent græn-
meti. í stefnuræðu sinni bætti for-
sætisráðherrann við grófu brauði.
Nýlega viðraði fjármálaráðherra
þá hugmynd að endurgreiðslumar
næðu einungis til dilkakjöts og
mjólkur enda em hinar vömteg-
undimar ekki háðar verðlagsá-
kvæðum. Þaö má því segja að til
umræðu séu þrjár útgáfur af hug-
myndum um endurgreiðslur á mat-
væli.
Hvar er rýtingurinn?
Endurgreiðslur hluta virðisauka-
skatts á innlend matvæli eru til
komnar vegna kröfu Alþýðubanda-
lags og þó einkum Borgaraflokks,
Báðir flokkar stóðu gegn frum-
varpinu um virðisaukaskattinn á
sínum tíma því að þeir töldu að
með samþykkt frumvarpsins væri
veriö að festa „matarskattinn" í
sessi. Alþýðuflokkurinn hefur hins
vegar lengst af barist gegn slíkum
undanþágum.
Mönnum er enn í fersku minni
að Jón Baldvin kallaði það rýtings-
stungu í bakið á sér þegar Þor-
steinn Pálsson gerði tillögu um
lægra skatthlutfall á matvæli. Sú
tillaga leiddi til stjórnarslita. Ekk-
ert hefur heyrst frá fyrrgreindum
Jóni um tillögur fjármálaráðherra
nú. Ekkert er minnst á rýtings-
stungur eða stjórnarslit. Þvert á
móti sýnist téður Jón ætla að
kyngja skattahækkuninni og und-
anþágunum til að halda í ráðherra-
stólinn og ferðalögin.
Sjónhverfing
Það alvarlegasta við endur-
greiðslurnar er samt að þær 700
milljónir sem það kostar að endur-
greiða helming skattsins á mjólk
og dilkakjöt eru teknar aftur með
hlutfallslegri lækkun niður-
greiöslna á næsta ári. Þetta þýðir
að verðáhrif endurgreiðslna verða
engin þegar líða tekur á næsta ár.
Hækki niðurgreiðslumar ekki
um a.m.k. 700 milljónir á næsta ári
verða neytendur vitni að sjpn-
hverfingu sem vart á sér hliðstæðu.
Verð á mjólk og kjöti lækkar um
10% vegna endurgreiðslna á helm-
ingi virðisaukaskatts. Þessar vörur
hækka aftur í verði um 10% á síð-
ari hluta ársins vegna minni niður-
greiðslna.
Mörg álitamál
Af fjölmörgum óleystum álita-
málum við framkvæmd virðis-
aukaskattsins vil ég nefna þrjú
sérstaklega:
í fyrsta lagi er gert ráð fyrir að
áfram verði innheimt jöfnunar-
gjald af innflutningi þótt forsendur
fyrir því séu úr sögunni. Réttlæt-
ingin fyrir álagningu gjaldsins var
sú að íslenskir framleiðendur
byggju við söluskatt sem hefði upp-
söfnunaráhrif og rýrði samkeppn-
isstöðu þeirra. Við gildistöku virð-
isaukaskattsins faUa þessi rök nið-
ur. Álagning jöfnunargjalds verður
því brot á samningum við við-
skiptaþjóöir okkar.
í öðru lagi virðist íjármálaráð-
herra ætla að ganga í berhögg við
hugmyndir fyrirrennara síns um
að veita gjaldfrest á virðisauka-
skatti í tolli. Geri hann það er ljóst
að vöruverð, þ.ám. á matvörum,
hækkar umfram það sem ætlunin
var. Fjármálaráðuneytið metur
hækkunina 1,5-2,0% en nær lagi
er að áætla að hún nemi 2-4%. Ef
ekki verður veittur greiðslufrestur
á skattinum eins og víðast er gert
annars staðar rýrir það samkeppn-
isstöðu verslunarinnar og þar með
kaupmátt aUs almennings.
í þriðja lagi er gert ráð fyrir aö
húsbyggjendur fái útlagðan virðis-
aukaskatt endurgreiddan einu
sinni á ári eftir á. Þetta þýðir tals-
verða fjárbindingu fyrir íbúða-
byggjendur og meiri bygginga-
kostnað en eUa.
Málið varðar okkur öll
Af þessu sést að ekki hefur verið
staöið að undirbúningi skattkerfis-
breytinganna með þeim hætti sem
ætlast hefði mátt til af stjómvöld-
um. Margir endar eru lausir og
stjórnarflokkarnir hafa enn ekki
fjallaö um aUar fyrirUggjandi hug-
myndir. Útgáfa reglugerða hefur
dregist úr hófi fram en það hefur
valdið væntanlegum virðisauka-
skattsgreiðendum óþægindum.
Fyrir Uggjur að ríkisstjómin ætlar
að auka tekjur ríkissjóðs við kerfis-
breytinguna verulega. Vömverð
mun því hækka meira en til stóð.
Á næstu vikum verður þetta mál
til umræðu. Það er full ástæða til
að hvetja alla til að fylgjast vel með
þyí hvemig ríkisstjörnin ætlar aö
standa að framkvæmdinni. Virðis-
aukaskatturinn varðar okkur öU.
Friðrik Sophusson