Dagblaðið Vísir - DV - 10.11.1989, Qupperneq 2

2
.8381 HÍI8M3VÖV! .01 HlIOAOUTaÖ3
FÖSTUDAGUR 10. NÓVEMBER 1989.
Fréttir
Guðjón B. Ólafsson um fslandslax:
Djörf leið en íslensk
Einn af þeim sem hefur veriö um
árabil í forystu í íslandslaxi segir aö
þaö hafi sýnt sig aö heildarfram-
leiðsluhugmyndin hafi gengið upp.
„Þetta var djörf hugmynd en hún
hefur sýnt sig aö hún gengur upp.
Þetta var brautryöjendahönnun og
eina leiðin til aö Islendingar gætu
rutt sér braut inn í fiskeldið eins og
það var aö þróast er að fara þessa
leiðina. Fara ekki í kvíaeldi úti fyrir
ströndinni, sem á ekki viö nema í
undantekningartilfellum. Heldur
fara þessa leið - þetta er íslensk leiö.
Auðvitað hefur hún tekið tíma og það
voru miklir erfiðleikar. Bygging
seiðastöðvarinnar fór fram úr áætl-
im. Bygging matfisksstöðvarinnar
fór bara 7 prósent fram úr áætlun.
Annað gekk betur og hitt verr. En á
heildina litið hefur hugmyndin geng-
ið. Þetta var nokkru dýrara í byrjun
án þess að það hafi ráðið úrslitum.
Hvort þetta var hundrað milljónum
dýrara eöa ódýrara skiptir ekki höf-
uðmáli. Það sem skiptir máli er að
það tók lengri tíma að þróa fram-
leiðsluhugmyndina en menn gerðu
ráð fyrir. Menn eru búnir að kaupa
sér dýrmæta reynslu. Hún hefur
kostað tíma og peninga en framtíðin
í þessu er björt.“
íslandslax gott fyrirtæki?
Menn, sem til þekkja, vilja halda
því fram að íslandslax eigi sér bjarta
framtíð - það er þegar fjárhagsvand-
ræðin eru á burt. Þeir segja að stofn-
inn sé góður og fyrir hann fáist gott
verð - jafnvel hærra en fyrir annan
eldisfisk. Bandarískur háskóli hefur
gert rannsóknir á stofninum, sem og
framleiðslu annarra fyrirtækja, og
þar hefur komið fram aö stofn ís-
landslax er einn sá besti sem rann-
sakaður hefur verið við þennan há-
skóla.
Sambandið bíður átekta
Miklir stækkunarmöguleikar eru í
eldisstöðinni. Þeir ættu að geta nýst
- það er að segja ef markaðurinn leyf-
ir. Menn viija einnig meina að það
starf sem unnið hefur veriö hjá ís-
landslaxi sé alls ekki unnið fyrir gýg
þrátt fyrir þá staðreynd að íslandslax
er gjaldþrota. Ekki er von á öðru en
að aðrir taki við starfseminni. í DV
í gær var haft eftir Guðjóni B. Ólafs-
syni, forstjóra Sambandsins, að Sam-
bandið hygðist koma nálægt rekstri
íslandslax, eða hvað sem fyrirtækið
kemur til með að heita, í framtíð-
inni. Sennilega er það eina, alla vega
tryggasta, leiðin til að Sambandið og
dótturfyrirtæki þess nái aftur hluta
eða öllum þeim fjármunum sem þau
hafa lagt í íslandslax.
-sme
„Þegar áætlanir voru gerðar voru
þær byggðar á of mikilli bjartsýni eða
voru óraunhæfar. Hönnunarkostn-
aður og byggingarkostnaöur reynd-
ist vera verulega hærri en gert var
ráð fyrir. Ég býst viö aö það hafi tek-
ið lengri tíma en ætlað var þar til
fyrirtækið tók að skila tekjum. Fjár-
magnskostnaöur hefur reynst miklu
meiri en gert var ráð fyrir. Verðfall
hefur orðið mjög mikið á laxafurðum
frá þeim tima sem menn fóru fyrst
að spá í þetta. Þá held ég að menn
hafi gert of lítið úr þeirri hættu sem
var yfirvofandi vegna áætlana ann-
arra þjóða um aö auka framleiðslu
sína. Menn voru bamalega bjartsýn-
ir á að þessi markaður myndi ekki
yfirfyllast," sagði Guðjón B. Ólafs-
son, forstjóri Sambands íslenskra
samvinnufélaga.
Við gjaldþrot íslandslax mun Sam-
bandiö og dótturfyrirtæki þess tapa
á þriðja hundrað milljónum króna.
Guðjón sagði einnig að íslandslax
hefði verið of stór sem tilraunafram-
kvæmd.
„Þar að auki er þetta ein af fyrstu
landstöðvum sem byggöar eru, ekki
bara á íslandi heldur í öllum heimin-
um. Menn þurftu að þreifa sig áfram
og þar kom til reynsluleysi og van-
þekking að einhverju leyti. Þar aö
auki var tekin ákvörðun af stjóm
fyrirtækisins, fyrir tveimur til þrem-
ur árum, vegna erfiðleika, að draga
úr eldisfiski og leggja áherslu á að
selja seiði. Þegar markaður fyrir
seiði lokaðist algjörlega varð fyrir-
tækið fyrir áfalli sem nam öðrum
hvorum megin við 150 milljónir
króna. Ef allir þessir þættir em
dregnir saman em þeir meira en nóg
fyrir eitt fyrirtæki," sagði Guðjón B.
Ólafsson.
Vissum að erfiðleikar yrðu
„Ef maöur vUl sjá þetta með augum
þeirra manna sem tóku þessar
ákvarðanir á sínum tíma þá held ég
að flestir í þessu blessaöa landi hafi
verið sammála um að það væri æski-
legt og nauðsynlegt að auka fjöl-
breytni útflutningsafurða. Eins að
það væri nauðsynlegt að búa til fleiri
atvinnutækifæri í landinu. Ég held
að það hafi verið nokkurs konar
þjóðareining um að það væri nauð-
synlegt að fara út í fiskeldi. Hitt er
annað mál að stofna allan þenna
fjölda fyrirtækja og byrja nánast á
tilraunastarfsemi, af vanefnum
meira og minna, um allt land á sama
tíma. Það eina sem menn máttu í
raun vita þegar farið var út í svona,
og sérstaklega landsstöðvar, sem
vom nokkur nýjung á þeim tíma, var
að þeir myndu reka sig á eitthvað
óvænt og að einhver vandamál
kæmu upp. En hversu stór og hve-
nær var þaö einá sem ekki var vitað.
Það tók Norðmenn yfir tíu ár frá þvi
Það var mikiö að gera í íslandslaxi í gær - þrátt fyrir gjaldþrot fyrirtækisins. Kröfuhafar og bústjóri munu reka
fyrirtækið ófram til að vernda þau verðmæti sem þar eru. DV-mynd KAE
þeir byriuðu með alvöralaxarækt
þar til fyrsta fyrirtækið hóf að skila
hagnaði. Það vom alls konar óvænt
atvik sem komu upp á hjá þeim. Við
vissum að það myndi líka gerast hér.
Það hefur verið of mikið óraunsæi
eða bjartsýni hér. Það verða allir aö
játa það.“
Vanefni og vanþekking
- Þannig að með stofnun Islandslax
var ráðist í of mikið og af van-
getu?
„Já, af vanefnum og eins var þekk-
ingin takmörkuð. Þar er margt sem
við sjáum, miðað við stöðuna í dag,
sem hefði betur verið gert öðmvísi,
ef við hefðum haft þekkingu og
reynslu á sínum tíma,“ sagði Guðjón
B. Ólafsson.
Eins og kemur fram í máli Guðjóns
B. Ólafssonar vó þungt þegar stjóm
Fréttaljós
Sigurjón M. Egilsson
íslandslax ákvað að leggja meiri
áherslu á seiöasölu en matfiskeldi.
Skömmu eftir að sú ákvöröun var
tekin lokuðust markaðir fyrir seiði.
Skuldirnar uxu hratt
Skuldir íslandslax hafa undið hratt
upp á sig. í ársbyijun 1988 var eigið
fé fyrirtækisins jákvætt um 150 millj-
ónir. Þá vom heildarskuldir rúmar
600 milljónir. Síðan gerðist tvennt.
Seiðamarkaðimir lokuðust. Gert
hafði verið var ráð fyrir aö selja á
milli 5 og 700 þúsund seiði - ekkert
seldist. Eins urðu afíoll í stöðinni
sjálfri. Hönnunin á dælikerfinu
reyndist vera ófullnægjandi. Rekstr-
arkostnaöur á kerfinu hefur verið
mjög mikill. Öryggið í dælingu hefur
verið minna en vonast var til. Þetta
hefur tafið vöxt. Þessir hlutir hafa
skánað á seinni tímum.
Menn voru barnalega
bjartsýnir í upphafi
- það var farin íslensk leið, segir einn af þeim sem stýrðu uppbyggingunni
Þorsteinn Pálsson, formaður Sjálfstæðisflokksins, í Israel:
Ég var ekki að predika yfir
„Eg var ekki að predika yfir þeim
né þeir yfir okkur. Þetta vom frek-
ar almennar viðræður um stöðu
þessara mála og hvert þeir væm
aö stefna. Þá var einnig rætt um
þeirra afstöðu til Evrópubanda-
lagsins og breytingarma þar og
hvemig þeir þyrftu að treysta sína
stöðu,“ sagöi Þorsteinn Pálsson,
formaður Sjálfstæðisflokksins, en
hann hefur undanfama daga dval-
ist í ísrael og átt þar viðræður við
ísraelska ráðamenn svo sem Yitz-
hak Shamir forsætisráðherra og
Simon Peres aðstoðarforsætisráð-
herra. Einnig hefur hann rætt við
umhverfismálaráöherra ísrael,
forseta þingsins og nokkra þing-
menn.
Þorsteinn sagði að ísraelsmönn-
um væri umhugaö um að varðveita
og efla tengsl sin við Evrópu og
vildu þeir sérstaklega fylgjast með
því sem nú væri framundan varð-
andi Evrópubandalagiö. Sagðist
hann hafa geit- þeim grein fyrir
viðræðum íslendinga við EB.
- Hefur Palestínuvandamálið
komiö upp í viðræðunum?
„Að fmmkvæði þessarar ríkis-
stjómar hafa verið settar fram hug-
myndir um lausn sem Bandaríkja-
þeim
stjóm hefur síðan tekiö upp. Ég er
þeirrar skoðunar að í einhverjum
farvegi sem þessum liggi möguleik-
amir til lausnar. Hins vegar hljót-
um við að leggja áherslu á að hald-
ið verði fast við hvers konar mann-
réttindaákvæði," sagði Þorsteinn.
-SMJ