Dagblaðið Vísir - DV - 10.11.1989, Blaðsíða 24

32
FÖSTUDAGUR 10. NÓVEMBER 1989.
Fréttir
Sementsverksmiðja ríkisins:
Nýr búnaður á
145 milliónir
Garöar Guðjónsscm, DV, Akranesi:
„Við erum í samkeppni við erlenda
" fi-amleiðslu, einkum þegar um stór
verkefni er að ræða, og því fórum
við út í að kaupa þennan búnað. Með
þessu viljum við bæði hagræða og
auka gæði framleiðslunnar," sagði
Guðmundur Guðmundsson, fram-
kvæmdastjóri Sementsverksmiðju
ríkisins, í samtali við DV. Verksmiðj-
an hefur keypt fullkominn, tölvu-
stýrðan tækjabúnað sem kostar 145
milljónir króna þegar hann hefur
verið settur upp.
Búnaðurinn er svipaður þeim sem
sementsverksmiöjur víða um heim
hafa verið og eru að koma sér upp.
í fyrsta lagi er um að ræða búnað sem
á að bæta mölun sementsins. Hann
á að auka bæði gæði og afköst.
í öðru lagi voru keypt tæki til efna-
greiningar á hráefnum og fullunn-
inni vöru. Þau eru tölvustýrð og
sjálfvirk að verulegu leyti. í þriðja
lagi hefur verið sett upp sjálfvirkt
stýrikerfi og fer eftirlit með fram-
leiðslunni nú fram á einum stað í
stað margra áður.
Sveinn Guðmundsson við nýju efnagreiningartækin. Þau eru tölvustýrð og
sjálfvirk að verulegu leyti. DV-mynd Garðar
Hlutdeild vestfirskra skipa í heildarþorskaflanum
6.9%
4.4%) \)W/°
1984 1986 1988
Aflaskerðing Vestfirðinga vegna kvótakerfisins:
Hafa misst sem
nemur afla
tveggja togara
- staðfesting fengin frá sjávarútvegsráðuneytinu
„Kristján Skarphéðinsson í sjávar-
útvegsráðuneytinu hefur haft munn-
iegt samband við mig og sagt að út-
reikningar mínir séu réttir. Eg þurfti
svo sem ekkert að fá staðfestingu á
því, ég vissi að þeir voru réttir,“ sagði
Kristján Jóakimsson sjávarútvegs-
fræðingur í samtali við DV.
Kristján vann skýrslu fyrir Fjórð-
ungssamband Vestíjarða um þá afla-
skerðingu sem Vestfirðingar hafa
orðið fyrir síðan kvótakerfið var tek-
ið upp. í sumar var svo haldinn fund-
ur með þátttöku sjávarútvegsráð-
herra um niðurstöðu skýrslunnar.
Samkvæmt útreikningum Krist-
jáns hefur hlutdeild Vestfirðinga í
heildarþorskafla landsmanna
minnkað úr 16,9 prósentum árið 1984,
sem var fyrsta kvótaáriö, í 14,9 pró-
sent í fyrra.
„Þessi 2 prósent minnkun svarar
tíl afla tveggja venjulegra skuttogara
og er því ekkert smáræði fyrir Vest-
firðinga," sagði Kristján. Svæðið sem
hann miðar við er frá Tálknafirði til
Súðavíkin-.
Þótt útkoman sé slæm fyrir Vest-
firðinga í þorskinum er hún enn
verri í grálúðunni hin síðari ár.
Þannig reiknast Kristjáni til að ef
borinn er saman grálúðuafli ársins
1988 og veiöiheimildir þessa árs
minnki hlutdeild Vestfirðinga um 14
prósent milli ára. Á sama tíma hefur
hlutdeild annarra landshluta hækk-
að frá 8 prósentum og upp í 304 pró-
sent,hvorkimeiranéminna. -S.dór
Merming
Náttvíg Thors Vilhjálmssonar
Þessi nýja skáldsaga Thors er samtíma-
saga úr Reykjavik. Það gildir þó í rauninni
aðeins um meginfrásögn, en saman við hana
fléttast ýmsar aðrar. Sjálf meginfrásögnin
segir frá leigubílstjóra, tvö kvöld í röð, og
skiptist sagan þannig í I. og n. hluta. Leigu-
bílstjórinn er sögumaður, en ekki sérlega
virk persóna, fylgist aðallega með atburðum.
Fyrra kvöldið er hann á Naustinu, fer þaðan
heim með sundurleitum hóp í teiti. Þangað
kemur kona og lýsir vígi á hendur sér. Seinna
kvöldiö er leigubíl hans rænt af þremur bóf-
um, sem kúga hann til að aka sér til inn-
brots. Hann fylgir síðar löggunni að leita þá
uppi. Hér kemur ný skýring á víginu í lok
l. hluta, það eru helstu tengsl þessara tveggja
hluta, auk sameiginlegra innskotsþráða og
sögumanns.
Mósaík
Inn á milli kafla þessarar frásagnar koma
skáletraðir kaflar. Þeir tengjast meginfrá-
sögn þannig, að þeir virðast afiir vera endur-
minningar fólks sem þar kemur við sögu.
Þeir ljá þeim persónum þá aukna dýpt, enda
þótt oft sé óljóst hver hugsar hvað, ég held
þetta verði bara áhrifaríkara fyrir bragðið,
höfði meira til ímyndunarafls lesenda. Þessir
skáletruðu kaflar hafa líka óbein efnistengsl
við meginfrásögnina, því alhr snúast þeir um
losta, dauða og leit fólks að meiningu í lífi
sínu. En ólikt mestum hluta meginfrásagnar
eru þeir í ljóðrænum stfl, hver með sínum
hætti. Einn þeirra segir frá ástum pars, og
það hggur þá nærri að tengja því, að sögu-
maður gefur til kynna að áður hafi eithvað
mikið verið milli hans og konunnar sem
sagðist hafa drepið sambýhsmann sinn. Einn
teitisgesta er „þögh sjómaðurinn" og segir
fátt, en innsýn í huga hans fáum við þá í
mörgum minningabrotum frá togaravist,
m. a. á stríðsárunum. Þriðji innskotsþráður-
inn segir af siglingu íslensks stýrimanns á
stóru ohuskipi og svaðilforum hans í hafn-
arbæ í Suður-Ameríku, þannig kynnumst við
einum ofbeldismanna sögunnar innanfrá.
En ógeðsleg ofbeldisverk eru einn grunntónn
þessarar sögu, og hefi ég ekki fyrr séð neitt
líkt því hjá Thor. Þau fléttast saman við lýs-
ingar á sóðaskap, drykkjuskap og mein-
ingarlausum kjaftagangi í heldur nöturlega
samfélagsmynd.
Sterkar andstæður magna söguna hvar-
vetna. Sem dæmi má nefna, að þegar bílstjór-
inn ekur hræddur undir vopnum grófyrtra
bófanna, hugsar hann í ljóðrænni, fagurri
mynd:
Ljósin tindruðu freistandi fyrir Hafnar-
firði og á Suðumesjum. Þó ég hefði heldur
viljað vera kominn í byggðina í hrauninu.
Það var fjólublár bakki yfir Kehi og
slæmdist utan í fjalhð og sneið af því píra-
míðasambandið. Einhvern'veginn þótti
mér það lakara þessa stund, nú hefði ver-
ið betra að ná galdri. Ég þorði ekki að
hugsa lengra, ekki svo langt.
Jafnvel þegar sagan fer út í khsjur, reyn-
ast þær hafa hlutverki að gegna, eins og þeg-
ar bílstjórinn talar við þjóðlegu lögguna (bls.
188):
Hugsaðu þér ef það væri nú hægt að láta
standa í þessum ómennum og kveða þá
niður með öfugri skothendu. Já ef það
væri nú hægt að binda þessa andskota
með sléttuböndum, segi ég. Já sagðirðu
nokkuð félagi. Það er verstur andskotinn
að nú erum við komnir niður á stöð; í
stað þess að fara með þig heim í Langad-
al. Og fá okkur hákarl og brennivín og
súrsaða magála, sagði ég og losaði beltið:
og náttúrlega hrútspunga.
Þetta tal sýnir þrá þeirra félaga eftir ein-
hveriu gamalkunnugu, sem er fjarri ofbeldi
samtímans. Og þegar sú þrá birtist í slíkum
khsjum, þá er með þvi sýnt, að hún sé öld-
ungis ófrjó, dauðadæmd.
í þessari sögu er Thor margradda eins og
jafnan áður. Einkum nær hann vel einkenn-
andi talshætti margra persóna. Samt er ekki
um að ræða persónusköpun, frekar týpur.
Stundum eru þetta bráðfyndnar skopstæl-
ingar, en almennt talað eftirhermnulist, sem
gerir samfélagsmynd sögunnar blæbrigða-
ríka. Þannig tálar hver persóna með sínu
nefi (t.d. á bls. 123-4).
mér famíst hún tala mest um það að
mannskrattinn þama sem ekki vaknar
væri afltaf að reyna við sig.
Kannski hún hafi komið til að láta reyna
við sig, segir klementínuálfurinn og hlær
að hugsun sinni stutt og hveht.
Láttu ekki svona, segir kommastúlka tvö:
æth þig hefði ekki langað sjálfan. Ef þú
værir ekki djöfulsins aumingi, alveg eins-
og hann þama þessi auðvaldsskítablesi
og friálshyggjumóróni.
Meinarðu mormóni, segir klementínus
móðgaður.
Þú ert bara fyndinn, svarar hún: sjáiði
hvað hann er fyndinn þessi písl.
Hvern djöfulinn heldurðu þú sért, segir
maðurinn og kippir henni ofan á sig í
stólnum til að reyna að kyssa hana.
Kynjastíll
Sögumaður er síður en svo hlutlaus, heldur
lýsir umhverfinu frá mjög persónulegu sjón-
armiði, stundum með langsóttum hkingum,
Bókmenntir
Örn Ólafsson
sem ijúfa söguþráð og staðarlýsingar, og
virðast stefna eitthvað langt í burtu. Þannig
segir t.d. frá persónu, sem hahar aftur höfði
í samtah (bls. 78):
Hvar er virðingin? segir hann: og husjón-
imar, þær em ekki mikhs metnar, segir
hann og heggur sundur orðin með froðu
í munnvikum og dropi ætlar að hlaupa
út úr nefinu á honum, og hnakkinn keyrð-
ur aftur eins og í angist af þvi að heila-
búið rými og renni úr timaglasinu, og það
sé að spænast aftur af hnakkanum á hon-
um sem rykkist aftur á bak að hvínandi
hverfisteininum sem hvæsir tælandi í
djöfuhegu tilhlakki, hvítnar um nasir og
stríkkar á húöinni yfir kinnbeinunum,
þar koma hvítar skehur og dregst saman
yfir gagnaugunum og munnurinn verður
op þar sem neðri tanngarðurinn lyftist
laus við slátt tungunnar og það koma
engin orð.
Te, segir konan.
Það slaknar aht í einu á öllu og maðurinn
segir hkt og hann sé að sofna og skhji
ekki orðið: Te.
Þessi klausa má þykja alveg dæmigerð fyr-
ir Thor, og oft hefur verið spurt, hvað á þetta
aö þýða, er engin meining með þessu? Jú,
það er nú líkast th, þessi persóna er nýkom-
in inn í söguna, og enn hefur htið verið sagt
um hana nema úthtskynning. En hér sjáum
við óbeint inn í huga mannsins, sem reynist
síðar vera morðóður, að sögn konu hans. Á
þennan hátt fer Thor sínar eigin leiðir við
að þétta söguna.
Þó nokkuð er um endurtekningar, einkum
í skáletruðu köflunum. Það er áhrifaríkt aö
sýna þannig þráhyggju persóna, sem rifja
það sama upp aftur og aftur í breyttu formi.
En ekki fer eins vel á endurtekningu lokabar-
dagans (frá bls. 239 th 241). Ég sé ekki, að
seinni frásögnin bæti neinu umtalsverðu við
þá fyrri, - þótt sögumaður virðist þá ekki
vera leigubhstjórinn - og ég sé ekki að þetta
sé th neins. Fleira af þessu tagi veldur því,
að mér sýnist sem stundum hafi Thor náð
hærra í því að tengja sundurleitt efni af
skáldlegum mætti, t.d. í Grámosanum, Turn-
leikhúsinu, Mánasigð.
Skáletruðu innskotskaflamir eru oft mjög
ljóðrænir eins og áður segir og fer yfirleitt
vel á, mjög fahegur blær yfir þeim. Sam-
faralýsingar eru margar og stundum hver
annarri lík. En stundum er þetta ekki alveg
nógu vandað, t.d. fer iha á hátíðlegu ritmáls-
orðinu sköp, þegar slík lýsing er frá sjónar-
miði karlmannsins (bls. 68), þaö orð hefur
enginn maður um tól sjálfs sín:
Og þegar hann tók báðum höndum um
rass hennar með sína kinn í hvorum lófa
sem fyhtí hann vel sínum þétta mjúkleika
þá keyrði hún skaut sitt soltíð og þyrst
mótí sköpum hans.
í framhaldinu verður lýsingin miklu betri
og umfram aht sérstæð, algleymið birtíst í
síbyljusth og langsóttum lýsingum, sem ég
auðkenni:
sloppur hennar opnast; og hárið blómstr-
ar, og litkviknar ljómandi rauðbrúnt með
ríkidæmi í tónbrigðum leiftrandi ört fyrir
augum hans, og hún birtist honum öll
nakin undir, mjúklát og bráðfúst skaut,
og olíugnótt í djúpum hénnar svalg hann,
olíunámumar í djúpum sulgu hann í sig,
í víðfeðmi og féhu þó að honum tihát og
samþýð hvort sem hann var grannur eða
gerðist ghdur bóndi í því djúpi.
Þetta er í stuttu máh sagt mögnuð saga og
skemmtheg aflestrar.
Thor Vilhjálmsson:
Náttvig,
Mál og menning, 1989.
örn Ólafsson