Dagblaðið Vísir - DV - 10.11.1989, Qupperneq 14

14
FÖSTUDAGUR 10. NÓVEMBER 1989.
Frjálst.óháÖ dagblaö
Otgáfufélag: FRJALS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJANSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFANSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK, SiMI (1 >27022 - FAX: (1 )27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRjALSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1000 kr.
Verð i lausasölu virka daga 95 kr. - Helgarblað 115 kr.
Ekki tímamótafundur
Ráðamenn hér á landi eiga varla nógu sterk lýsingar-
orð til að lýsa ánægju sinni með skyndilega komu Fran-
cois Mitterrands Frakklandsforseta hingað til lands á
þriðjudaginn. íslendingar leggja áherzlu á, hve mikinn
skilning Frakklandsforseti hafi sýnt málstað íslands.
Þar er átt við þá sérstöðu, sem íslendingar þurfa að fá
viðurkennda hjá Evrópubandalaginu vegna atvinnu-
hátta á íslandi. Ráðamenn hér láta sem svo, að í Fran-
cois Mitterrand hafi þeir og landsmenn allir eignast vin
og stuðningsmann í raun. Eftirleikurinn verði okkur
auðveldari en ella vegna fundarins við Mitterrand.
Mitterrand gegnir nú því hutverki að vera talsmaður
Evrópubandalagsins. Jón Baldvin Hannibalsson utan-
ríkisráðherra hefur sams konar hlutverk í fríverzlunar-
bandalaginu EFTA. Sterkir aðilar vilja bræða þessi
bandalög saman í eina heild. Við íslendingar vUjum
fyrst og fremst fríverzlun. Okkur er mikilvægast, að
greiður aðgangur sé fyrir afurðir okkar á hinn stóra
Evrópumarkað. Við viljum fæst bræða okkur inn í raun-
verulegt ríkjabandalag, sem margir sterkir aðilar í Evr-
ópu stefna nú að.
En við skulum ekki telja, að fundurinn með Frakk-
landsforseta hafi verið tímamótafundur. í raun gerðist
fátt stórmerkilegt þar. Þetta var af hálfu Mitterrands
einungis þáttur í þeim undirbúningsviðræðum, sem nú
fara ffam milli fulltrúa EB og EFTA. Á næsta ári verða
vafalaust alvöru samningaviðræður milli þessara ríkja.
Við skulum líta á, hversu ódýrt það er fyrir fulltrúa
EB-ríkjanna að tala á þessu stigi um mikilvægi viður-
kenningar á sérstöðu íslands. Það verður sem fyrr
vandamál samningamanna okkar að ná fram hagstæð-
um samningum, þegar þar að kemur. Og ekki er sopið
kálið, þótt í ausuna sé komið. Við megum ekki gleyma
því, að Francois Mitterrand er slunginn stjórnmálamað-
ur. Það sýnir allur ferill hans. Frakkar munu, þegar á
hólminn kemur, reynast okkur ámóta erfiðir og aðrar
þjóðir Evrópubandalagsins. Það var í lagi að fá Mitter-
rand hingað og taka vel á móti honum. Það getur ekki
gert okkur illt. En 1 alþjóðastjómmálum er lítt treyst-
andi á það, sem ráðamenn okkar tala nú um sem vin-
áttu og skilning. Þar er hver fyrir sig.
En hvað sagði Mitterrand í raun?
Hann tók til dæmis fram, að erfitt væri að gera samn-
ing með miklum undanþágum. Hann sagði, að ef veita
ætti hverju og einu EFTA-ríkjanna undanþágur yrði
enginn samningur. Alltaf væri þó um að ræða undan-
þágur við slíká samninga, þegar upp væri staðið. Allir
gerðu sér grein fyrir, að efnahagur íslendinga byggðist
á fiskveiðum. Þetta væri mikið vandamál, sem yrði að
taka á. Menn yrðu að skilja, að ekki væri um að ræða,
að EFTA-ríkin tækju þátt í þeim samruna, sem ríki
Evrópubandalagsins hefðu sett sér. Stefnt er að slíkum
samruna 1992. EFTA-ríkin yrðu einhvers staðar á milli.
Samstarf þyrfti að takast, sem tryggði ffelsi í þjónustu,
Úámagnshreyfmgum, búsetu og atvinnuréttindum.
Slík ummæli eru svo sem góð og blessuð.
En íslendingar verða aö átta sig á, að við eigum á
brattann að sækja. Vel verður að vanda til samninga
okkar við hin ríkin.
Þar hafa fulltrúar allra íslenzku flokkanna sýnt skiln-
ing
Þetta hefur hingað til gengiö þokkalega.
Haukur Helgason
„Meö þessu er Berlinarmúrinn, ásamt allri víggirðingunni á landamærum þýsku rikjanna, í rauninni úreltur
og óþarfur," segir greinarhöfundur.
Að sameina eða
sameina ekki
Um síðustu helgi gerðist það,
næstum án þess að menn veittu því
sérstaka athygli í öllum frétta-
flaumnum frá Austur-Þýskalandi,
að jámtjaldið milli Austur- og Vest-
ur-Evrópu rifnaði í tætlur og er
ekki lengur mikið meira en nafnið
tómt. Austur-Þjóðveijar opnuðu
landamærin við Tékkóslóvakíu og
austurþýskir þegnar mega nú fara
um Tékkóslóvakíu að vild vestur
yfir til Vestur-Þýskalands.
Með þessu er Berlínarmúrinn,
ásamt ailri víggirðingunni á landa-
mærum þýsku ríkjanna, í rauninni
úreltur og óþarfur. Ef öllum er nú
frjálst að yfirgefa Austur-Þýska-
land er engin þörf fyrir víggirðing-
ar. Þessar fréttir hafa ennþá meira
stórpólitíska þýðingu en allt hitt
sem verið hefur að gerast í Ung-
veijalandi og Póllandi. Austur-
Þýskaland er fremsta víglína Var-
sjárbandalagsins, mörkin milli
austurs og vesturs eru landamæri
þýsku ríkjanna, skipting Evrópu
er skipting Þýskalands.
Þeir möguleikar, sem opnast um
leið og landamæri ríkjanna, þegar
til þess kemur formlega, eru svo
víötækir aö menn sundlar. Það sem
gerst hefur í Austur-Þýskalandi
hefur gerst svo hratt og óvænt að
menn eru ekki famir að ná andan-
um, það tekur tíma að vega og
meta það sem gerst hefur og það
sem við tekur. En það fyrsta sem
kemur upp í hugann er hugsanleg
endursameining Þýskalands í eitt
ríki.
Blendnar tilfinningar
Það er óhætt að segja að blendnar
tilfmningar bærast í bijóstum
þeirra sem hugleiða í alvöru þann
möguleika aö þýsku ríkin samein-
ist einhvem tímann í fyrirsjáan-
legri framtið. Það myndi raska öllu
því jafnvægi sem verið hefur stöð-
ugt í Evrópu frá lokum síðari
heimsstyijaldarinnar. Enda þótt
vestræn ríki, og einkum og sér í
lagi aöildarríki NATO, tali fjálglega
um þaö háleita markmið að sam-
eina þýsku þjóðina í eitt ríki er
staðreyndin sú aö ekkert þeirra
má til þess hugsa. Tilhugsunin um
eitt stórt og öflugt Þýskaland sem
langmesta stórveldið í Evrópu er
allt aö því óbærileg fyrir önnur ríki
Efnahagsbandalagsins og vekur
upp vpndar minningar úr fortíð-
inni. Öll sú skipan mála í Vestur-
Evrópu, sem gefist hefur svo vel frá
stríðslokum, byggist á skiptingu
Þýskalands.
Flóttamannastraumur
Þaö er ekki tímabært enn að ræða
um sameiningu þýsku ríKjanna en
vegna atburðanna undanfarið
verður ekki hjá því komist að
hugsa um þann möguleika. Meðan
engar breytingar voru sjáanlegar í
Austur-Þýskalandi var áhættu-
laust fyrir Vestur-Þjóðveija og aðra
að setja sameiningu á oddinn en
stjómmálamenn vestan tjalds eru
ekki eins málglaðir núna.
KjaUarinn
Gunnar Eyþórsson
fréttamaöur
austan við múrinn nái tökum á
ástandinu og einhvers konar stöð-
ugleiki komist á. Þeir styrkja nú
þegar austurþýsku stjórnina fjár-
hagslega og eiga við hana mikil
viðskipti. Vegna þess að innan Evr-
ópubandalagsins er litið á viðskipti
Vestur-Þjóðverja við Austur-
Þýskaland sem innanríkisviðskipti
er Austur-Þýskaland í rauninni
aukaaðili að Evrópubandalaginu
fyrir milligöngu Vestur-Þjóðveija.
Sú staöreynd er visbending um
lausn á sameiningarvandanum
sem æ oftar er nú bryddað upp á.
Hún felst í því að Austur-Þýska-
land verði sjálfstætt ríki áfram en
í nánum tengslum við Vestur-
Þýskaland, ekki ósvipað öðru
þýsku ríki, Austurríki.
Einhvers konar önnur lausn, sem
„Tilhugsunin um eitt stórt og öflugt
Þýskaland sem langmesta stórveldið í
Evrópu er allt að því óbærileg fyrir
önnur ríki Efnahagsbandalagsins..
Vestur-Þjóðveijar kvarta hástöf-
um undan þvi að sameiningin eigi
ekki að verða innan landamæra
þeirra sjálfra og eru nú famir að
kvíða flóttamannastraumnum frá
Austur-Þýskalandi eftir að landa-
mærin hafa í raun verið opnuð.
Sumir búast viö aö allt að hálf önn-
ur milljón Austur-Þjóðveija geti
flust vestur yfir - og það er meiri
fiöldi en vesturþýskt efnahagslíf
ræður viö,-
Nú þegar hafa um 180 þúsund
manns komið frá Austur-Þýska-
landi á þessu ári og á síðustu mán-
uðum og árum hafa um 200 þúsund
manns af þýskum ættum komið frá
Póllandi, Sovétríkjunum og Rúm-
eníu. - Þessi flóttamannastraumur
er þegar farinn að valda umtals-
veröum erfiðleikum, bæði efna-
hagslega og pólitískt.
Pólitísk andstaða gegn innflytj-
endum að austan fer vaxandi. Hinn
öfgasinnaöi hægriflokkur Schön-
hubers, fyrrum SS-manns, sem hef-
ur fengið vaxandi og óvænt fylgi í
Vestur-Þýskalandi, sækir fylgi sitt
ekki síst til þeirra sem amast við
útlendingum og sumir Þjóðveijar
líta á flóttamenn að austan sem
útlendinga þótt opinber stefna sé
önnur.
Hættan á stórfelldum flótta-
mannastraumi yfir til Vestur-
Þýskalands hefur nú orðið til þess
að Bush Bandaríkjaforseti hefur
boðið Vestur-Þjóðveijum aðstoð
við aö taka á móti flóttafólkinu.
Evrópubandalagið
og landamærin
En ekki geta allar þær 17 milljón-
ir, sem búa í Austur-Þýskalandi,
flust vestur yflr. Þaö er Vestur-
Þjóðveijum mest í hag aö stjórnin
enn er óskilgreind, gæti líka fund-
ist með tímanum; eftir því sem
landamæri Evrópuríkja verða
óskýrari í náinni framtíð verður
betur hugsanlegt að þýsku ríkin
verði efnahagsleg heild en pólitískt
aðskilin.
Berlínarmúrinn
Allt eru þetta þó vangaveltur enn
sem komið er. Þetta verður þó fyr-
irsjáanlega mál málanna í Evrópu
innan tíðar. Þá er ótalinn allur sá
stórpóhtíski vandi sem þetta vekur
upp. Tilvera Austur-Þýskalands er
sjálfur tilverugrundvöllur NATO.
Tilgangur Sovétmanna með stofn-
un Varsjárbandalagsins var að
tryggja að næsta styrjöld yrði háð
í Mið-Evrópu og Sovétríkin sjálf
yrðu aldrei aftur vígvöllur.
Nú er stríðshættan allt aö því
horfin og við blasir að viðamesta
verkefni hemaðarbandalaganna á
næstu árum verður að afvopna
sjálf sig. Það verkefni er þegar haf-
ið með CFE viðræðunum í Vínar-
borg. En sú pólitíska þróun sem
nú gengur fyrir sig með allt að því
ógnvænlegum hraöa kemur hern-
aðarbandalögum eins og öðrum í
opna sKjöldu.
Allar forsendur eru að breytast
og ekkert hefur breytt þeim meira
en það sem gerst hefur 1 Austur-
Þýskalandi síðustu daga og vikur.
Járnfialdið milli Austur- og Vest-
ur-Þýskalands er að hverfa. Það er
orðiö raunhæft að búast við að
Berlínarmúrinn verði rifinn innan
tíðar og við blasir ný Evrópa sem
er óþekkjanleg frá því sem var fyr-
ir fáeinum vikum.
Gunnar Eyþórsson