Dagblaðið Vísir - DV - 01.12.1989, Blaðsíða 14

14
FÖSTUDAGUR 1. DESEMBER 1989.
Frjálst.óháÖ dagblaö
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvaemdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JONAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFANSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK, SlMI (1)27022-FAX: (1 )27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJALSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1000 kr.
Verð í lausasölu virka daga 95 kr. - Helgarblað 115 kr.
Vantrauststillaga
Stjómarandstaðan hefur flutt sína fyrstu vantrausts-
tíllögu á ríkisstjómina. Það verður sennilega ekki sú
síðasta ef ætlunin er að flytja vantraust jafnskjótt og
ósamkomulag gerir vart við sig í stjórninni. Hvað þá
ef vænta má vantrausts í hvert sinn sem stjórnin verð-
ur fyrir áfalli. Tilefnin verða ærin, enda er ríkisstjórnin
sjálfri sér verst þegar hún efnir til innbyrðis deilna eins
og áttu sér stað um virðisaukaskattinn.
Það er hins vegar erfitt að koma auga á ávinninginn
af þessum tillöguflutningi. Það kann að vera skemmtileg
uppákoma í þinginu og málfundaæfmg í þeim pólitísku
skylmingum sem daglega em háðar á hinu háa AI-
þingi. En að öðm leyti er harla vafasamt að öðmm sé
skemmt. Þjóðin hefur ekki áhuga á að hafa stjóm þjóð-
málanna í flimtingum.
Ekki verður efast um að mikill meirihluti þjóðarinn-
ar er stjómarandstöðunni sammála um að núverandi
ríkisstjóm er ekki traustvekjandi. Hún er með flest nið-
ur um sig. Hún á við margvísleg vandamál að striða og
útlitið er uggvænlegt. Ráðuneyti Steingríms Hermanns-
sonar með fjóra flokka innanborðs fer ekki vel af stað
þegar ráðherrar lenda í hár saman í fyrsta stóra málinu
sem til kasta þeirra kemur.
En það síðasta, sem þessi þjóð þarf á að halda um
þessar mundir, er stjómarkreppa og stjórnleysi. Það
væri til að bæta gráu ofan á svart ef ríkisstjómin
hrökklaðist frá. Annaðhvort þyrfti nýjar kosningar og
stjómleysi á meðan ellegar stjórnarmyndunarviðræður
sem tækju ekki skemmri tíma. Allt kallaði þetta á áfram-
haldandi óvissu og skapaði glundroða sem magnaði
vandann í staðinn fyrir að lægja hann. Málið er nefni-
lega ekki svo einfalt að núverandi stjórnarandstöðu-
flokkar geti einfaldlega og fyrirvaralaust tekið við
stjómartaumunum án aðstoðar úr stjórnarhðinu. Bilið
núlli Sjálfstæðisflokks og Kvennahsta er jafnstórt og
bihð mihi Sjálfstæðisflokks og stjómarflokkanna. Sjálf-
stæðisflokkur og Kvennahsti eiga fátt sameiginlegt ann-
að en það eitt að vera í stjórnarandstöðu. Tveir þing-
menn Frjálslyndra og hægri manna breyta engu th eða
frá í valdahlutfÖUunum á þingi.
Það kemur engum á óvart að vantrauststihagan var
fehd. Ekki heldur flutningsmönnum hennar. Líklegast
er að til þess hafi aUs ekki verið ætlast að hún yrði
samþykkt. Stjórnarandstaðan er meira að vekja athygli
á veikleikum ríkisstjórnarinnar en að sparka henni frá
völdum. Hún er að koma gagnrýni sinni á framfæri.
Kannski þykir það nauðsynlegt í kapphlaupinu um at-
hyglina, kannski hefur tilgangurinn helgað meðahð.
Hinu má líka halda fram að þessi tUlöguflutningur
þjappi stjómarhðinu saman og geri einstökum stjórnar-
hðum ljósar en áður að þeir bera ábyrgð. Ef sú verður
niðurstaðan hefur vantrauststihagan öfug áhrif og
styrkir stjómina fremur en veikir hana í þinginu.
íslendingar em orðnir vanir lélegum ríkisstjórnum.
Þær em hver annarri verri. Þessi þó sýnu verst. Stjórn-
in verður hins vegar ekki völt vegna umræðna á þingi.
Stjómin er veik vegna þess að hún hefur ekki tiltrú
meðal almennings. Hún er sjálfri sér verst. En úr því
sem komið er verður að telja það skásta kostinn að setja
hana á veturinn og þreyja þorrann og góuna. Við höfum
ekki efni á póhtískri upplausn. Nóg er upplausnin í at-
vinnulífinu og efnahagnum þótt stjómarkreppa komi
ekki í ofanálag.
EUert B. Schram
Afvopnun kallar á eftirlit. - Því hlutverki mun stöð Nato á Keflavíkurflugvelli gegna og hlutverkið síst minnka.
Frá Keflavíkurflugvelli.
Spurningar
um Nato
Sú spuming verður nú áleitin,
eftir þær byltingarkenndu breyt-
ingar sem eru að verða og eru orðn-
ar í Austur-Evrópu, hvaða hlut-
verki Nato muni gegna. Það eru að
vísu ekki nema nokkrar vikur og
mánuðir síðan Austm--Evrópa
breytti um svip og of snemmt að
búast viö svörum, en það er Ijóst
að eðh og hlutverk Atlantshafs-
bandalagsins verður ekki óbreytL
Þar til nýlega var stefnt að því í
viðræðum Nato og Varsjárbanda-
lagsins að fækka í heijum Varsjár-
bandalagsins niður í svipaðan
fjölda og nú er í herjum Nato eða
minni, en nú er óvíst hvort Varsjár-
bandalagið er rétti aðilinn til að
semja við. Það er óvíst að það sé
að verða annað en nafnið tómt.
Á næsta ári veröur komin lýð-
ræðislega kjörin stjóm í Ungverja-
landi, lýðræði er næstiun komið á
í Póllandi, og ekki er annað sýnna
en Tékkóslóvakía og Austur-
Þýskaland séu á sömu leið. Þessi
flögm- ríki em kjami Varsjár-
bandalagsins. Jafnvel þótt þau verði
áfram í Varsjárbandalaginu, er ekki
við því að búast að þau verði virk
í hemaðarsamstarfi við Sovétríkin,
eða vinni aö innrásaráætlunum í
Vestur-Evrópu. - Þvert á móti bend-
ir margt til þess að sum þeirra, eða
jafnvel öll, muni áður en langt um
líður kreflast þess að allt sovéskt
herliö fari frá Austur-Evrópu.
Ef svo fer, og jafnvel þótt svo rót-
tæk breyting láti á sér standa, em
allar forsendur fyrir núverandi
liðsskipan Nato í Evrópu brostnar
og hugsa verður hlutverk Atlants-
hafsbandalagsins upp á nýtt.
Hlutlaust Þýskaland?
Margir gera því skóna um þessar
mundir, að eitt af því sem Gor-
batsjov muni bera á borð fyrir Bush
Bandaríkj aforseta á fundi þeirra út
af Möltu um helgina, sé aö stefna
skuii að því að gera bæði þýsku rík-
in hlutlaus. Gorbatsjov hefur um
skeiö stetht leynt og ljóst að því að
koma Vestur-Þýskalandi úr Nato,
og ef það tekst fengi hann mikið í
sárabætur fyrir hrun sovéska
heimsveldisins í Austur-Evrópu.
Sovétmenn gætu t.d. boðist til
þess fyrir sitt leyti að beita sér fyr-
ir frjálsum kosningum í Austur-
Þýskalandi og jafnvel fallist á að
þýsku ríkin yrðu sameinuð, með
því skilyröi að þýsku ríkin, samein-
uð, eða hvort í sínu lagi, yrðu utan
hemaðarbandalaga. Þessu mundi
fylgja brottflutningur allra er-
lendra herja frá Evrópu innan tíu
ára eða svo.
Það era engar líkur til að Bush
myndi samþykkja slíkar tiUögur,
ef fram kæmu, enda hefur hann
margítrekað að hann ætli sér ekki
að ráðskast með hagsmunamál ein-
stakra ríkja á tveggja manna tah
með Gorbatsjov. En þessar hug-
myndir sýna í hvaða átt menn í
Vestur-Evrópu telja að þróunin
stefni.
Herlíö og kjarnavopn
Það er augljóst að engjn ástæöa
arar á hvert mannsbam í Banda-
ríkjunum, eða um 1600 doUarar á
hvem skattgreiöanda að meðaltaU,
eða sem svarar 96 þúsund íslensk-
um krónum, sem renna beint til
vama Evrópu.
Það er með ólíkindum, nú þegar
stríðshættan er minni en nokkra
sinni fyrr, að bandarískir sflóm-
málamenn fari ekki að kreflast þess
að þessum skattpeningum verði
varið í eitthvað þarfara. Það er við
því að búast að sú samstaða sem
veriö hefur um Nato á bandaríska
þinginu fari að rofna. Hvort sem
er af hemaðarlegum, póUtískum
eða flárhagslegum ástæðum, er þaö
aðeins spurning um tíma hvenær
fækkað verður svo um munar í
bandaríska herUðinu í Vestur-
Evrópu, og það muni hafa í fór með
„Hlutverk Nato mun breytast, en
hnattstaöa Islands breytist ekki og ekki
heldur þörfin fyrir eftirht.“
Kjallarinn
Gunnar Eyþórsson,
fréttamaður
er lengur tíl að hafa um 250 þúsund
manna bandarískt herUð með öU-
um vopnabúnaði tílbúið í Vestur-
Þýskalandi tíl að mæta innrás Var-
sjárbandalagsins. ÖU hemaðar-
uppbygging Nato, aUt frá kjam-
orkuvígbúnaði í Vestur-Evrópu tíl
eförUtsstöðva á íslandi, hefur mið-
aö að því að svara slíkri innrás.
Skammdrægu kjamavopnin í
Vestur-Þýskalandi eiga að vera
bandaríska herUðinu trygging
gegn því að verða ofurUði borið í
leifturstríöi. Ef, eins og nú er lík-
legt, Vestur-Þjóöverjar, neita að
hafa þessi lflarnavopn áfram í
landinu, væri samkvæmt hemað-
arlegri röksemdafærslu vígstaöa
bandaríska herhösins í landinu svo
ótrygg, að af þeim ástæðum einum
gæti verið ómnflýjanlegt frá hem-
aðarlegu sjónarmiöi að kaUa það
heim.
Þeim tUgangi þjónaði meðal ann-
ars tillaga Gorbatsjovs í vor um að
eyða öUum skammdrægum kjama-
vopnum, sem setti Nato á annan
endann í vor. Markmiðið var að
kflúfa Vestur-Þýskaland út úr
þeirri samstöðu sem ríkt hefur inn-
an Nato, og það hefur tekist aö
verulegu leyti. En nú eru póhtískar
forsendur breyttar. Jafnvel svart-
sýnustu menn era vantrúaðir á
innrás Varsjárbandalagsins, og
mögulegt er að sniðganga deUuna
um skammdrægu kjamavopnin og
fækka í bandaríska hernum í Evr-
ópu. Spumingin er hversu langt
BandarUflamenn vifla ganga.
Peningar
Útgjöld BandarUflanna tíl her-
mála á þessu ári em um 300 milfl-
arðar doUara. Þar af fara um 170
milflarðar til Nato, sem er talsvert
meira en hin bandalagsríkin 15
leggja fram samanlagt. 170 milfl-
arðar doUara em tæplega 700 doll-
sér breytingar á grundvaUarhlut-
verki Nato.
Þar með er ekki sagt að Nato
verði úr sögunni á næstunni, vam-
arsamstarf vestrænna ríkja mun
áfram verða á döfinni. Það er báð-
um aðilum í hag að Evróopuríkin
hafi náin hemaðarleg tengsl við
Bandaríkin. Það er aftur annað
mál, aö hemaðarleg sjónarmið,
sem mótað hafa stefnu allra banda-
lagsrílflanna tíl SovétrUflanna og
Austur-Evrópuríkjanna, verða
ekki lengur aUsráðandi. - Stefnu-
mótunin mun færast frá Atlants-
hafsbandalaginu yfir á Evrópu-
bandalagið og einstök ríki þess og
áhrif Bandaríkjanna dvína að sama
skapi.
Keflavik og varaflugvöllur
Hvaða áhrif mun aUt þetta hafa
á stöðu íslands í Nato? Verður
Keflavíkurstöðin úrelt og engin
þörf fyrir varaflugvöU? Þvert á
móti, hlutverk eftirUtsstöðva eins
og þeirrar í Keflavík mun aukast
með fækkun í herjum á meginlandi
Evrópu.
Afvopnun kaUar á eftirUt, og
strangt eftirUt er forsenda raun-
hæfrar afvopnunar. Því hlutverki
munu stöðvar Nato á íslandi gegna
og miMlvægi þeirra mun síst
minnka. Sama máU gegnir um
varaflugvöllinn. Nato hefur aUtaf
haft miklar áætlanir um Uðs- og
birgöaflutninga loftleiðis til megin-
lands Evrópu á ófriðartímum. Þær
áætlanir munu verða endurskoð-
aöar og efldar eftir því sem fækkar
í sjálfu herUðinu, og í framhaldi af
því ætti varaflugvöUur að verða
nauðsynlegri en nokkm sinni fyrr.
Hlutverk Nato mun breytast, en
hnattstaða íslands breytist ekki og
ekki heldur þörfln fyrir eftirUt.
Gunnar Eyþórsson