Dagblaðið Vísir - DV - 02.04.1990, Blaðsíða 16

16
MÁNUDAGUR 2. APRÍL 1990.
Meiming_____________
Frá myndskeiði til
markaðssetningar
Rabbað við nýnema 1 íslenskum kvikmyndafræðum
Guðbrandur Örn Arnarson og Guðrún Ragnarsdóttir. DV-mynd GVA
Síðastliðinn nóvember hélt Kvik-
myndasjóður íslands námskeið í
kvikmyndagerð og hafði að mark-
miði að veita nýgræðingum innsýn í
greinina, einkum þeim sem hyggja á
frekara nám og störf í kvikmynda-
iðnaði.
Umsækjendur voru um 150 en að-
eins 36 komust að og var þeim skipt
í þrjá hópa sem gengust undir
stranga undirvísun í kvikmynda-
fræðum. Var henni stjórnað af mörg-
um helstu kvikmyndagerðarmönn-
um okkar, til dæmis Hrafni Gunn-
laugssyni, Kristínu Jóhannesdóttur
og Friðrik Þór Friðrikssyni. Þeir
fengu síöan til liðs við sig nokkra
kollega sína, svo sem Sigurð Pálsson,
Viðar Víkingsson og fleiri.
Meðal þátttakenda voru Guðrún
Ragnarsdóttir auglýsingateiknari og
Guöbrandur Örn Ragnarsson, nemi
í heimspeki viö Háskóla íslands.
Hvað varð til þess að vekja áhuga
þeirra á námskeiði af þessu tagi?“
„Ég var staðráðin í að fara í kvik-
myndanám í Bandaríkjunum," sagöi
Guðrún „enda er kvikmyndagerð að
sumu leyti framlenging á því sem ég
hef verið að gera í auglýsingaiönað-
inum. En ég fann fyrir vanþekkingu
á ýmsum grundvallarþáttum kvik-
myndagerðar; þess vegna sóttist ég
eftir því að komast á námskeiðiö."
Grandskoðun og handrita-
gerð
„Hvað mig gnerti, þá hef ég alltaf
legið í kvikmyndum, starfa raunar í
Kvikmyndaklúbbnum meö Guð-
rúnu, en skorti þekkingu á einföld-
ustu hugtökum," sagði Guðbrandur
Örn. „Hér á ég við hugtök eins og
myndskeið, strúktúr og annað í þá
veru. Þessu vildi ég kippa í liðinn.
Nú er ég í alvöru að velta fyrir mér
að reyna að komast í kvikmynda-
skóla einhvers staðar í Austur-Evr-
ópu.“
Hvernig fór kennslan síðan fram ?
„Segja má að við höfum fylgst með
flestu því sem gerist þegar kvikmynd
verður til, allt frá því hugmyndir
verða að handriti þar til mynd er
markaðssett.
Okkur var deilt niður í þrjá hópa
sem tóku fyrir handritagerð, mynd-
mál kvikmynda og leikstjórn á mjög
skipulegan hátt, bæði verklega og
með því að grandskoða ýmiss konar
myndir, stuttmyndir, myndir í fullri
lengd og sjónvarpsmyndir," sagði
Guðrún.
„Það var til dæmis mjög lærdóms-
ríkt að bera saman mismunandi leið-
ir til að kynna persónur til sögunnar
í kvikmyndum, til dæmis hvemig
Hitchcock fer að i „Rear Window“
annars vegar, og Robert Altman í
„Fool for Love“ hins vegar.“
„Mér þótti sérstakur fengur í að
fylgjast með því hvemig handrit
verður að mynd,“ sagði Guðbrandur.
„Til dæmis sýndi Egill Eðvarðsson
okkur handrit að leikritinu Stein-
barni áður en það var sýnt í sjón-
varpi og við ræddum myndræna úr-
vinnslu ákveðinna atriða. Þannig var
okkur gert kleift að greina í sundur
handrit, leikstjórn og leik, sem hafði
vafist fyrir mörgum áður. Fyrir vikið
er miklu meira gaman að fara í bíó
nú en áður...“
Notkun sviðsmynda
„Hrafn sýndi nokkur skeið úr
myndum sínum sem hann hafði ekki
notað og rökstuddi ákvarðanir sínar
með samanburði," sagði Guörún.
„Við fengum hka að vinna með ein-
falda sviðsmynd sem hann hafði sett
upp á tökustað, koma með hugmynd-
ir um það hvernig hægt væri að nota
hana til að skapa spennu eða stemn-
ingar. Hljóðsetning var líka til um-
ræðu; atriði voru gaumgæfð með og
án hennar.“
„Verklegi þátturinn fólst meðal
annars í því að við fengum þijú stikk-
orð og var uppálagt að búa til stutt
handrit sem byggðust á þeim,“ sagði
Guðbrandur. „Það var síðan mjög
fróðlegt að fara í gegnum þessi hand-
rit undir handleiðslu Kristínar Jó-
hannesdóttur, sem benti ekki aðeins
á það sem betur mátti fara, heldur
dró hún fram merkingar sem við
höfðum ekki gert okkur grein fyrir.“
„Námskeiðið endaði síðan með því
að fólk kom með filmur og myndbönd
sem það hafði gert og kennararnir
skoðuðu þetta efni með okkur og létu
í ljós skoðanir á því.“
Telja þau Guðrún og Guðbrandur
Örn að þetta námskeið hafi komið
að tilætluðu gagni?
„Alveg tvímælalaust," segja þau
bæði að bragði.
„Mér fannst hka mikið til um fag-
legt yflrbragö námskeiðsins," sagði
Guðbrandur Örn. „Það hafði verið
lögð í það mikil vinna, svo mikil að
það mætti hæglega byggja á því enn
frekara nám í kvikmyndafræðum.
Slíkt nám mætti - og ætti - að skipu-
leggja við einhveija af æðri mennta-
stofnunum landsins."
-ai.
Nýtt jarðfræðikort af öllu landinu
Fólki hefur lærst að nota landakort af ýmsum
tegundum bæði við störf sín og á ferðalögum.
Minna er um að fólk noti ýmiss konar sérkort
en í öllu upplýsingaflóðinu verður það þó æ al-
gengara. í náttúrufræðum og við náttúruskoðun
rekast menn á fleiri og fleiri mismunandi teg-
undir korta: Útbreiðslukort jurta, kort meö
varpstöðum fuglategunda, kort byggð á selataln-
ingu og síðast en ekki síst alls konar jarðfræði-
kort. Slík kort eru til af mörgum gerðum; kort
sem sýna sprungur og höggun jarðlaga, út-
breiðslukort hrauna frá einni og sömu eldstöð,
kort er sýnir legu og gerö lausra jarðlaga (sand-
ur, möl o.fl.), jarðvatnskort o.s.frv. og síðast en
ekki síst berggrunnskort.
Undirstöður vorar
Berggunnskort eru algengust jarðfræðikorta.
Sum fylgja greinum eða ritgerðum og sýna berg-
grunn lítilla svæða en önnur eru yfirgripsmeiri
og gefin út sem stök kort. Á berggrunnskorti
sést hvernig jarðalagaskipan er á yfirborði eöa
undir lausum jarðlögum og úr hveiju grunnur-
inn er. Engin föst regla er til um hvernig bergið
er flokkað í syrpur eftir aldri og innihaldi. Al-
gengast er að hafa skýr aldursviömið sem auð-
velt er að rekja en flokka berg eftir meginflokk-
um bergfræði go uppruna. Svona kort eru gagn-
leg bæði vísindamönnum og almenningi. Vís-
indamenn fmna þarna svör við spumingum sem
nýtast þeim við vinnuna en almenningur fræð-
ist um sjálfan grunninn undir fótum manna og
nýtast þær upplýsingar helst þeim er hafa gam-
an af hvers kyns náttúruskoöun.
Langþráð kort
Berggrunnskort af íslandi eiga sér sögu um
það bil aftur á miöja síðustu öld. Upp úr standa
fyrst og fremst tvö verk. Þorvaldur Thoroddsen,
sá ötuli fræðimaður, sá um gerð korts af öllu
landinu er gefið var út árið 1901. Fram th þessa
var það eina tiltæka berggrunnskortið í sæmi-
Bókmenntir
Ari Trausti Guðmundsson
legum mælikvarða. Mörg atriði þess eru furðan-
lega rétt. Síðara verkiö voru kortablöð í mæli-
kvarðanum 1:250.000. Guðmundur Kjartansson
jarðfræðingur hóf að vinna þau upp úr 1960 og
Náttúrufræðistofnun undir umsjón Hauks Jó-
hannessonar tók síðar við. Útgáfa Landmælinga
íslands og stofnunarinnar á kortunum nær nú
til 9 blaða af 11.
Það er því sannarlega þarft verk að gefa út
nýtt berggrunnskort af öllu íslandi í mælikvarö-
anum 1:500.000. Er vinna viö það hófst fyrir
nokkrum árum eygöu áhugamenn loks hið
handhæga kort sem vantaö hefur í áratugi og
leysir öldunginn hans Þorvaldar af hólmi. Og
nú er afurðin komin á markað; marglita kort
110 cm á lengd og 80 cm hátt. Náttúrufræöistofn-
un og Landmælingar gefa kortið út en höfundar
eru jarðfræðingarnir Haukur Jóhannesson
(Náttúrufræðistofnun) og Kristján Sæmundsson
(Orkustofnun) og nýta þeir upplýsingar frá
mörgum jarðvísindamönnum.
Aðallega kostir
Berggrunni íslands er skipt í ellefu deildir er
innihalda fyrst og fremst storkuberg - þaö er
að segja berg sem verður til úr kviku og eina
sem er set, yngra en 10.000 ára (frá nútíma).
Þessar tólf jarðlagadeildir eru auðkenndar með
jafnmörgum fremur stillilegum litum. Þarna
má til dæmis sjá hvaða hlutar landsins eru eldri
en 3,1 milljón ára og kemur t.d. glöggt fram
hvar fornar megineldstöðvar er að finna með
súru gos-, eða innskotsbergi (gulhtað) og basísku
innskotsbergi (grænlitað). Nýjustu hraun, yngri
en 1100 ára, koma vel í ljós inni á eldvirku svæö-
unum. Þannig mætti lengi telja. Ýmsar aðrar
upplýsingar eru á kortinu. Meðal annars sést
hvar þykkar og gamlar setlagasyrpur með surt-
arbrandi finnast og eldstöðvar frá nútíma eru
áberandi.
Ég tel mig hafa þekkingu í meðallagi á landinu
og jarðfræði þess og rýndi lengi í kortið. Megin-
niðurstaðan er sú aö vel hafi til tekist miðað
við núverandi þekkingu í jarðfræðinni og frem-
ur takmarkaða nákvæmniskortlagningu jarð-
laga.
Smávægilegir gallar
Aðfinnsluefni eru fá og fremur smávægileg.
Ég hefði kosið að sjá akvegi greinilegri á kort-
inu. Þeir eru ein helsta viðmiðun ferðamannsins
og víða þarf að rýna hvasst í kortið til að fylgja
þeim. Stórir gígar frá ísöld eru ekki merktir né
heldur toppgígar virkra keilueldfjaha (t.d. Eyja-
íjallajökuls) og viðmiöun viö nútíma þegar
sprungueldstöðvar eru færðar inn sem rauðir
punktar er stundum reikul. Eldstöðvar frá síð-
jökultíma eru t.d. færðar á kortið í vesturhlíðum
Eyjafjallajökuls en eldstöðvar vestan Tindfjalla
og á Fimmvörðuhálsi ekki. Þá er hæpið að
merkja tvær gosstöðvar á íshellu Grímsvatna
einar ahra gosstöðva undir jökulís. Fleiri eru
jafn vel þekktar og þær og raunar réttast að
sleppa þeim alveg þar eð þær sjást ekki á yfir-
borðinu. Fleira er hægt að tína til og til viðbótar
slíku koma svo fáein túlkunaratriði sem jarðvís-
indamaðurinn í mér er ekki sammála þeim fé-
lögum um. En jarðvísindin eru th þess að deha
um eins og önnur vísindi í þróun og umræðurn-
ar eiga ekki heima í þessu blaði. Prentvillur
fann ég ekki utan eina þar sem menn falla í
gamla gildru; skrifa 10.000 í enskum texta en
það lesa menn enskir sem 10 komma núll, núll
núll en ekki 10 þúsund og á tveimur stöðum var
skorið ofan af stöfum í prentun.
I>V
Flokkur Helga
Tómassonar
á nýju gólfi
Helgi Tómasson kemur á hsta-
hátíð með hluta af San Francisco
bahettflokknum sem hann
stjórnar, en á tímabih höfðu
menn gefið upp vonina um að fá
hann hingað sökum marghátt-
aðra ljóna í veginum.
Þótt ekki hafi endanlega verið
gengið frá efnisskrá vegna sýn-
ingarinnar hér, taldi stjórn lista-
hátíðar líklegt að dansaður yrði
einn ballett eftir meistara
Balanchine og tveir eftir Helga
sjálfan.
Þegar Helgi kom hingað th
lands í fyrra að kanna aðstæður,
taldi hann enga leið að dansa í
Borgarleikhúsinu sökum þess
hve hart sviðsgólfið þar er.
Nú hafa listahátíð og íslenski
dansflokkurinn tekið sig th og
keypt færanlegt dansgólf sem
nýtt verður við þetta tækifæri og
vonandi um alla framtíð.
Helgi Tómasson.
Grænar
blökkukonur
Á blaðamannafundi th kynn-
ingar á listahátíð fýldu popp-
blaðamenn grön eins og venju-
lega yfir vöntun á frægum popp-
urum á hátíðinni, jafnvel þótt
þeim væri sagt að það kostaði 5-7
milljónir að fá hingað Gypsy
Kings og 30 milljónir að fá sjálfan
Bob Dylan.
Listahátíð greiðir hins vegar
ekki nema rúma mhljón fyrir
tvær bráðskemmtilegar „stuð-
hljómsveitir" sem haldið hafa
evrópskum unghngum hug-
fóngnum á síðustu misserum,
sveit Salim Keita og Les Negres-
ses Vertes.
Skyldi poppurunum svíöa að
þessar sveitir eru hvorki breskar
né bandarískar, heldur frá Malí
og Frakklandi?
Serrasúlur
í Viðey
Þessa dagana er bandaríski
myndhstarmaðurinn Richard
Serra að reisa mikið landslags-
verk úr íslenskum stuðlabergs-
súlum úti í Viðey og skenkir lista-
hátíð þó með því skhyrði að stofn-
aður verði sjóður til styrktar ís-
lenskum myndhöggvurum.
Á blaðamannafundi listahátíð-
ar var th þess tekið að Serra
væri annars ekki vanur að gefa
verk af þessari stærðargráðu eft-
ir sig, heldur tæki hann fyrir um
30 mhljónir íslenskra króna.
Kantor kemur
ekki aftur
Einn af þekktustu leikhús-
mönnum í Evrópu, Pólverjinn
Tadeusz Kantor, kemur á Lista-
hátíð með víðfrægan Cricot -2
leikhóp sinn.
Kantor er nánast þjóðsagnaper-
sóna í lifanda lífi, en er kominn
til ára sinna og hyggst brátt setj-
ast í helgan stein. Leikverkið sem
hann og flokkur hans flytja hér
heitir raunar „Ég kem ekki aft-
ur“ og er því gæti hver íslending-
ur orðið síðastur að sjá Kantor
sjálfan á sviði.