Dagblaðið Vísir - DV - 30.06.1990, Blaðsíða 14

14
LAUGARDAGUR 30. JÚNÍ 1990.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaöur og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJANSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFANSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK, SlMI (91 )27022 - FAX: (91 )27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMlÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1000 kr.
Verð í lausasölu virka daga 95 kr. - Helgarblað 115 kr.
Það saxast á fullveldið
Við höfum látið öðrum í té hluta af fullveldi okkar.
Um minnst af valdaafsalinu hefur verið ágreiningur.
Helzt hafa hvalveiðisinnar rætt um, að rétt sé, að íslend-
ingar fari úr Alþjóða hvalveiðiráðinu, ef niðurstöður
þess í næstu viku verða ekki eins og þeim þóknast.
íslendingar hafa hingað til beygt sig nokkuð eftir nið-
urstöðum Alþjóða hvalveiðiráðsins. Að minnsta kosti
hafa hvalveiðar verið stöðvaðar um tíma að tilhlutan
ráðsins. Það væri ný vending, ef við hættum þátttöku
í fjölþjóðlegu samstarfi, og er ekki líkleg.
Hagsmunahópar úti í bæ hóta stundum að bera mál
sín fyrir aðila, sem séu æðri íslenzkum stjórnvöldum.
Menn hóta að kæra lög Alþingis, gerðir ríkisstjórnar
og úrskurði Hæstaréttar. Menn hafa jafnvel unnið mál
gegn íslenzka ríkinu fyrir evrópskum dómstóii.
Á sínum tíma beittum við vagni Alþjóðadómstólsins
í Haag til að ná viðurkenningu á sjónarmiðum okkar í
erfiðri þrætu við Breta og fleiri ríki um efnahagslögsögu
íslands. Við eigum í stöðugum utanstefnum til erki-
biskupa í fjölþjóðadómstólum og Qölþjóðasamtökum.
Við látum Norðurlönd ráða lögum hér á landi. Það
gerum við með því að þýða lög, sem þar hafa verið búin
til, og snúa þeim upp á ísland. Og nú á her manns að
fara af stað til að þýða reglugerðir Evrópubandalagsins
á íslenzku, svo við heyrum betur erkibiskups boðskap.
Um ekkert af þessu hefur verið deilt í alvöru, enda
vita menn af raunsæi, að fullveldi smáþjóðar eru tak-
mörk sett. Við lifum ekki einangruð á eyju. Við eigum
allt okkar undir góðum viðskiptum við umheiminn. Og
við verðum með hverju árinu háðari slíkum viðskiptum.
Það getur beinlínis verið hagkvæmt fyrir slíka þjóð
að spara sér vinnu með því að þýða lög og reglugerðir
annarra. Það getur líka verið beinlínis hagkvæmt fyrir
slíka þjóð að leita skjóls hjá fjölþjóðadómstólum og íjöl-
þjóðasamtökum gegn hinum sterku aðilum í heiminum.
Það er fleira en viðskipti, sparnaður og nærtækir
hagsmunir, sem varpa okkur í faríg aðila, sem taka til
sín skerf af fullveldi okkar. Til sögunnar eru að koma
nýjar ógnir, sem ekki verður barizt gegn, nema með fjöl-
þjóðlegu átaki. Stærsta ógnin er hrörnun jarðar.
í þessari viku var staðfest á alþjóðlegri ráðstefnu í
London, að eyðing ózonlagsins er meiri og hættulegri
en áður var gert ráð fyrir. Stjórnmálamenn á ráðstefn-
unni virtust átta sig á, að þjóðir heims verða að taka
höndum betur saman til að stöðva þessa eyðingu.
Ólíklegt er, að standi á íslendingum að leggja sitt af
mörkum. Þegar hefur verið ákveðið að draga hér á landi
hraðar úr notkun ózoneyðandi efna, svo sem freons í
úðabrúsum og halons í slökkvitækjum, en gert er ráð
fyrir í Qölþjóðasamningi, kenndum við Montreal.
Við þurfum einnig að leggja hönd á plóginn til að
byggja upp fjölþjóðasamstarf gegn gróðurhúsaáhrifum
koltvísýrings. Þótt málið sé enn ekki fullsannað, má þó
ljóst vera, að ekki er gott að verða vitur eftir á. Af örygg-
isástæðum þurfum við að draga úr koltvísýringi.
Eitt ægivaldið að utan, sem við stöndum andspænis,
er Evrópubandalag Evrópu. Ef við göngum í það, látum
við af hendi nokkuð af fullveldi okkar til viðbótar við
fyrra afsal á ótal sviðum. Sumir segja, að það sé eina
leiðin til að láta af vitfirringarstjórn í landinu.
Ef íslenzkir þjóðarleiðtogar halda áfram að ofstýra
landinu út í óreiðu, endar það með, að þeir og þjóðin
neyðast til að fela Evrópubandalaginu að leysa hnútinn.
Jónas Kristjánsson
Bandarisk fjár-
málastefna er orð-
in háð Japönum
Uppboðsgossiö a opinberu uppboði
í Miami í fyrri viku var ekki af
verri endanum. Þar komu undir
hamarinn 1440 Baccarat kristals-
glös, gullbryddur borðbúnaður,
silfurhnífapör í kílóatali, Limoges
postulín, Tiffany öskubakkar,
vindlarakastillar, vínvagnar úr
mahoní, osta- og tertuvagnar með
silfurhjálmum og mætti svo enn
lengi telja. Bandaríkjastjóm var
þarna að koma í verð búnaði úr
matstofu sparistjóðsstjómar Cen-
Tmst. Þessi stærsti sparisjóður
Flórída komst í opinbera eigu við
tveggja milljarða dollara gjaldþrot
fyrirtækisins.
íburðurinn og óhófið í stjóramat-
stofu CenTrust er önnur hliðin á
græðgi og ófyrirleitni gróðafíkla
Reagan-áranna. Hin er að slökun á
eftirliti og kröfum til heilbrigðs
rekstrar hefur orðið til þess að
gjaldþrota sparisjóðir skipta
hundruðum um allt land. Ríkið
ábyrgist innstæður í þeim allt upp
að 100.000 dollurum.
Skellurinn fyrir ríkissjóð Banda-
ríkjanna, og þar með skattgreið-
endur, er stórkostlegur. Brady fjár-
málaráðherra nefnir upphæðina
130 milljarða dollara, eftirlitsskrif-
stofa þingsins með ríkisfjármálum
325 milljarða, og þegar vextir af
lánsfé til aö greiöa spariijáreigend-
um réttmætar kröfur eru taldir
með kemst heildarupphæðin í 500
milljarða.
Var þó vandi bandaríska ríkis-
sjóðsins nægur fyrir. Samkvæmt
Gram-Rudman lögum um að mjaka
niður greiðsluhalla, má hann ekki
fara yfir 64 milljarða dollara á fjár-
lögum fjárhagsársins sem hefst 1.
október. Fjárlagastofnun áætlar
upphæðina 160 milljarða. Gengi
það eftir kæmi samkvæmt Gram-
Rudman til sjálfkrafa, flatur niður-
skuröur á fjölda viðkvæmra fjár-
lagaliöa.
Ut af þessu óskaði George Bush
forseti eftir viðræðum við þingleið-
toga um úrræði til að þoka fjárlaga-
hallanum niður á viö. Fundir hóf-
ust í apríl, en lengi vel gekk hvorki
né rak. Demókratar hafa meirhluta
í báðum þingdeildum. Þeim er ríkt
í minni hve djúgan þátt í sigri Bush
í síðustu forsetakosningum átti
vígorð hans: „Lesið af vörum mín-
um: Enga nýja skatta." Tortryggðu
leiðtogar demókrata forsetann um
að vilja koma á þá ábyrgðinni á
frumkvæði að skattahækkunum og
ólu ummæli sumra nánustu sam-
starfsmanna Bush á þeirri skoðun.
Nú hefur Bandaríkjaforseti tekið
af skarið. Flokksbræörum sínum á
Erlend tíðindi
MagnúsTorfi Ólafsson
þingi til skelfingar en demókrötum
til hugarhægðar hefur hann kveðið
upp úr með að frekari skattlagning
sé óhjákvæmileg, eigi að koma fjár-
lagahallanum niöur í viðráðanlega
stærð. En kollsteypu forsetans í
skattamálum veldur fleira en þörf-
in á að komast í kallfæri við meiri-
hlutaflokkinn á þingi um fjárlaga-
afgreiðsluna. Þar er ekki síður um
að ræða aðlögun af hálfu Banda-
ríkjastjómar að kröfum sem stjóm
Japans hefur lengi gert til hennar,
eigi hún að taka mark á bandarísk-
um athugasemdum við áhrif jap-
anskrar fjármálastjórnar á við-
skiptajöfnuð ríkjanna.
Viöræður hófust fyrir ári milli
Bandaríkjanna og Japans um ráð-
stafanir til að vinna bug á sfjóm-
kerfisbundnum viðskiptahömlum.
Enska heitið er Structural Impedi-
ments Initiative og þar af er dregin
skammstöfunin SII. Ein megin-
krafa Bandaríkjastjórnar í þessum
viðræðum er að Japansstjóm auki
stórlega fjárframlög til opinberra
frmakvæmda og greiði fyrir að-
gangi erlendra aðila aö selja til
þeirra efni, tækni og þekldngu.
Væru með því slegnar tvær flugur
í einu höggi, bæði aukið á eftir-
spurn á heimamarkaði og ýtt undir
innflutning. Um árabil hefur halh
Bandaríkjanna á vöruskiptareikn-
ingi við Japan verið um 50 milljarð-
ar dollara á ári.
Svar Japana við málatilbúnaði
Bandaríkjamanna hefur um lang-
an aldur verið að Bandaríkjamenn
yrðu aö lagfæra eigin ríkisbúskap
og þjóðfélagshætti á ýmsum svið-
um, æth þeir sér að ná þeirri sam-
keppnishæfni sem nauðsynleg er á
nútíma hátæknimarkaði. Brýnast
sé að hemja hallann á ríkisbú-
skapnum. Honum er mætt með er-
lendum lántökum, aðallega frá
Japan. Th að laða að erlent fjár-
magn th að geta lifað um efni fram
verða bandarísk stjórnvöld að
halda uppi háum vöxtum. Þeir ýta
svo undir hágengi Bandaríkjadoll-
ars, sem aftur torveldar útflutning
frá Bandaríkjunum, fyrir utan hví-
líkar drápsklyfjar hágengi helstu
lánsmyntarinnar leggur á þjökuð
þróunarlönd.
Bandaríkjastjórn verður að ijúfa
þennan vítahring með því að leggja
tíl atlögu við fjárlagahallann, segja
Japanir. Eha koma engar ráðstaf-
anir af japanskri hálfu að haldi.
Það bar svo upp á sama daginn
nú í vikunni að Bush forseti gekk
th fylgis við skattahækkanir, hvað
sem kosningaloforðum leið, og
samningamenn Japana í Sll-við-
ræðum í Tokyo komu verulega th
móts við bandarísku kröfuna um
aukin fjárframlög Japana til opin-
berra framkvæmda. Á undan var
farið símtal þeirra Bush og Kaifu
forsætisráðherra.
Hér með eru tímamót staðfest.
Bandaríkin hafa ekki lengur við-
skiptalegt bolmagn til að reka fjár-
málastefnu eftir eigin höfði forset-
ans, heldur eru nauðbeygð að taka
thlit th sjónarmiða helsta lánar-
drottins síns, Japans. Þetta er í
samræmi við önnur tímanna tákn,
th dæmis kom á daginn við uppgjör
eftir síðasta ár að þá fór Japan fram
úr Bandaríkjunum í fyrsta skipti
og varð hæst á blaði allra í framlög-.
um th annarra ríkja og er þar eink-
um um þróunaraðstoð að ræða.
Þegar gætir þess í Bandaríkjun-
um að ekki er öhum rótt yfir hverja
stefnu styrkleikahlutfoll Banda-
ríkjanna og Japans á efnahagssviði
hafa tekið. Komið er út eða á leið-
inni flóð bóka, sem eru ákaflega
neikvæðar í garð Japans og alls
sem japnaskt er. Engu er líkara en
verið sé að búa th nýjan óvin í al-
menningsálitinu, nú þegar kalda
stríðiö við Sovétríkin fjarar út.
Framlag stjómmálafræðiprófess-
orsins George Friedmans við ann-
an mann nefnist „Annað banda-
rísk-japanska stríðið" (The Second
U.S.-Japanese War) og virt forlag,
St. Martins Press, gefur út.
Svo skýrir New York Times frá
því aö hlerunarfyrirtækið NSA,
mannflesta leyniþjónustustofnun
Bandaríkjanna með stöðvar víða
um heim, ráðgeri að snúa sér frá
njósnum um hemaðarstarfsemi
Sovétmanna að iðnaðar-, tækni- og
viðskiptanjósnum um keppinauta
Bandaríkjamanna, Japam auðvit-
að í fremstu röð.
Magnús T. Ólafsson
Toshiki Kaifu, forsætisráðherra Japans, hefur sett sér að styrkja veika stöðu sina i stjórnarflokknum með þvi
að komast að viðunandi niðurstööu fyrir Japani í viðskptaerjunum við Bandaríkjastjórn.
Símamynd Reuter