Dagblaðið Vísir - DV - 30.06.1990, Blaðsíða 15

LAUGARDAGUR 30. JLJNÍ 1990.
15
' *> >s ^/> ;
■ ■

** *«

Í&KípS
v>/'

,
"■......i

DV-mynd GVA
Riddarar og kóngafólk
Þjóðin hefur legið í fótbolta og
kóngafólki að undanfómu.
Vart líður svo dagur að ekki sé
sparkað í þrjár tdl fjórar klukku-
stundir í sjónvarpinu. Mitt í þeirri
orrahríð kom svo náfrænka allra
sannra íslendinga, Elísabet Breta-
drottning, til landsins og skoðaði
íslensk hross og hunda.
Sem betur fer var drottningunni
ekki boðið norður fyrir heiðar þar
sem erlendir ferðamenn litu út úr
tjöldum sínum morgun einn í vik-
unni og héldu að jólasnjórinn væri
kominn.
Elísabetu vel tekið
Ekki verður annað sagt en lands-
menn og veðurguðir hafi tekið El-
ísabetu og Fihppusi, manni henn-
ar, vel.
Almenningur fylgdist með komu
drottningar og skammri dvöl henn-
ar hér af áhuga og ekki var laust
við að drottningin sýndi á sér al-
þýðlega hlið sem íslendingar
kunna vel að meta. Hún heilsaði til
að mynda upp á almenning í hjarta
Reykjavíkur, við Tjömina, nánast
eins og vel æfður stjómmálamaður
á kosningaferðalagi.
Þótt íslendingar hafi sjáifir valið
sér það hlutskipti að vera lausir
við kóngafólk er engu að síður
umtalsverður áhugi meðal lands-
manna á erlendum kóngum og
drottningum, prinsum og prinsess-
um og hvað þetta nú heitir allt sam-
an. Sá áhugi birtist meðal annars
í þeirri staðreynd að vel er fylgst
hér með fréttum af athöfnum og
ástandi konungsfjölskyldna álf-
unnar. Þannig er það reyndar einn-
ig í nágrannalöndum okkar.
Kóngafólkið er hluti af stjörnu-
gengi nútímans, líkt og vinsæhr
kvikmyndaleikarar eða frægar
íþróttastjömur.
Tákn um samhengi
Annars er kóngafólk út af fyrir
sig sérstætt fyrirbrigði á vomm
tímum. Þessi arfleifð frá hönum
öldum er fyrst og fremst form án
innihalds. Kóngafólkið prýöir sig
ölium ytri táknum þeirra vaida
sem þaö hefur fyrir löngu misst í
hendur lýöræðislega kjörinna full-
trúa - stjórnmálamannanna.
Nú á dögum er kóngafólk því
fyrst og fremst tákn um samhengið
í sögu þjóöar. í ríkjandi konungi
eða drottningu finnur þjóð, sem
annars er ansi sundurleit, einnig
sameiningartákn.
Áður fyrr fóm konungar fyrir
fylktu hði landa sinna gegn kon-
ungum nálægra ríkja. Þjóöimar
tókust á um auðlegð og völd á víg-
vellinum. Riddarar gengu í þjón-
ustu konunganna í von um frægð
og frama.
Riddarar
knattspyrnunnar
Um þessar mundir fara átök þjóð-
anna fram á knattspymuvöhum
ítahu. Þeir, sem á miðöldum hefðu
freistað gæfunnar sem riddarar
konunga, fara nú fyrir löndum sín-
um í keppninni um heimsmeistara-
titihnn í fótbolta. Maradona og
Miha, Gulht og Baggio, Stojkovic
og Schillaci, Matheus og Völler og
hvað þeir nú heita ahir saman eru
sannkallaðir arftakar Lancelots og
Rolands og annarra sögufrægra
riddara sem lifað hafa í munn-
mælum og sögum um aldir. Þessir
knattspyrnuriddarar eru engu
minni hetjur í augum ungu kyn-
slóðarinnar í dag en riddarar mið-
alda voru í augum þeirra sem voru
uppi fyrir hundruðum ára.
Þær þjóðir, sem náð hafa svo
langt að eiga landslið á Ítalíu,
standa hreinlega á öndinni þegar
þessir kappar ógna marki andstæð-
inganna. Og áhangendur stórstima
knattspyrnunnar um ahan heim
em gripnir sama æði. Sérhvert
mark, marktækifæri sem ekki er
nýtt, brot sem er dæmt eöa ekki
dæmt, snihdartaktar og mistök
kappanna - allt þetta hrærir í til-
finningum okkar þótt það sé ef th
viU í meira hófi en meðal keppnis-
þjóðanna sjálfra.
Þjóðremba
Þótt skipulega hafi verið unnið
að því frá lokum síðari heimsstyrj-'
aldar að draga úr þjóðemisstefnu
og hvetja tU samvinnu og sammna
ríkja, blundar þjóöemistilfmning
enn í flestum þjóðum og gýs upp
einmitt þegar menn sameinast í
átökum við aðra þjóð eða þjóðir.
Við íslendingar ættum að þekkja
þetta vel frá atburðum síöustu ára-
tuga. Sérhvert þorskastríð við
Breta kveikti þannig eldheitar
þjóðemistilfmningar í bijóstum
Laugardags-
pistill
Elías Snæland
Jónsson,
aðstoðarritstjóri
landsmanna sem umhverfðust í
„sanna íslendinga" vegna barátt-
unnar við Bretana vondu og vom
tíl í nánast hvað sem var.
Svipaður þjóðaræsingur greip
um sig í Bretlandi í svonefndu
Falklandseyjastríöi við Argentínu-
menn fyrir nokkmm árum. Það er
nefnilega gmnnt á ofstækinu jafn-
vel í vel menntuðu og skynsömu
fólki.
Það er því ánægjulegt þegar þjóð-
remban fær útrás með thtölulega
saklausum hætti eins og í fótbolta-
stríðinu á Ítalíu. Þar er nefnilega
ekki gripið til annarra vopna en
sparka og hrindinga og svona ein-
staka hráka þegar mikið liggur við.
Enn sem komið er að minnsta
kosti.
Þó er auðvitað aldrei að vita
nema úrsht í knattspymuleik geti
haft alvarlegri afleiðingar í fór með
sér. Fyrir nokkrum árum skall tíl
dæmis á alvömstríð mihi tveggja
grannríkja í Mið-Ameríku eftir
landsleik í knattspymu. Það getur
svo sem allt gerst í þessum heimi.
Annars hefur fótboltinn á ítahu
enn einu sinni sýnt hversu aht er
í heiminum hverfuht og skammt
milli fahs og frama. Þannig ríkir
þjóðarsorg í Brasilíu en þjóðhátið
á írlandi, í báðum tilvikum út af
einu einasta marki.
Jörðin lítið þorp
Heimsmeistarakeppnin á Ítalíu
er einn þeirra atburöa sem tækni-
undur síðustu ára færir inn á mhlj-
ónir heimila um víða veröld um
leiö og þeir gerast. Þegar Miha hinn
kamerúnski leikur sér að því að
skora hjá andstæðingunum, og
kemur knattspyrnusérfræðingum
sjónvarpsins alltaf jafnmikið á
óvart, sjáum við þá snilldartakta
hér norður á hjara veraldar um
leiö og áhorfendurnir á ítalska
knattspyrnuvellinum - og reyndar
betur vegna ólíkra sjónarhorna
margra myndavéla og sífehdra
endursýninga.
Þessu tökum viö eins og sjálf-
sögðum hlut þótt slíkt návigi
heimsbyggðarinnar við einstaka
atburði hafi veriö tæknilega ófram-
kvæmanlegt fyrir aðeins fáum
árum. Það er reyndar merkhegt,
og dæmi um ríka aðlögunarhæfni
mannsins, hversu fljótt byltingar-
kenndar breytingar verða hvers-
dagslegar.
Fótboltinn á ítahu er auðvitað
nýjasta og gleggsta dæmiö um þá
staðreynd, sem McLuhan kom orð-
um að svo skemmthega á sínum
tíma, aö á örfáum árum hefur
tæknibyltingin gert jörðina að litlu
þorpi. Við eru öh nágrannar.
Aukin velmegun
Gæðunum er vissulega afar mis-
skipt í þorpinu Jörð. Ahsnægtir við
aðalgötur en örbirgð við öngstræti.
Þrátt fyrir allt miðar þó fram á
veg en ekki afturábak. Velmegun
er almennari nú en fyrir aðeins
fáeinum áratugum. Sú sókn th
bættra lífskjara mun halda áfram.
Á næstu árum verða stórfelldustu
framfarirnar á því sviði líklega í
þeim Austur-Evrópuríkjum sem
hrista endanlega af sér þá hlekki
efnahagslegs einræðis sem haldið
hafa lífskjörum í lágmarki.
Framþróunin mun einnig halda
áfram í öðrum heimshlutum. Það
mun hins vegar ekki koma í veg
fyrir ógnir hungurs og vannæring-
ar í löndum eins og Eþíópíu þar
sem saman fer eymd stríðs og ein-
ræðis. Slíkar hörmungar, sem eru
fyrst og fremst af mannavöldum,
munu áfram dynja yfir ólánssamt
fólk sem veröur leiksoppur meira
og minna geðbilaðra valdastreitu-
manna.
Ógnin mesta
Síðustu áratugina hefur kjam-
orkuvígbúnaðurinn verið sameig-
inleg ógn jarðarbúa. Kjarnorku-
vopn risaveldanna hafa hangið
eins og Damoklasarsverð yfir þjóð-
um heims og gera reyndar enn.
Þótt stórveldin hafi vissulega náð
samkomulagi um að draga úr her-
afla sínum og vopnuð átök þeirra
á mhh séu nú afar ólíkleg eru
kjamorkuvopnin enn margfalt
fleiri en dugar th að eyða öhu lífi
á jörðinni. Enn hættulegra er þó
að mörg ríki, þar sem öfgamenn
fara meö völd, hafa þegar komið
sér upp kjamorkuvopnum eða eru
að því.
Samt bendir margt th þess að
ógnin mesta, og sú sem snýr að
öllum jarðarbúum, sé af öðmm
toga. Þar er átt við þá tímasprengju
sem margir vísindamenn telja að
fehst í eyðheggingu okkar á um-
hverfmu. Ósonlagið þynnist. Iðn-
aðarm'engunin drepur gróðurinn.
Regnskógimum er smám saman
eytt.
Þótt vísindamenn séu ekki á einu
máh um hversu fljótt þessi eyði-
legging breyti lífsaðstæðum á jörð-
inni, né hversu mikh sú breyting
verði, eru flestir á einu máh um
að hættan sé mikh.
Það er svo auðvitað einkennandi
fyrir mannskepnuna að þessi
mesta ógnun við líf okkar og kom-
andi kynslóða er af mannavöldum.
Elias Snæland Jónsson