Dagblaðið Vísir - DV - 11.08.1990, Qupperneq 14

14
LAUGARDAGUR 11. ÁGÚST 1990.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EVJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK, SlMI (91 >27022 - FAX: (91)27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJALSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Askríftarverð á mánuði 1000 kr.
Verð I lausasölu virka daga 95 kr. - Helgarblað 115 kr.
Byggðastefna til bölvunar
Við viljum, að sem mestur hluti landsins sé í byggð.
En ekki má eyða Qármunum í óráðsíu. Útkoman hefur
einmitt orðið sú, að byggðastefnan hefur verið baggi á
þjóðinni. í byggðastefnunni hafa fáeinir stjórnmála-
menn hreiðrað um sig, og þeir veita gæðingum sinum
fjármuni. Póhtískur litarháttur veldur þar mestu - ekki
arðsemi. Þess konar byggðastefna hefur kostað þjóðina
ógrynni í lífskjörum. Það er eitt af því, sem við verðum
að hætta. Til að bæta kjör landsmanna þarf að snúa við
blaðinu. Á þetta er drepið nú meðal annars vegna um-
ræðu um nýtt og stórt álver. Málið hefur nú þróazt yfir
í að verða byggðastefnumál, mál sem verður okkur
dýrt. Því er ekki að heilsa, að þetta færi okkur mikla
íjármuni. Þvert á móti má gera ráð fyrir, að staðsetning
verði ekki æskileg og bygging álvers með þeim hætti
kosti okkur ómældar fúlgur.
Friðrik Sophusson alþingismaðður útlistaði þetta í
kjaharagrein hér í blaðinu fyrir skömmu. Hann sagði
réttilega, að með ótímabærum og illa grunduðum yfir-
lýsingum ráðamanna um staðsetningu álversins hefðu
þeir veikt verulega samningsstöðu íslendinga. Nú blasir
við, að fljótfærnislegar fullyrðingar ráðherranna kunni
að kosta þjóðina nokkra mihjarða, þegar upp verður
staðið.
í árslok 1987 lauk starfshópur á vegum iðnaðarráðu-
neytisins gerð forathugana á hagkvæmni nýs álvers við
Straumsvík, og verkefnið fékk nafnið Atlantalverkefnið.
Staðarvalið byggðist á því áliti, að fjárfesting sparaðist
í aðstöðu, sem þegar var fyrir hendi. Við breytingar á
aðUum vaknaði áhugi á, að staðarvalið yrði annað en
Straumsvík. Þá væri rétt, að þeir, sem vilja annað stað-
arval, greiði þann viðbótarkostnað, sem það veldur. ís-
lendingar ættu ekki að borga það. En þá hefur upp-
hafizt mikið spil stjórnmálamanna, sem kostar okkur
vafalaust miUjarða. Stjórnmálamenn stíga á stokk og
vUja fá álverið tU sín. Sagt er, að íslenzkir ráðamenn
séu reiðubúnir til að greiða mikið fé, falli staðarvalið
inn í svonefnda byggðastefnu. Hér hefur dæmið því
snúizt við. Allt í einu erum það við, sem erum farin að
borga brúsann - peninga skattborgara fyrir álverið.
IUu heilh hefur þetta verið saga byggðastefnu hér á
landi. Hún hefur verið tU bölvunar. Þar er fyrst og
fremst um að kenna fyrirhyggjuleysi stjórnmálamanna.
Var tU dæmis vit í að dreifa skuttogurum um landið
eins og gert var, svo að flotinn varð alltof stór og aUtof
dýr? Var meining með öllum refabúunum? Þetta eru fá
dæmi af mörgum. Eitt það mál, sem bætti kjör þjóðar-
heildarinnar mest, væri að leggja byggðastefnu niður.
Þá ætti að láta arðsemi stýra ferðinni. Með því væri
unnt að bæta kjör launamanna um tugi prósenta.
Og nú slást þeir um álverið.
Það mál hefði einmitt átt að geta orðið okkur gott
mál - eitt af því sem bætti hag þjóðarinnar.
En annað gerist, eftir að stjórnmálamennirnir eru
komnir þar með puttana, og hinir óvönduðustu þeirra
beita sér fyrir því, að gæðingum verði hyglt.
Og íslendingar eiga rétt einu sinni að fara að greiða
of íjár fyrir þetta.
Ráðamenn hér eru tilbúnir að greiða stórfé til að
geta ráðskazt með staðarvalið. Arðsemissjónarmiðin
hverfa. Því er rétt að taka undir með þeim, sem benda
á, að stóriðjumáUnu hefur verið klúðrað.
Haukur Helgasor>
Arabalöndin púðurtunna
ef í odda skerst milli
íraks og Bandaríkjanna
Saddam Hussein íraksforseti fer
ekki í launkofa meö hvers vegna
hann ásælist nágrannaríkiö Kú-
veit. írak vantar sárlega fé, og það
er óvíða á jarðríki að finna í slíkri
gnótt sem þessu veikburða fursta-
dæmi. Átyllur hefur hann nógar.
Lengi hafa írakar sakað Breta um
aö sníða Kúveit af landi þeirra til
að aíla sér fótfestu við botn Persa-
ílóa. Löngu áður en Saddam Huss-
ein kom til sögunnar, eftir aö Kú-
veit fékk sjálfstæði 1961, gerðu ír-
akar sig líklega til að herja á það.
Bretar höfðu þá enn þau ítök á
þessum slóðum að þeir fengu
skakkað leikinn, og var meðal ann-
ars samið um aðgang að olíulind-
um á umdeildu svæði við landa-
mærin.
írak er flakandi í sárum eftir átta
ára fórnfreka styrjöld við Íran. 01-
íutekjurnar hrökkva hvergi nærri
til að kosta endurreisnaráætlanir,
síst þegar olíuverð hríðfellur, eins
og gerðist framan af þessu ári, af
völdum framleiðslu umfram kvóta
í Kúveit og Sameinuðu furstadæm-
unum. Þar að auki þarf að standa
straum af gífurlegum stríðsskuld-
um. írak fór með 35 milljarða doll-
ara gjaldeyrisforða sinn í stríðs-
reksturinn. Þar að auki þykir var-
lega áætlað að Saddam Hussein
hafi fengið 70 milljarða dollara að
láni, 30 milljarða í Evrópu, Amer-
íku og Austur-Asíu en 40 milljarða
hjá arabaríkjum, þar af 10 millj-
arða hjá Kúveit.
Emíraættin Sabah í Kúveit, sem
þar hefur ráðið öllu og sér í lagi
fjármálum, hefur reynst einstak-
lega lagin að ávaxta olíugróðann.
Síðari ár er tahð að arður af fjár-
festingu erlendis á vegum Kúveita
hafi numið hærri ijárhæðum en
tekjur af olíuútflutningi, sem þó
hefur verið 1,2 til 1,5 milljónir olíu-
fata á dag. Heildarfjárfesting Kú-
veit erlendis er talin nema 100 mill-
jörðum dollara. Þar er um að ræða
væna hluti í stórfyrirtækjum eins
og British Petroleum og Midland
Bank í Bretlandi, Daimler Benz og
Hoechst í Þýskalandi-og Agnelli á
Ítalíu. Þar að auki fasteignir niiklar
og hvers kyns verðbréf. Nú hefur
allur þessi auður verið frystur, til
að forða honum úr klóm Saddams
Husseins, og þykir sýnt að af hljót-
ist í fyllingu tímans áratuga upp-
grip fyrir lögfræðinga að greiða úr
flækjunum sem óhjákvæmilega
hafa myndast, þegar gripið er svo
skyndilega inn í síkvikan fjár-
magnsmarkað tölvualdar.
Haldist Saddam Hussein uppi að
leggja undir sig Kúveit, gerbreytast
valdahlutföll við Persaflóa og inn-
an OPEC, Samtaka olíufram-
Erlend tíðindi
Magnús Torfi Ólafsson
leiðsluríKja. Aðgangur íraks að sjó
verður allur annar og betri. Hlut-
fall þessa nýja veldis af olíufram-
leiðslu ríkja í OPEC nálgaðist
fimmtung, slagaði upp í Saudi-
Arabíu. Undir eyðimerkurskikan-
um sem Kúveit tilheyrir er áttundi
hluti af sannreyndum olíubirgðum
f jörðu og nægðu til tveggja alda
með svipuðu vinnslumagni.
Meiru skiptir þó að furstadæm-
unum suður með vesturstönd
Persaflóa og Saudi-Arabíu stafaði
stöðug ógn af hervaldi íraks. Sadd-
am Hussein ræður milljón manna
stríðsvönum her, vel búnum til
landhernaðar. Hann er boðberi
þeirrar stefnu Baath-flokksins, aö
arabar séu alhr ein þjóð, landa-
mærin sem skipta henni séu arfur
frá nýlendutímanum.
Boðskapur hans beinist th lág-
stéttarinnar í þessum löndum, hún
eigi að fá að njóta olíuauðsins að
sínum hluta en fámenn höfðingja-
stétt eigi ekki að fá að ráðskast með
hann eftir geðþótta sínum. Fyrir
þetta er frjór jarðvegur við Persa-
flóa vestanverðan. Innflutt vinnu-
afl sér um dagleg störf, en heima-
menn stjórna eða leika sér. í Kú-
veit eru útlendingar nær tveir
þriðju íbúa, í Sameinuðu fursta-
dæmunum fjórir fimmtu og hart-
nær þriðjungur í Saudi-Arabíu.
Því er engin ástæða th að vé-
fengja Saddam Hussein, þegar
hann tjáir George Bush Banda-
ríkjaforseta, að af sinni hálfu séu
engin áform uppi um að herja á
Saudi-Arabíu. Hann þarf ekki á
slíku að hcdda. En af sömu ástæðu
hefur Bandaríkjastjórn ákveðiö að
jafna um einvaldinn í Bagdad hvað
sem það kostar. Olíuinnflutningur
Bandaríkjanna hefur fariö vaxandi
og er að komast yfir 50% olíunotk-
unar. Þar aö auki hafa stjórnir
Saudi-Arabíu og furstadæmanna
setiö um misjafnlega langan aldur
í skjóli Bandaríkjanna. Hrun
þeirra ofan á fall keisarastjórnar-
innar í íran væri meiriháttar áfall
fyrir bandaríska stórveldisaðstöðu.
Bandaríkjaforseti sem léti slíkt
viðgangast ætti sér ekki viðreisnar
von heima fyrir. Bush má vera þess
minnugur, að vinsældir hans hjá
löndum sínum náðu hámarki eftir
að hann lét 82. fallhlífaherdeildina
ráðast inn í Panama til að skipta
þar um stjórn. Síðan hefur hallað
undan fæti. Neh, sonur forsetans,
reyndist bendlaður við mesta fjár-
málahneyksli í sögu landsins,
sparisjóðahrun sem á eftir að kosta
skattgreiðendur allt að 500 millj-
arða dollara. Samdráttarmerkja
gætir í bandarísku atvinnulífi. Nú
er 82. fallhlífaherdehdin komin
fyrst bandarísks liðsEtfla til Saudi-
Árabíu.
Bandaríski landvarnaráðherr-
ann, Dick Cheney, varð að beita
töluverðum fortölum í Rijadh til
að fá Fadh konung th að fahast á
komu bandarísks herafla til Saudi-
Arabíu. Af ótta við almenningsálit-
ið hafa Saudar fram til þessa látið
bandalagið við Bandaríkin fara
sem lægst. Fæstar stjórnir araba-
ríkja mega th þess hugsa að írak
komist upp með að gleypa Kuveit.
En þeim hrýs hugur við afleiðing-
unum í löndum sínum, ef Banda-
ríkjamenn hefja atlögu gegn arab-
isku ríki af arabisku landi. Mál-
staður íraka á sér eins og áður
sagði töluverðan hljómgrunn með-
al almennings, og allt gæti farið í
bál og brand innanlands. Ekki bæt-
ir úr skák að nú er her vantrúaðra,
frá kristnu landi, kominn í það ríki
sem gætir helgustu staða íslams.
Minningin um krossferðirnar lifir
enn meðal múslíma.
Ekki síst fyrir þessa sök hafa
stjórnir Bandaríkjanna og Saudi-
Arabíu lagt fast að Hosni Mubarak
Egyptalandsforseta og Hassan Ma-
rokkókonungi að leggja lið í púkkiö
en báðir neitað. Þegar þetta er ritað
er að koma saman í Kairó ráðstefna
æðstu manna Arababandalags-
ríkja. Mubarak efnir til hennar að
eigin sögn til að gera lokatilraun
th að finna friðsamlega lausn deil-
unnar meðal arabaríkjanna sjálfra.
Taugastríðiö, sem yfir stendur,
miðar meðal annars að því að ýta
undir öfl í íransher sem kynnu að
vilja losa sig við Saddam Hussein,
sem sýndi litla hemaðarlega dóm-
greind, þegar hann anaði út í
Persaflóastríðiö. En hann hefur
haft langan tíma til að festa sig í
sessi og brytjað niður þá sem hann
tortryggir.
Hermenn úr 82. fallhlífaherdeild Bandarikjahers að verki í Panamaborg eftir innrásina í desember i vetur. Nú
er 82. fallhlifaherdeildin komin til Saudi-Arabíu.
Símamynd Reuter.