Dagblaðið Vísir - DV - 17.12.1990, Blaðsíða 22

22
MÁNUDAGUR 17. DESEMBER 1990.
HÁRTAP
Hvernig iíturðu út?
Ekki bíða of lengi með að fá þitt eigið
hár sem vex eðlilega. Nýjasta þróun
í meðferð gegn hártapi. Ókeypis ráð-
gjöf og skoðun hjá okkur eða heima
hjá þér. Lífstíðarábyrgð.
Hringiö (best milli kl. 19 og 21) eða
skrifið og fáið sendan bækling.
Skanhar
Norðurtúni 11, 225 Álftanesi
Simi 91-650076 eða 91-650276.
Nafn: .................................
Heimili: ..............................
Póstnr.: ..............................
Sími: .................................
ÁTTÞÚVIN
innanlands
eða erlendis sem þú vilt
láta eiga
kyrrðarstund
um jólin?
ISLENSKIR
ÍSLENSKIR
JÓLASÁLMAR
með kirkjukór
Lágafellssóknar.
Kemur þægilega
á óvart.
Meiming
Svipmikill
einstaklingur
Gunnlaugur Þórðarson lögfræðingur segir frá
því í nýútkominni minningabók sinni, Ævibrot-
um, er hann var ungur aðstoðarmaður tiginna
breskra laxveiðimanna. Þetta var rétt fyrir síð-
ari heimsstyijöld, og Gunnlaugur taldi mikla
stríðshættu stafa af þýskum nasistum. Bretam-
ir tóku því fjarri og voru satt að segja hissa á
hinum kotroskna íslenska unglingspilti að hafa
skoðun á þessu máh. Skömmu eftir stríðsbyijun
fékk Gunnlaugur hins vegar póstkort frá einum
Bretanna, þar sem hann hældi honum fyrir
framsýnina og hafði til marks um gáfur íslend-
inga! Hér er Gunnlaugi Þórðarsyni rétt lýst.
Hann er maður hreinskilinn, hispurslaus og
höfðingjadjarfur. Hann bindur bagga sína ekki
sömu hnútum og margir samferðamenn, skeytir
lítt um almenningsáht eða orðasveim og er rek-
inn áfram af ríkri réttlætiskennd og óskaplegri
athafnaþörf.
Oftar en ekki hefur Gunnlaugur haft rétt fyrir
sér. Til dæmis var hann einn fárra lögmanna,
sem þorði að rísa gegn fjölmiðlafárinu í máli
Magnúsar Thoroddsens árið 1988, og á dögunum
skrifaði hann athyglisverða grein, þar sem hann
benti á það, að stjórnmálamenn ganga nú að því
vísu, að forseti íslands gegni ekki því hlutverki
sínu að vera vamagli í stjórnkerfinu, heldur sé
hann eins konar gúmmístimpill í höndum
þeirra. Er gleggsti vottur þessa sú hugmynd
Jóns Baldvins Hannibalssonar að rjúfa þing,
þegar sýnt þótti, að bráðabirgðalög stjórnarinn-
ar gegn háskólamenntuðum ríkisstarfsmönnum
féhu á þingi, mynda starfsstjóm og setja sömu
bráðabirgðalög aftur! Gleymdi hann því, að for-
seti íslands deilir löggjafarvaldinu með ríkis-
stjórn, þegar þing situr ekki?
Þessi bók Gunnlaugs nær að vísu aðeins fram
Gunnlaugur Þórðarson.
til ársins 1973. Hann segir frá æsku sinni á
Kleppi, þar sem faðir hans var læknir, hjóna-
bandi, námi og störfum. Víkur hann meðal ann-
ars að kynnum sínum af tveimur íslenskum
listamönnum, þeim Gunnlaugi Scheving og
Karli Kvaran, sem hann studdi meö ráðum og
dáð, og deili ég þar smekk með Gunnlaugi: Þetta
voru afbragðslistamenn. Margt er kátlegt í bók
Gunnlaugs, og skal ég játa, að ég skellti stundum
upp úr við lesturinn. Eitt atvikið var, að Gunn-
laugi var ekki hleypt góðglöðum inn í hús til
unnustu sinnar um kvöld, og tók hann það þá
til bragðs í hefndarskyni að bera hlið úr næstu
görðum að húsinu, svo að fólk kæmist ekki út!
I annað skipti var hann í fór með útlendingi,
sem ætlaði að halda langa og leiðinlega ræðu.
Gunnlaugur sá, að hverju dró, og við fyrstu
málhvíld ræðumanns hóf hann lófatak, hátt og
snjallt, aðrir tóku undir, og varð gesturinn að
binda enda á ræðuna!
Fróðlegur kafli er í bókinni um það, er Gunn-
laugur sá um það á vegum Rauða krossins að
Bókmenntir
Hannes Hólmsteinn Gissurarson
útvega ungverskum flóttamönnum hæli á ís-
landi, en fyrir það réðst Þjóðviljinn harkalega á
hann. Þá segir hann nokkuð frá deilu sinni við
Hans G. Andersen þjóðréttarfræðing, en Gunn-
laugur mun hafa verið sakaður um að hafa
hnuplað frá honum efni í doktorsritgerð sína
um landhelgismálið, sem hann varði við Svarta-
skóla í París. Er Gunnlaugur að vonum sár yfir
þessari ásökun. Hefði ég raunar viljað fá ræki-
legri greinargerð um hinn fræðilega ágreining
þeirra Hans. Þá verður Gunnlaugi tíðrætt um
drauma og yfirnáttúruleg fyrirbæri, og- leynir
sér ekki, að hann er mikill áhugamaður um þau
mál öll, og skilur þar með okkur. Gunnlaugur
talar enn fremur tæpitungulaust um einkamál-
sín í þessari bók, enda maður ófeiminn. En
sviðssjúkur er hann ekki, eins og margir þeir,
sem nú senda frá sér bækur.
Gunnlaugur Þóröarson:
Ævibrot
Setberg, Reykjavik 1990.
Dé Loríghi djúp-
steikingarpotturinn
er byltingarkennd
nýjung
Hallandi karfa, sem snýst
meðan á steikingu stendur:
• jafnari steiking
• notar aðeins 1,2 Itr. af olíu
í stað 3ja Itr. í venjulegum"
pottum
• styttri steikingartíma
• 50% orkusparnaður
Dé Longhi erfallegur
fyrirferharlítill ogfljótur
/ponix
HÁTÚNI 6A SIMI (91)24420
„Sem logsár minning
frá liðnum degi“
Um Stéfán frá Hvítdal (1887-1933) hefur Hall-
dór Laxness sagt að bestu kvæði hans séu „bein-
línis úr hans persónulega lífi“. Og það er ein-
mitt megineinkenni þessarar bókar Ivars Org-
land að þar er á skemmtilegan hátt fléttað sam-
an æviatriöum og ritskýringu. Tilurö einstakra'
kvæða er rædd í samhengi við atburði í ævi
skáldsins. Hér er m.ö.o. beitt svokallaðri ævi-
sögulegri rannsóknaraðferð en hún miðar aö
því að skýra og túlka bókmenntaverk í ljósi
æviferils og skapgerðar þess sem saman setti.
Enginn starfar í tómarúmi eða kemst hjá því
að verða fyrir áhrifum frá umhverfi sínu. Þess
vegna er það mjög girnilegt til fróðleiks að
kanna þetta samspil eins og hér er gert og sér-
staklega er það kærkomið áhugamönnum um
ævisagnaritun sem eru eins og alkunna er fjöl-
margir hér á landi.
í þessari bók hefur höfundurinn tekið sér fyr-
ir hendur að varpa ljósi á þá spurningu hvers
virði Noregsdvöl Stefáns á árunum 1912-15 var
honum en fram að útkomu þessarar bókar voru
Noregsár hans „sveipuð rökkurmóðu", eins og
komist er að orði í inngangsorðum. Gerð er
grein fyrir baráttunni milli brauðstritsins og
skáldskaparins og einkum þó lestri Stefáns á
norskum bókmenntum.
„ Alls staðar jafnbölvað“
Á Noregsárum sínum varð Stefán fyrir þeirri
bitru lífsreynslu að veikjast af lungnaberklum
og vistast á sjúkrahúsum og hælum. Hann þótti
erfiður sjúklingur, hirðulaus um að fylgja fyrir-
mælum lækna og þijóskur viö forstöðukonu.
„Það er sama hvar maður fer, það er alls staðar
jafnbölvað," voru ummæli sem hann lét sér oft
um munn fara. Þessi reynsla setur mjög svip-
mót sitt á kveðskap hans, eins og kemur vel
fram í kvæðinu „Skuggabjörg“ („Skammt er
heim að Skuggabjörgum/skellum undir nára“)
sem Ivar Orgland telur að eigi rætur að rekja
til fótarmeins Stefáns og feigðarkvíðans sem var
eins og undirtónn eöa viðlag í lífi hans á þessum
árum.
Bókmeruitir
Gunnlaugur A. Jónsson
Bókin „Söngvar fórumannsins“ er meginvið-
fangsefnið í rannsókninni á skáldskap Stefáns
en sú bók fær þá dóma aö vera persónubundn-
asta bók hans og jafnframt sú sem gædd sé
mestu lífi. Það er og mat Orglands að þar komi
fram sterkust áhrif af Noregsdvöl skáldsins.
Áhrif frá lausrímuðum norskum Ijóðum
Þegar Stefán gaf út „Söngva förumannsins"
1918 leyndi sér ekki að eitthvað nýtt var komið
til sögunnar í íslensku bókmenntalífi og sumir
ritdómarar töluðu um að hann heföi komið fram
eins og nýr spámaður. Það er því mjög forvitni-
leg spurning hvort þetta hafi staðið í nokkru
sambandi við Noregsfór hans. Svar þessarar
bókar við þeirri spurningu er tvímælalaust ját-
andi. Orgland leitast viö að sýna fram á skyld-
leika með kveðskap Stefáns og norskra skálda
og bendir í því sambandi m.a. á Vilhelm Krag,
forystumann nýrómantísku stefnunnar í Nor-
egi. Þá heldur hann því fram að lestur Stefáns
á lausrímuðum norskum ljóðum hafi leitt til
þess að hann losaði sig úr rímfjötrunum þó að
hann héldi fast við íslenska stuðlasetningu í
samræmi við ströngustu reglur.
á einum stað yrkir Stefán þannig um Noregsár
sín:
Sem logsár minning
frá liðnum degi
er ævintýrið
úr austurvegi
Þýðing trúarinnar
„Trúin var innilegasta tilfinning skáldsins frá
Hvítadal,“ segir höfundur og sjálfum þótti mér
einna forvitnilegast að kynnast því hvern sess
trúin skipaði í lífi hans og kveðskap. Hljómur
kirknaklukknanna átti sterk ítök í trúartilfinn-
ingu Stefáns allt frá bernsku og eru mörg dæmi
um það í ljóðum hans, t.d. í ljóöinu „Aðfanga-
dagskvöld jóla 1912“ en um það sagði Jakob
Jóh. Smári að það væri „ódauðlegt eins og Pass-
íusálmarnir". Sjálfum hefur mér alltaf þótt sér-
staklega vænt um það ljóð því afi minn, Sig-
valdi Kaldalóns, gerði lag viö það, eins og raun-
ar fleiri ljóð Stefáns. Sömuleiðis gerði Selma,
móðir mín, lög við ljóð Stefáns, þ. á. m. ljóðið
„Skýldu mér“ sem er með kaþólskum blæ, eins
og mörg ljóða Stefáns, og var ekki að furða því
hinn 28. september 1924 var Stefán tekinn inn í
kaþólska söfnuðinn og var Halldór Kiljan Lax-
ness guðfaðir Stefáns við þá athöfn.
Vandað fræðirit
Heimildaöflun höfundar er aðdáunarverð og
ómetanleg og hefur hann farið mjög víða í leit
aö heimildarmönnum. Hún hefði varla verið
framkvæmd af íslendingi og ekki mátti höfund-
ur heldur vera seinna á ferðinni því árið 1947,
þegar hann hófst handa, voru enn ýmsir mikil-
vægir heimildarmenn um Noregsár Stefáns á
lífl. Það er augljóst að þetta læsilega vísindarit,
sem nú er aðgengilegt okkur íslendingum í mjög
vandaðri þýðingu, mun um ókomin ár reynast
sá grunnur sem allar rannsóknir á kveðskap
skáldsins frá Hvítadal hljóta að byggjast á.
Það er ekki einfölduð mynd sem hér er dregin
upp af skáldinu Stefáni frá Hvítadal. Höfundur
leggur áherslu á hversu marglyndur Stefán var
en jafnframt að hann hafi verið nýr og ferskur
þegar hann kom fram og að bestu kvæði hans
séu alltof merkileg til að þjóðin megi leggja þau
fyrir róða.
Ivar Orgland
Stefán frá Hvitadal og Noregur
Rannsókn á norskum áhrifum á íslenskt Ijóöskáld á
20. öld
Steindór Steindórsson frá Hlöðum þýddi
Bókaútgáfa Menningarsjóós
Reykjavík 1990