Dagblaðið Vísir - DV - 05.01.1991, Blaðsíða 14

14
LAUGARDAGUR 5. JANÚAR 1991.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÖLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK, SÍMI (91 )27022 - FAX: (91)27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1100 kr.
Verð I lausasölu virka daga 105 kr. - Helgarblað 130 kr.
Veiki hlekkurinn
Ríkisstjórnin er veiki hlekkurinn í þeirri keðju, sem
ber þjóðarsáttina. Ráðherrar skreyta sig stolnum fjöðr-
um, þegar þeir eigna sér árangurinn í efnahagsmálum.
í raun hafa aðrir komið þeim samningum á, sem sköp-
uðu grunn til bata í efnahagsmálum. Þetta verður kosn-
ingamál, enda líður vart dagur án þess að einhver ráð-
herrann stæri sig af ástandinu í þeim efnum.
Réttmætar efasemdir um stefnu ríkisstjórnarinnar í
efnahagsmálum komu fram í nýútkomnu riti iðnrek-
enda á Norðurlöndum, Nordic Economic Outlook. Sér-
fræðingar þeirra samtaka hafa kannað efnahagshorfur
á Norðurlöndunum hver í sínu heimalandi. Þar segir,
að uppi séu talsverðar efasemdir um stefnu ríkisstjórn-
arinnar í Qármálum og peningamálum eins og það er
' orðað. Aðhaldsleysi í ríkisíjármálum og peningamálum
gæti leitt til þess, að þensla myndaðist í efnahagslífinu,
einkum ef af byggingu áformaðs álvers og tengdra virkj-
ana verður. Jafnframt umljúki sérstök óvissa efnahags-
stefnuna vegna alþingiskosninganna, sem verða í vor.
Þetta er tvímælalaust rétt mat. Ekki skal andmælt bygg-
ingu álvers, en eigi vel að vera, þyrfti aðhald að koma
á móti á öðrum sviðum, svo að jafnvægi verði. Ella
færu mál úr böndum, einkum þegar slíkar framkvæmd-
ir bættust ofan á hallarekstur ríkisins.
Þrátt fyrir vaxandi skattbyrði verður áframhaldandi
halli á ríkissjóði í ár. Ríkissjóður hefur þá samfellt ver-
ið rekinn með halla um sjö ára skeið, sem er hið lengsta
í 45 ár. Sérfræðingar benda á, að peningamagn hafi
vaxið of hratt. Hvort tveggja þetta er hvati til verð-
bólgu, sem mundi á svipstundu eyðileggja árangur þjóð-
arsáttarinnar og þar með alls þess, sem hinir almennu
launþegar landsins hafa á sig lagt til þess að árangur
næðist í efnahagsmálum.
Auðvitað er það ljóst öllum sérfræðingum, sem ekki
eru beinlínis á vegum ríkisstjórnarinnar, að mikið
skortir á, að stjórnvöld standi við sinn hluta þjóðarsátt-
ar. Almenningur veitir þessu síður athygh og kann að
láta blekkjast af áróðri og fagurgala. Fólk tók auðvitað
eftir deilunum um bráðabirgðalögin í launamálum há-
skólamanna, og menn létu í sér heyra, til þess að stað-
inn yrði vörður um þjóðarsáttina. Allt hitt er flóknara
efni.
Veitum athygli veikasta hlekknum, því að mikið er
í húfi. Verðbólgan hefur að undanfórnu loks orðið skikk-
anleg tala. Horfur eru á, að meðalgengi krónunnar hald-
ist óbreytt í ár. Framleiðslan hefur smám saman verið
að komast í lag, þótt vöxtur hennar verði kannski hverf-
andi í ár vegna loðnubrests, þá erum við þó að komast
upp úr skeiði síminnkandi framleiðslu á ári. Þannig
hefur þjóðarsáttin verkað.
Þess vegna eru höfuðsmenn stjórnarstefnunnar úr
takti. Þeir setja skattamet en varpa jafnvægi í ríkis-
rekstrinum og peningamálum út í hafsauga. Þeir tala
um nýtt álver en gera síður en svo tilraun til að draga
úr umsvifum annars staðar. Fjárlögin eru kosningaíjár-
lög, þar sem ábyrgðinni er kastað yfir á þá, sem við
taka að loknum kosningum.
Árangurinn í efnahagsmálum má varðveita, verði
framhaldið rétt. En auðvitað efast landsmenn um, að í
sandkassaleik stjórnmálamanna finnist nokkrir þeir,
sem munu bjarga málum.
Því er sú hætta til staðar, að árangurinn spillist, þeg-
ar á líður árið, vegna ábyrgðarleysis landsfeðranna.
Haukur Helgason
Skrykkjótt frið-
arviðleitni reynd
í tímaþröng
Fyrir áramót var tilboð George
Bush Bandarikjaforseta til Sadd-
ams Hussein íraksleiðtoga, um
gagnkvæmar heimsóknir utanrík-
isráðherra landanna í úrslitath-
raun til að afstýra stríði um Kú-
væt, orðið að skæklatogi um dag-
setningar. Bandaríkjastjóm kvað
James Baker utanríkisráðherra
ekki fara tii Bagdad síðar en 3. jan-
úar, ella væri að engu ger marka-
línan tU valdbeitingar gegn hemá-
msliði íraks í Kúvæt, sem Öryggis-
ráðið hafði sett við 15. sama mánaö-
ar. Iraksstjóm svaraði að Saddam
gæti ekki hitt Baker fyrr en 12. jan-
úar.
Dagsetningar geta naumast talist
fullnægjandi ástæða til að láta niö-
ur falla viðleitni til að koma í veg
fyrir styrjöld, sem bersýnilega yrði
bæði mannskæð, skaðvænleg jafnt
heimshagkerfinu og pólitískum
stöðugleika í þýðingarmiklum
heimshluta og hefði jafnvel ófyrir-
sjáanlegar afleiðingar fyrir lífríki
jarðar. Þetta viðhorf gerði svo
rækilega vart við sig, einkum á
Bandaríkjaþingi og í Evrópubanda-
laginu, að nú hefur Bush snúist
hugur og hann býður nýjar dag-
setningar, að þessu sinni fyrir fund
utanríkisráðherranna, Bakers og
Tariqs Aziz, á hlutlausum stað,
Genf í Sviss.
Sunnudaginn milli jóla og nýárs
skomu fram á bandarískum sjón-
varpsstöðvum þrír áhrifamenn á
Bandaríkjaþingi og beindu ein-
dreginni aövömn til Bush að láta
ekki við svo búið standa, heldur
sýna frekari viðleitni til að leita
annarrar lausnar en styrjaldar.
„Bandaríska þjóðin er alls ekki á
bandi stríðs enn sem komið er,“
sagði Bob Dole, leiðtogi rebúblik-
ana í öldungadeildinni.
Les Aspin, demókrati og formað-
ur hermálanefndar fulltrúadeildar,
sagði skorinort að atlaga mætti
ekki eiga sér stað nema beinar við-
ræður hefðu verið reyndar fyrst.
„Fólk vill vera visst um að við höf-
um fullreynt alla aðra kosti. Ein-
hvers konar fundur er í rauninni
óhjákvæmilegt skilyrði.“
„Ég er ekki á því að bandaríska
þjóðin styðji að senda landa sína í
bardaga, fyrr en öll önnur úrræði
hafa verið þrautreynd," sagði Lee
Hamilton, demókrati og varaform-
aður utanríkismálanefndar full-
trúadeildar.
í sömu blöðum og herma þessi
mnmæli bandarísku þingmann-
anna er skýrt frá ákvörðun stjórna
ríkja Evrópubandalagsins að efna
til fundar utanríkisráðherra sinna
í Lúxemborg 4. janúar. Að tillögu
stjóma Frakklands og Þýskalands
Erlend tíðindi
Magnús Torfi Ólafsson
skyldi þar rætt hversu EB gæti tek-
ið upp þráðinn í viðleitninni til að
afstýra ófriði, ef svo færi sem
horfði að ekki yrði af viðræðum
milli stjóma Bandaríkjanna og ír-
aks.
Lúxemborg er tekin við for-
mennsku í EB þetta misserið. Utan-
ríkisráðherra landsins, Jacques
Poos, lét brátt það boð út ganga að
líkleg niðurstaða af fundi utanrík-
isráðherranna yrði að íraksstjórn
yrði boðið að hann færi til Bagdad
af hálfu bandalagsins, svo ekki félli
niður af vestrænni hálfu þráður
friðarviðleitni síðustu tíu dagana
fyrir 15. janúar.
Framtak EB hlaut ekki góðar
undirtektir á æðstu stöðum í Was-
hington. Ekki bætti úr skák að
Francois Mitterrand Frakklands-
forseti sendi á eigin spýtur einn
trúnaðarvin sinn til Bagdad til við-
ræðna við íraska ráðamenn. Frek-
ar en láta utanríkisráðherra Lúx-
emborgar vera helsta tengiliðinn
við íraksstjórn á úrslitastund, ák-
vað Bush að gera Saddam nýtt til-
boð, um fund utanríkisráðherra
þeirra í Genf einhvern tíma frá
mánudegi fram á miðvikudag í
næstu viku.
Svar ætti að berast um þær
mundir sem þessi orð komast á
prent. Þegar þau eru rituð er það
eitt vitað aö bandarískir og íraskir
sendiráðsmenn í Genf hafa ræðst
við og höfðu þeir bandarísku orð á
þvi eftir fundinn, hve þar hefði far-
ið vel á með mönnum. Sendiherra
íraks í Genf er Adnan Barzan al-
Takriti, hálfbróðir Saddams Hus-
sein.
Jafnframt berast frá París fregnir
af trúnaðarviðræðum sendimanna
íraks annars vegar og Saudi-Arab-
íu og Kúvæt hins vegar, bæði í
Genf og Vín. Fylgir sögunni að þar
hafi verið til umræðu hvað við taki
við botn Persaflóa hörfi íraksstjórn.
með her sinn frá Kúvæt.
Ómögulegt er að henda reiður á
að svo stöddu, hvaö hæft er í þess-
um fregnum. En af orðum Mark
Eyskens, gamalreynds utanríkis-
ráðherra Belgíu, má marka hvað
þeim stjómum meginlandsríkja
sem beittu sér fyrir frumkvæði af
hálfu EB er efst í huga. Hann komst
svo aö orði að fyrst og fremst yrði
að leiða Saddam Hussein skýrt fyr-
ir sjónir að það væri hans og hans
eins að velja um stríð eða frið. En
jafnframt yrði að gera honum ljóst
að léti hann Kúvæt af hendi, sköp-
uðust skilyrði til frekari samninga-
umleitana um þá hluti sem mestu
skipta fyrir arabaþjóðir.
Úr því sem komið er verður lítið
fyrir utanríkisráðherrafundinn í
Lúxemborg annað áþreifanlegt að
gera en að bjóða Tariq Aziz að
leggja lykkju á leið sína, annað-
hvort þangað eða til Brussel, til að
kynnast sjónarmiðum EB að lokn-
um fundi þeirra Bakers, ef af hon-
um skyldi verða. En bakvið tjöldin
verður unnið af kappi að því að
finna friðsamlega lausn á deilunni
meðan tóm er til. Svo mikið er í
húfi að annað væri óverjandi.
Og taka ber eftir því að í boðskap
sínum til Saddams segir Bush að
tillagan um fund utanríkisráð-
herranna í Genf sé síðasta tæki-
færið til viðræðna stjómenda ríkj-
anna fyrir 15. janúar. Hversu
ákveðinn sem Bandaríkjaforseti er
að láta lið sitt taka í lurginn á Sadd-
am Hussein láti hann sér ekki segj-
ast, sjást þess engin deili að hann
ætli að blása til atlögu næsta dag
eftir að tímamörkin sem sett eru á
ályktun Öryggisráðsins eru um
garð gengin. Calvin Waller, næstr-
áðandi bandaríska heraflans í
Saudi-Arabíu, hefur látið hafa eftir
sér að liðið verði ekki búið til
áhlaups á íraksher fyrr en ein-
hvern tíma í febrúar. Haft er fyrir
satt í Washington að yfirherstjóm-
in hafi síðar staðfest það mat í álits-
gerð til forsetans.
Og líka er eftir þingsins hlutur.
Jim Hoagland hjá Washinton Post
metur pólitísku stöðuna í Banda-
ríkjunum svo að Bush komist ekki
hjá að leita eftir heimild þingsins
til að hefja ófrið. Demókratar, sem
ráða þingstörfum, hcdlast hins veg-
ar að því að taka máhð ekki fyrir
fyrr en eftir 15. janúar. George
Mitchell, leiðtogi þeirra í öldunga-
deild, sagði eftir fund þingleiðtoga
með forsetanum á fimmtudag að
sitt mat væri að á þingi væri ekki
vilji til að veita honum óskoraða
heimild til að grípa til vopna.
Magnús Torfi Ólafsson
Frá fundi George Bush Bandaríkjaforseta með þingleiðtogurn fyrir þingsetningu. Forsetinn situr milli demó-
kratanna Tomas Foley, forseta fulltrúadeildar, (t.v.) og George Mitchelis, leiðtoga meirihlutans í öldungadeild.
Símamynd Reuter