Dagblaðið Vísir - DV - 07.01.1991, Blaðsíða 15

MÁNUDAGUR 7. JANÚAR 1991.
15
Síðbúin kveðja til Ríkisútvarpsins
Það er líklega ómögulegt að gera
þeim sem fæddir eru eftir 1960 ljóst
hvað útvarpið var íslensku þjóð-
inni áður en sjónvarpið kom til
sögunnar. Fyrir þá sem ólust upp
til sveita var útvarpsviðtækið
helsti tengiliðurinn við umheiminn
eins og það er kallað. - Um útvarp-
ið bárust fréttir af landinu öllu og
frá útlöndum.
Aidrei mátti missa af veðurfrétt-
unum, sumar né vetur, og í þættin-
um um daginn og veginn var rabb-
að um margt það sem efst var á
baugi hverju sinni. Erindi, sögur
og tónlist veittu innsýn í margt það
besta sem hugsað hafði verið og
skapað í orðum og tónum. - Út-
varpið var í senn háskóli og afþrey-
ing.
Afreksmenn á
mörgum sviðum
Þegar sá er þetta ritar átti um
nokkurra ára skeið því láni að
fagna að starfa við útvarpið varð
honum ljóst að þeir sem mótuðu
útvarpsstarfsemina í upphafi voru
bæði vel menntaðir hugsjónamenn
og raunsæir framkvæmdamenn.
Þeir hugsuðu sér útvarpið sem
menningarstofnun fyrst og f'remst,
þar sem íslensk tunga væri töluð
skýrt og fallega og þar sem strang-
ar kröfur væru gerðar til efnis þess
sem flutt var.
Útvarpið átti ekki að „drepa tím-
ann“ fyrir fólk heldur að halda því
vakandi. Útvarpið átti ekki að vera
síbylja talaðs máls og tóna heldur
miðill upplýsinga, fræðslu og
mennta.
Eg kom fyrst að útvarpinu sem
fréttamaður í Svíþjóð en varð síðar
. fastur starfsmaður. Þá unnu enn á
útvarpinu menn sem höföu verið
viðloðandi útvarpið frá byrjun og
margir höfðu unnið þar frá því á
stríðsárunum. Kynnin af þessu
fólki hafa verið mér mikils virði.
Eg efa að á öðrum fjölmiðlum hati
Kjallarmn
Haraidur Ólafsson
dósent
um þær mundir verið saman kom-
inn hópur manna og kvenna með
svo víðfeðma menntun og áhuga-
svið og þeir er störfuðu á útvarp-
inu.
Þarna voru íslenskufræðingar og
bókmenntafræðingar, tungumála-
garpar og sagnfræðingar, guðfræð-
ingar og óperusöngvarar, píanó-
snillingar og tónskáld, rithöfundar
og leikarar, skáld og hagfræðingar,
þulir, sem allt virtust vita og kunna
á öllu skil, tæknimenn sem allt lék
í höndunum á. Og er þá langt frá
því að allt sé upptalið því margir
voru afreksmenn á mörgum svið-
um.
Er þetta minning ein sem tíminn
hefur brenglað? Eg held ekki. Það
þyrfti ekki annaö en nefna nöfn
þeirra, sem störfuðu við útvarpið
sumarið 1966, til að ganga úr
skugga um að svona var það.
Málsvörn íslensku
þjóðarinnar
Auðvitað tókst ekki nærri alltaf
að standast þær kröfur sem við
vissum að gerðar voru til útvarps-
ins. Auövitað voru gerð mistök, og
auðvitað var útvarpið skammað
fyrir hlutleysisbrot, lélega dagskrá,
ófyndna skemmtiþætti, langar og
leiðinlegar sinfóníur og mann-
skemmandi poppmúsík. Allt þetta
fengum viö að heyra. En útvarpið
hélt áfram eins og ekkert hefði
ískorist með veðurfregnir og
kvöldvökur, morgunútvarp og
passíusálma, framhaldssögur og
háskólafyrirlestra, fréttir og jóla-
kveðjur.
Maður fyllist undrun og lotningu
þegar maður sér Morgunblaðið frá
upphafi. Þarna er hver stafkrókur
á sínum stað, fréttir, eftirmæli,
greinar og auglýsingar, skrítlur og
leiðarar í mörgum, mörgum bind-
um.
En treystir sér nokkur til að
reikna út hve mörg bindi það væru
ef allt það sem talað hefir verið í
útvarp frá því á jólafóstu 1930 fram
undir jól 1990 væri prentað? - Mann
svimar við tilhugsunina.
Vart er við öðru að búast en mörg
þau orð hafi fallið í grýtta jörð og
önnur verið etin af fuglum loftsins.
Öll hafa þau samt verið málsvörn
íslensku þjóðarinnar, yfirlýsing
um að við vildum vera menningar-
þjóð með sjálfstæða tungu og sjálf-
stæð viðhorf. Útvarpiö hefir verið
gluggi út í heiminn en jafnframt
horft rannsakandi augum á það
samfélag sem það er hluti af.
Ekki ríkisvaldsins
Um leið og gamall starfsmaður
útvarpsins sendir því síðbúnar af-
mæliskveður, þá á hann þá ósk því
til handa að hið opinbera, hvort
sem það eru alþingismenn eða ráð-
herrar, láti útvarpið í friði, og
forðist að vekja upp tortryggni
gagnvart fréttaflutningi þess og
starfsemi allri.
Enginn fjölmiðill, hvort sem það
er útvarp eða blöð, kemst hjá því
að eitt og annað megi gagnrýna,
bæði hvað snertir efnisval og efnis-
meðferð. En það er ekki ríkisvalds-
ins að skipa fyrir hvað birt skuli
og hvemig í fjölmiðlum, síst af öllu
ríkisfjölmiðlum. Það er engin
hætta í því fólgin fyrir lýðræði í
landinu, þótt tölur skolist til í frétt-
um eða einhver telji á sig hallað í
deilumálum. Hins vegar er lýðræð-
inu hætt ef ríkisvaldið fer að
„rannsaka" fréttaflutning fjöl-
miðla, og er þá skammt í það fyrir-
bæri sem ekki verður kallað annað
en óbein ritskoðun.
Látum útvarpið í friði með mis-
tök sín, það er svo langtum fleira
sem þar er gert vel og af góðum
huga.
Þótt eg horfi með samblandi af
trega og gleði til þess tíma er eg
starfaði á útvarpinu þá veit eg að
útvarpið má aldrei staðna. Eðli
þess er að halda stöðugt áfram og
fylgjast með öllu því sem gerist.
Það er sjálft hlutverk þess að vera
síbreytilegt - án þess að missa sjón-
ar á því hlutverki sínu að upplýsa,-
mennta og veita skemmtun.
Haraldur Ólafsson
„Hins vegar er lýðræðinu hætt ef ríkis-
valdið fer að „rannsaka“ fréttaflutning
íjölmiðla, og er þá skammt í það fyrir-
bæri sem ekki verður kallað annað en
óbein ritskoðun,“
„Látum útvarpið í friði með mistök sín - það er svo langtum fleira sem
þar er gert vel..
Burt með fóstureyðingarnar
íslendingar eru ein minnsta og fá-
mennasta þjóðin í heiminum sem
jafnframt er sjálfstæð þjóð, lýðveldi
með eigið þing og sfjóm. Þjóðin býr
í tiltölulega stóru landi sem er víða
nánast óbyggt én landsgæði eru
nóg til þess að brauðfæða milljón
manna þjóð, jafnvel hugsanlega 2-4
milljóna.
Samt hefir það verið látið við-
gángast og verið talið löglegt að
konur létu eyða fóstri, jafnt giftar
sem ógiftar, jafnvel án vitundar eða
vilja veröandi foður og einhver
ómerkileg tylliástæða notuð til
þess að réttlæta verknaðinn.
Lagabreytingar er þörf
Þá er það mér ávallt undrunar-
efni að nokkur læknir skuli kinn-
roðalaust geta stundað lækningar
eftir að láta hafa sig í það að fram-
kvæma fóstureyðingar sem tví-
mælalaust stríða þvert gegn hinu
göfuga læknaheiti.
Víst eru kringumstæður fólks
misjafnar en ég held aö íslenska
þjóðin hafi fyllilega efni á því að
styðja það fólk fjárhagslega sem á
annars erfitt með að ala upp böm
sín. Þar að auki er ávallt fjöldi fólks
sem er reiðubúið að taka að sér og
ala upp þau böm sem foreldramir
hafa ekki af einhverjum ástæðum
möguleika til þess að ala upp.
Til þess að losa þjóðina við þessa
skömm sem fijálsar fóstureyðingar
eru þarf lagabreytingar frá Alþingi
og er málið þá að sjálfsögðu í hönd-
um þingmanna. En hafi núverandi
þingmenn ekki manndóm í sér eða
kjark til þess að taka máhð upp og
afnema siðlaus lög, sem ég held að
hafi verið sett í fljótfærni af vangá,
eru kosningar á næstunni og þá
hafa kjósendur það í hendi sér að
Tryggvi Helgason
flugmaöur
sópa þingmönnum út af Alþingi og
velja nýja.
Algjört lýðræði
Að vísu „stálu“ þingmenn hluta
af kosningaréttinum af kjósendum
fyrir allmörgum árum þegar kosn-
ingalögunum var breytt á þann veg
að útstrikun af lista gilti ekki leng-
ur að fullu heldur bara að hluta.
Með þessu fengu flokkarnir það
vald að geta troðið inn á Alþingi
óhæfum mönnum sem kjósendur í
rauninni kærðu sig ekkert um en
voru á vissan hátt neyddir til að
kjósa, ellegar kjósa annan flokk eða
sitja heima.
Kjósendur eru eðlilega í sínum
fulla og óskoraða rétti til að krefj-
ast þess af Alþingi að það skili „þýf-
inu“ undanbragðalaust og það
strax í vetur. Ef lýðræði á að kall-
ast á islandi þá verður það að vera
„... þjóðin hefur að auki enn einn
möguleika til þess að losa sig við þessi
vansæmandi fóstureyðingalög en það
er með því að kreQast þjóðaratkvæða-
greiðslu um mábð.“
algjörtlýðræði,ekkibaraaðhluta. við þessi vansæmandi fóstureyð-
Islenska þjóðin hefur að auki enn ingalög en það er með því að krefj-
einn möguleika til þess að losa sig ast þjóðaratkvæðagreiðslu um
málið. Og með því að talið er aö
mikill meirihluti sé andvígur
fijálsum fóstureyðingum þá tel ég
einsýnt hvemig úrslit verði í þeim
kosningum.
Það er því einlæg von mín að stutt
verði til þessara tímamóta og er
sennilegt að íslendingar verði þar
með fyrsta þjóðin í heiminum til
þess að afnema með öllu fóstureyð-
ingar. íslendingar myndu þá jafn-
framt verða lýsandi fyrirmynd
allra annarra þjóða.
Tryggvi Helgason
Losa þarf þjóðina við þá skömm sem frjálsar fóstureyðingar eru, segir m.a. í greininni.