Dagblaðið Vísir - DV - 23.04.1991, Síða 14

14
ÞRIÐJUDAGUR 23. APRÍL 1991.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJOLMIÐLUN HF:
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÖNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÚNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK.SlMI (91 )27022 - FAX: (91)27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ARVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1100 kr.
Verð I lausasölu virka daga 105 kr. - Helgarblað 130 kr.
Viðreisn er möguleg
Stjórnarmyndunarviðræður eru í fullum gangi. Rík-
isstjórn Steingríms Hermannssonar átti auðvitað að
segja af sér strax að loknum kosningunum. Því fór þá
fjarri, að fyrir lægi viljayfirlýsing stjórnarflokkanna um
áframhaldandi samstarf. Það hefði verið skilyrði þess,
að stjórnin sæti, nema þá sem starfsstjórn.
Stjórnarflokkarnir þrír héldu naumum en alls ónóg-
um þingmeirihluta. Ljóst er, að þess konar stjórn yrði
ekki til frambúðar. Forsætisráherra virðist ekki koma
auga á það, en ríkisstjórn, sem ætti undir þingmönnum
eins og Hjörleifi Guttormssyni komið, hvort mál næðu
fram að ganga eða ekki, yrði skrípamynd ein. Þetta er
Jóni Baldvin Hannibalssyni væntanlega ljóst, enda telur
hann flokk sinn hafa sterka aðstöðu eftir kosningarnar,
oddaaðstöðu. Alþýðuflokkurinn getur í þessari lotu val-
ið, hvort mynduð verður viðeisnarstjórn Sjálfstæðis- -
flokks og Alþýðuflokks eða ný vinstri stjórn með aðild
Kvennalistans.
Þingkonur Kvennalistans vilja nú flest til vinna að
komast í ríkisstjórn. Þeim er ljóst, að þessi flokkur eða
grasrótarsamtök lifa ekki öllu lengur, án þess að fulltrú-
ar þeirra sýni aukna ábyrgð. Þessi breyttu viðhorf verða
til þess, að fjögurra flokka vinstri stjórn kemur til
greina. Kvennalistinn kynni í slikri stjórn að reynast
miklu ábyrgari en hann hefur verið í afstöðu til mála,
til dæmis þannig, að álmálið verði ekki ásteytingar-
steinn, svo að eitt mál sé nefnt. Viðhorfm hafa að því
leyti gjörbreytzt. En engu að síður er ekki sjálfgefið, að
Alþýðuflokkurinn velji þennan kost. Mörgum kratanum
finnst, að nú megi ekki láta tækifærið til viðreisnar sér
úr greipum ganga.
Þetta hefur verið rætt, og sumir vara alþýðuflokks-
forystuna við fylgishruni, ef viðreisnarstjórn yrði mynd-
uð. Reynslan frá viðreisnarstjórinni á sjöunda áratugn-
um var hins vega góð. Þá var markaðskerfið byggt upp,
landsmönnum til farsældar. Langflestum kjósendum
varð ljóst, hvar í flokki sem þeir annars stóðu, að þetta
var einhver merkasta ríkisstjórn síðari tíma. Samstarfið
var gott. En hlutskipti ríkisstjórnarinnar var síldar-
hrunið 1966-67, sem kallaði kreppu yfir þjóðina. Ríkis-
stjórnin gerði þá vel miðað við aðstæður, betur en nokk-
ur önnur ríkisstjórn hefði getað. Kreppan 1967-68 var
óumflýjanleg, en af henni leiddi síðan fall stjórnarinnar.
Forysta Alþýðuflokksins veit einnig, að nýliðar í
flokknum, komnir frá Alþýðubandalaginu, hafa verið
einhveijir ötulustu talsmenn markaðskerfisins. Því
væri órökrétt, ef þessir menn snerust gegn hugsanlegri
viðreisn. Auðvitað yrði engin leið að spá, hvort þessir
flokkar gætu upplifað nýjan viðreisnaráratug. Það færi
eftir því, hvort stjórninni tækist að forða þjóðinni frá
þeim örlögum að hrapa 1 lífskjörum meðal þjóða eins
og stefnir í. Samstillt viðreisnarstjórn hefur til þess
betra tækifæri en vinstri bræðsla, þar sem svo mjög
hefur verið hætt við sundurlyndi.
Líkurnar á þessu þarf að kanna vel næstu daga. Það
er rétt mat hjá formanni Alþýðuflokksins, að engan
veginn er sjálfsagt, að vinstri stjórn verði mynnduð.
Þriggja flokka vinstri stjórn yrði fráleit.
Mistakist fyrstu tilraunir, mun stjórnarmyndun taka
langan tíma. Þá munu verða reyndir hvers konar bræð-
ingar. En óvíst verður, hversu farsælt slikt gæti orðið
landsmönnum.
Haukur Helgason
Vemdum gróöur:
Endurheimt-
um landgæði
í hugum flestra eru auðlindir ís-
lands fólgnar í fiskimiðum, orku-
lindum fallvatna og jaröhita. Meiri
verömæti eru samt fólgin í mennt-
un, tæknifæmi og þekkingu þegn-
anna. Ein er sú auðlind, sem allt
annað byggist á, en það er jarðveg;
ur og sá gróður sem þar vex. Á
gróðri jarðar byggist búseta fólks
og í rauninni allt lífríki landsins.
Um aldaraðir hafa íbúar landsins
umgengist gróðurinn vægðarlaust.
Fyrr á tímum vegna hinnar hörðu
lífsbaráttu en á síðustu áratugum
meira af vanþekkingu og skilnings-
leysi á mikilvægi gróðurs sem und-
irstöðu fjölbreytts lífríkis, mannlífs
og menningar í landinu.
Fræðsla og framsýni
Á þessar öld hafa nokkrir okkar
snjöllustu rithöfunda oft bent á
gildi gróðurverndar og nauösyn
þess að umgangast gróður með
gætni. Um þetta efni ritaði Halldór
Laxness á sínum tíma nokkrar
ágætar og athyghsveröar hugvekj-
ur. Á síðustu áratugum hafa bæst
í flokk gróðurverndarmanna
snjallir og vel menntaðir náttúru-
fræðingar sem hafa miðlað mikilli
fræðslu um gildi gróðurvemdar og
uppgræðslu örfoka lands. Þetta
hefur leitt til stofnunar félagasam-
taka um allt land sem hafa á stefnu-
skrá sinni gróðurvemd, land-
græöslu og skógrækt.
Gróðurfar er háð mörgum þátt-
um. Sumir þeirra em á valdi nátt-
úruafla, óháðir mönnum. Má þar
nefna veðráttu, þar sem skiptast á
hlýviðri og kuldatímabil, vindar og
vatnsflóö, náttúruhamfarir svo
sem eldgos, öskufall og ísalög. Aðr-
ir þættir em á valdi mannsins. Ber
þar hæst skefjalaust skógarhögg á
sínum tíma, stjómlausa ofbeit sem
er því miður enn við liði fram á
þennan dag.
Gróðurverndaráhugi
Um áratugaskeið hafa áhuga-
mannafélög haldið fundi og gefið
út fræðslurit og unnið mikið verk
við kynningu á landgræðslu og
skógrækt. Einnig hafa opinberir
aðilar vissulega lagt þessu máh hð.
Má þar nefna ríkisstjómir, sveitar-
félög, bæjarfélög og ekki síst
Reykjavíkurborg, sem friðaði stóra
landspildu (Heiðmörk) fyrir meira
en 40 árum og nú fyrir fáum árum
hefur Reykjavíkurborg friðað allt
land borgarinnar fyrir lausagöngu
búfjár. En þrátt fyrir þetta mun
gróðureyðing í byggð hvergi hafa
verið meiri á undanfórnum áratug-
um en einmitt á Reykjanesskagan-
um.
Svipaða sögu er að segja um
mestallt Landnám Ingólfs, þ.e.
svæöi, sem markast af línu frá
Hvalfirði til Þingvaha og síðan eftir
þingvallavatni, Úlfljótsvatni, Sogi
og Ölfusá til sjávar. Á þessu svæði
er gróðurinn einna verst farinn á
Reykjanesinu og við Þingvallavatn
vestanvert. Að sögn náttúrufræð-
inga, sem kannað hafa gróðurfar
þessa svæðis, er aðeins unnt að
finna upprunalegan gróöur á tveim
stöðum: í þjóðgarðinum á Þingvöh-
um og í elsta hluta Heiömarkar.
Víða er þó hægt að sjá gróin svæði
vaxin trjám þar sem blettir hafa
veriö girtir og þeim nokkur sómi
sýndur með landgræðslu.
Ástand gróðurfars á þessu svæöi,
þar sem meira en helmingur ahra
landsmanna býr, er vissulega
áhyggjuefni ábyrgra og framsýnna
íslendinga, enda hefur þetta stóra
vandamál oft verið rætt á málfund-
um gróðurvemdarsamtaka og
margar samþykktir gerðar um
gróðurvernd og ræktun á þessu
svæði.
KjaUarinn
Arinbjörn Kolbeinsson
læknir. Formaður Árnesinga-
félagsins í Reykjavík
Það voru Líf og land, Amesingafé-
lagið í Reykjavík og Landvemd en
níu önnur félagasamtök um nátt-
úmvemd studdu áskorun til Al-
þingis um friðun Landnáms Ing-
ólfs. Framkvæmdafélögin þrjú
unnu að þessu í október og nóv-
ember 1990 og þann 28. nóv. var
þingflokksformönnum öllum ritað
bréf ásamt ítarlegri greinargerð
um máhð og framkvæmd þess.
Tillaga til þingsályktunar
-endurheimt landgæða
í marsbyrjun 1991 var lögð fram
á Alþingi thlaga til þingsályktunar
um friðun og uppgræðslu lands.
Efni þingsályktunartihögunnar
var mun víðtækara en til var tekið
af félögum þeim sem rituðu áskor-
unarbréfið. Því er nauðsynlegt að
breyta henni í meðfórum Alþingis.
„Fyrsti árangur af þessari friðun og
landgræðslu kemur fram á 3 til 5 árum
en heldur síðan áfram um áratugi og
aldir, íbúum landsins alls til hagsæld-
nv, íí
Akranes
r KJÓSARSÝSLA
FAXAFLÓl
Mosfellsbfer
Gmður
Snndgorði
Kópavogur^ • Gprðabœr
Koflavík .' - . . Hafnarfjorður
Hveragerðl
Njarðvík # 4
GULLBRINGUSÍSLA
• Grlndavik
Þorlaksholn Eyrarbakki
Stokkseyn
Gróðureyðing í byggð hefur hvergi verið meiri en á Reykjanesskaganum
og svo í mestöllu landnámi Ingólfs.
Áskorun um friðun
„Landnáms lngólfs“
Á aðalfundi Árnesingafélagsins í
Reykjavík 3. des. 1987 var sam-
þykkt áskorun til þáverandi
menntamálaráðherra um að hann
hlutaðist til um að Landnám Ing-
ólfs yrði friöað fyrir lausagöngu
búfjár. Tihögu þessari fylgdi ítarleg
greinargerð ásamt lýsingu á hugs-
anlegum friðunarframkvæmdum.
Mál þetta var kynnt í fjölmiðlum
og fékk víða góðar undirtektir.
í júní 1990 boðuðu samtökin Líf
og land til fundar með fulltrúum
frá nokkrum félögum sem hafa
gróðurvernd og landgræðslu á
starfsskrá sinni. Þar var rætt um
að breyta friðun Reykjaness í frið-
un alls Landnáms Ingólfs, sam-
kvæmt þeirri skilgreiningu er að
ofan getur.
Rökin fyrir þessu voru einkum
þau að mikil gróðureyðing heföi átt
sér stað annars staöar en á Reykja-
nesinu, einkum noröan, vestan og
sunnan við Þingvahavatn. Bent var
á að friðunaraðgerö þessa land-
svæðis væri miklu ódýrari og ör-
uggari, það þyrfti minni giröingar-
framkvæmdir og girðingar með-
fram þjóðvegum á þessu svæði
væri hægt að spara með öllu.
Gróöureyðing væri nú á þessu
landssvæði að undanskildu einu
sveitarfélagi.
Eftir nokkra fundi starfshópsins,
sem Líf og land setti á laggimar,
var ákveðið aö fela fulltrúum frá
þrem félögum forgöngu þessa máls.
í greinargerðinni var bent á að
Landnám Ingólfs hefði algjöra sér-
stöðu og friðun þessa landsvæðis
fyrir lausagöngu búíjár gæti ekki
orðið fordæmi fyrir friðun annarra
landsvæða af mörgum ástæöum
sem tilgreindar voru í greinargerð.
Á aðalfundi Landverndar í sept.
sl. var tillaga þessi um friðun Land-
náms Ingólfs kynnt og stuðningur
við hana samþykktur samhljóða.
Þá hefur Ingvi Þorsteinsson, í bréfi
til Alþingis, lýst sig samþykkan til-
lögunni um friðun Landnáms Ing-
ólfs fyrir lausagöngu búfjár og
einnig lýst sig samþykkan flestum
þeim rökum sem sett vom fram
henni til skýringar.
Þess er að vænta að þingsálykt-
unartillagan verði tekin til með-
ferðar á haustþinginu 1991 og í
framhaldi af henni verði samið
fmmvarp um friðun Landnáms
Ingólfs. Hvaða afgreiðslu friðun
Landnáms Ingólfs fær á næsta Al-
þingi fer að sjálfsögðu nokkuð eftir
því hvaða áhuga kjósendurnir sýna
málinu.
Kjósendur þurfa að kynna sér
mál þetta vel, tala við sína þing-
menn, leiöa þeim fyrir sjónir nauð-
syn málsins og mikhvægi í nútíð
og framtíð. Fyrsti árangur af þess-
ari friðun og landgræðslu kemur
fram á 3 til 5 ámm en heldur síðan
áfram um áratugi og aldir, íbúum
landsins ahs til hagsældar og heilla
um ókomna tíð. Þannig verða land-
gæði endurheimt.
Arinbjörn Kolbeinsson