Dagblaðið Vísir - DV - 15.10.1991, Blaðsíða 15

ÞRIÐJUDAGUR 15. OKTÓBER 1991.
15
Námsfólk og sláturlömb
Skammt er stórra högga á milli.
Ekki er langt síöan meirihluti
stjórnar Lánasjóös íslenskra náms-
manna ákvaö með gerræðislegum
hætti aö hafna fjölda umsókna um
lán til starfsnáms á þeirri forsendu
aö tekjur umsækjenda væru of há-
ar. Samkvæmt lögum um sjóöinn
ber að taka tillit til fjölskyldustærö-
ar og haföi stjómin það að engu í
þessu tilviki. Þessi breyting kemur
t.d. þannig út aö manneskja sem
vill taka meistarapróf í hárskera-
iön fær ekki námslán þrátt fyrir
að hún sé meö þrjú börn á fram-
færi sínu og innan við 50.000 krón-
ur á mánuöi á sama tíma og ein-
hleypur námsmaður í t.d. við-
skiptafræði, sem vinnur meö námi
fyrir 50.000 krónum á mánuði, fær
í lán yfir 20.000 krónur á mánuði.
Jafnframt var sú upphæö, sem
duga á námsfólki til framfærslu,
lækkuð um 16,7% og telst nú vera
nálægt 48.000 krónum á mánuöi
fyrir einstakhng utan foreldra-
húsa. Af þeirri upphæð skal t.d.
greiða húsaleigu.
Meiri niðurskurður
með nýjum lögum?
Þetta var gert meö breytingum á
úthlutunarreglum. Nú mun ætlun
ríkisstjórnarinnar aö ráðast á lögin
sem gerð var um „þjóðarsátt" á
milli hreyfinga námsfólks og
stjómvalda fyrir tæpum tíu árum.
Þessi lög kveða á um tekjutengingu
endurgreiðslna af námslánum en
þó skal árleg lágmarksendur-
greiðsla nema 26-27.000 krónum.
Fólk greiðir hins vegar meira til
baka fari tekjur fram úr 70.000
krónum á mánuði. Greiðslubyrði
þessi nemur 3,75% af útsvarsstofni
sem er töluverður viðbótar„skatt-
ur“.
Kjallarinn
Ingólfur A. Jóhannesson
uppeldisfræðingur og
varaformaður SÍNE
endurgreiðslna verði afnumin og
endurgreiðslur fari í allt að tíu pró-
sent af tekjum. Þá inyndu húsmæð-
ur og forstjórar, kennarar og lög-
fræðingar, meinatæknar og ráð-
herrar hafa jafna greiðslubyrði án
tillits til tekna viðkomandi.
Arður menntunar er
framtíð þjóðarinnar
Núverandi kerfi gengur út frá
þeirri forsendu að besti arður
menntunar sé aukin hagsæld þjóð-
arinnar. Kerfið gengur einnig út
frá þeirri forsendu að hagsæld
verði ekki endilega metin í Perlum,
Ráðhúsum, Flugstöðvum eða öðru
slíku sukki sem kostar jafnt og nám
hundruða eða þúsunda ungs fólks.
Núverandi fyrirkomulag námslána
hefur öðru fremur stuðlað að því
að konur, fólk utan af landi, fólk
„í stuttu máli hefur núverandi kerfi
námslána stuðlað að því að fólk hefur
haft efni á því a velja sér námsleið með
það fyrir augum að vinna hjá ríkinu
og öðrum sem greiða ekki há laun að
námi loknu.“
Þetta kerfi hefur reynst svo vel
að Sjálfstæðisflokkurinn hefur
hamast gegn þvi alla tíð en aldrei
haft þingmeirihluta til að breyta
því fyrr en kannski núna.
Nefnd á vegum menntamálaráð-
herra leggur til að kollvarpa þessu
kerfi og gangá gegn „þjóðarsátt-
inni“. Nefndin leggur til að settir
verði mörg prósent íjárfestinga-
vextir á námslán til viðbótar verð-
tryggingu. Alvarlegust er tillaga
nefndarinnar um að tekjubinding
með börn á framfæri og aðrir sem
hvorki eiga mikla peninga sjálfir
né í ættinni hafa getað aflað sér
langskólamenntunar. í stuttu máli
hefur núverandi kerfi námslána
stuðlað að því að fólk hefur haft
efni á því að velja sér námsleið með
þaö fyrir augum að vinna hjá rik-
inu og öðrum sem greiða ekki há
laun aö námi loknu!
Viðskipta- og lögfræðingar, sem
gjarna sitja í nefndum ihaldsráð-
herra og í núverandi stjórn Lána-
„...þær munu auka á vanda sjúkrahúsanna og skóla út á landi við að
ráða menntað starfstólk."
sjóðsins, virðast ekki kunna að
hugsa um annað en peninga og
pappírinn sem þeir eru prentaðir
á. Verðmætamatið sem notað er við
að gera tillögur um fjárfestinga-
vexti á námslán hlýtur að vera
byggt á því aö nám sé unnt að nota
meö svipuðum hætti og verðbréf
eða fasteign. Á svo að selja hjúkr-
unar- eða kennaranám upp í skuld-
ir á verðbréfamarkaði ef viðkom-
andi manneskja verður blönk?
Fjárfestingavextir, ótekjutengdar
endurgreiðslur og afnám lána til
illa launaðs starfsnáms munu
draga úr námi kvenna og annarra
sem geta síður vænst hárra tekna
að námi loknu og þar með úr hag-
sæld þjóðarinnar. Slíkar breyting-
ar eru einkum til þess fallnar að
eyðileggja Lánasjóðinn sem jöfn-
unartæki. Slíkar breytingar á
námslánum eru lika til þess fallnar
að stuðla að einstaklingshyggju í
námsvali og þær munu auka á
vanda sjúkrahúsanna og skóla úti
á landi við að ráða menntað starfs-
fólk. Slíkar breytingar þurfum við
að leggjast á eitt um að kveða niður
svo fari ekki fyrir námsfólki eins
og sauðfénu: að fátt verði eftir að
niðurskurði loknum. Vonandi eru
þingmenn og -konur í stjórnarliö-
inu sem geta komið vitinu fyrir þá
sem ráða ferðinni.
Ingólfur Á. Jóhannesson
Heimsbikarmót í skák
... helstu skákmeistarar heims sækjast eftir að tefla á Íslandi."
Heimbikarmót Flugleiða er ann-
að heimsbikarmótiö í skák sem
haldið er á íslandi. Hið fyrra er
mönnum enn í fersku minni. Það
var heimsbikarmót Stöðvar 2 sem
haldiö var haustið 1988.
Heimsbikarmót í skák er tiltölu-
lega nýtt fyrirbæri. Stórmeistara-
sambandið GMA stendur fyrir
þessum mótum. Ekki eru nema
rúm þrjú ár síðan stórmeistara-
sambandið var stofnað í Brussel.
Með stofnun þessa sambands hugð-
ust stórmeistarar efla skákhstina í
heiminum og móta, m.a. með slík-
um skákmótaröðum sem heims-
bikarmótin eru, betri aðstæður fyr-
ir stórmeistara til þess að stunda
íþrótt sína.
Heimsbikarmót Flugleiða er þátt-
ur í heimsbikarkeppninni 1991-
1993. Það er íslenskum skákmönn-
um og skákunnendum mikið fagn-
aðarefni að fá nú öðru sinni hingað
skákmót. Það beinir ekki síst hug-
anum að miklum og auknum hlut
íslands í skáklífi heimsins.
íslendingar, þessi litla þjóð, eru
meðal fremstu skákþjóða veraldar-
innar. Við eigum sex stórmeistara.
Hér um bil jafnmarga og öll hin
Norðurlöndin til samans. íslenskir
skákmeistarar hafa vakið verð-
skuldaða athygh víða um heim fyr-
ir afrek sín. Útgáfa skákbóka og
ágætt skáktímarit er undirstaða
skákbókmennta hér og reyndar
með miklum ágætum miðað við
mörg helstu skáklönd. En jafn-
framt eru íslendingar að hasla sér
völl í vaxandi mæh sem skipuleggj-
endur skákmóta. Svo rammt kveð-
ur að að helstu skákmeistarar
heims sækjast eftir að tefla á ís-
landi.
KjaUarinn
Guðmundur G.
Þórarinsson
verkfræðingur
Heimsmeistarar á íslandi
. Flestir sterkustu skákmeistarar
heims hafa teflt á íslandi. Frá því
fyrst var farið að tala um heims-
meistara í skák, hafa 13 meistarar
náð þeim eftirsótta tith. Þ.e.a.s. ef
Steinitz er talinn fyrsti heims-
meistarinn.
Átta heimsmeistarar í skák hafa
teflt á íslandi. Aljekin kom til ís-
lands 1931 og var þá á hátindi ferils
sins. Aðrir heimsmeistarar sem á
íslandi hafa teflt eru: Euwe,
Smyslov, Tal, Spassky, Fischer,
Kasparov og nú Karpov. Koma
Karpovs hingað nú er því sérstakt
ánægjuefni.
Þeir sem ekki tefldu hér eru
Steinitz, Lasker, Capablanca, Bot-
vinnik og Petrosjan. Aöeins Bot-
vinnik er á lífi af þessum meistur-
um. Hugsanlega væri unnt að fylla
í eyðu með því að bjóða Botvinnik
hingað. Ekki til að tefla, heldur sem
gesti á alþjóðlegt skákmót.
En auðvitað er hér meö ekki öll
sagan sögð. Hér hafa t.d. teflt þeir
Bronstein og Kortsnoj sem báðir
háðu einvígi um heimsmeistaratit-
ilinn en tókst ekki að höndla þenn-
an eftirsótta titil.
Ef th vih eru hér nú að tefla menn
sem eftir eiga að verða heimsmeist-
arar. Meðal áhorfenda nú er Ind-
veijinn Anand sem Karpov sigraði
naumlega í áskorendaeinvígjunum.
Indverjar hafa átt frábæra stærð-
fræðinga. Anand, sem aðeins er 21
árs, er ótrúlega fljótur að hugsa og
ótrúlega sterkur skákmaður. Það
var áhorfendum mikil ánægja að
sjá hann skýra skákir á Loftleiða-
hótelinu.
Áfram á þessari braut
Stöð 2 hefur reynst skákáhuga-
mönnum mikill aflvaki. Brotið var
blað þegar Stöð 2 sjónvarpaði beint
frá einvígi Jóhanns Hjartarsonar
og Kortsnojs í Saint John 1988. Og
eins og fyrr segir reið Stöð 2 á vað-
ið með heimsbikarmótið 1988 og
fylgdi þessum afrekum eftir með
beinni útsendingu frá einvígi Jó-
hanns og Karpovs í Seattle.
Flugleiðir hafa og á margvíslegan
hátt stutt skákhreyfinguna en Uk-
lega er þetta mótshald stærsta af-
rek þeirra á þessu sviði.
Nefna má hlut þeirra í alþjóðleg-
um mótum og heimsmeistaraein-
víginu 1972 og reyndar svo fjöl-
margt annað.
Það er vaxandi að stórfyrirtæki
styðji skákmót og er það vel. Þá
kemur í hug VISA ísland með hinn
mikla skákáhugamann Einar S.
Einarsson, sem framkvæmdastjóra
og þannig mætti lengi telja.
Gífurlega þýðingu hafa líka á
undanförnum árum haft hin svo-
nefndu helgarmót sem haldin hafa
verið um land allt.
Timaritið Skák á mikinn heiður
skilinn í þeim efnum.
Það er ekki langt síðan örðugt
þótti að halda skákmót utan
Reykjavíkur. Flestum þótti því
langt seUst þegar tímaritið Skák
hóf að skipuleggja alþjóðleg skák-
mót víða um land í samvinnu við
sveitarfélög og Skáksamband ís-
lands.
Öll aðstaða til skákiökana hér-
lendis hefur stórlega batnað.
Nú man enginn lengur eftir því
þegar Friðrik Ólafsson sætti lagi
að komast út með togurum, sem
sigldu með afla sinn, til aö komast
á skákmót erlendis og vann hvern
stórsigur sinn á fætur öðrum.
Nú eru nýir tímar í íslenskri
skáklist og rétt að fylgja bylgjunni
eftir. Guðmundur G. Þórarinsson
„íslendingar, þessi litla þjóö, eru meðal
fremstu skákþjóða veraldarinnar. Við
eigum sex stórmeistara. Hér um bil
jafnmarga og öll hin Norðurlöndin til
samans.“