Dagblaðið Vísir - DV - 31.10.1991, Blaðsíða 14

14
FIMMTUDAGUR 31. OKTÓBER 1991.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JONAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JONSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK, SlMI (91 >27022 - FAX: (91)27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1200 kr.
Verð í lausasölu virka daga 115 kr. - Helgarblað 150 kr.
Félagar en ekki limir
Viö höfum gerzt félagar í nýjum og stærri fríverzlun-
arsamtökum, en ekki gerzt limir í efnahagsbandalagi.
Sá er munurinn á Evrópska efnahagssvæðinu og Evr-
ópubandalaginu. Það er mikill munur á að vera félagi
í fjölþjóðasamtökum eða limur í íjölþjóðasamfélagi.
Raunar er Evrópubandalagið rangnefni. Rétt þýðing
á nafni þess væri Evrópusamfélagið. Það orð lýsir betur
markmiði þess, sameiningu Evrópu í eitt yfirríki með
ytri tollmúra og önnur hbðstæð einkenni innri einingar
og ytra ofbeldis, samevrópskt heimsveldi.
Samningurinn um efnahagssvæðið skyldar okkur
ekki til að reisa tollmúra gágnvart ríkjum, sem eru utan
svæðisins, svo sem Bandaríkjunum og Japan. Við getum
látið shk ríki njóta sömu viðskiptakjara og ríki efna-
hagssvæðisins og haldið góðu sambandi til allra átta.
Sá er einmitt einn helzti munur Evrópubandalagsins
og Fríverzlunarsamtakanna, að samtökin gerðu aldrei
kröfu til þess, að þátttökuríki hækkuðu toba sína gagn-
vart aðilum utan þeirra. Það er munurinn á fríverzlun-
arhyggju og ofbeldishneigð í viðskiptum.
Við vitum, að Evrópubandalagið hneigist að við-
skiptalegu ofheldi. Við urðum áþreifanlega vör við það
í langvinnum samningum um Evrópska efnahagssvæð-
ið. Við máttum kabast heppin að sleppa með sæmilega
stöðu úr þeim hildarleik. Þar héngum við á þrjózkunni.
Ef við hefðum ekki gerzt þátttakendur í Evrópska
efnahagssvæðinu hefðum við orðið að leggja í stórauk-
inn kostnað við minna arðbær viðskipti við Bandaríkin
og Japan til að dreifa eggjum okkar í fleiri körfur. Við
hefðum orðið að taka á okkur sársaukafull umskipti.
Þótt Evrópa sé langbezti markaður okkar um þessar
mundir, er þess að vænta, að Bandaríkin og einkum
Japan geti orðið enn betri markaður í framtíðinni. Við
getum haldið áfram að rækta þau viðskipti, þótt við
höfum í bUi ákveðið að halla okkur að Evrópu.
Dæmið Utur þannig út, að við getum notið skamm-
tímahagnaðar á þessum áratug af vaxandi frelsi í við-
skiptum við Evrópu, og fáum um leið góðan tíma til að
undirbúa langtímahagnað á næsta áratug af vaxandi
hátekjumarkaði í Bandaríkjunum og Japan.
Við höfum orðið vör við, að Japanir eru reiðubúnir
að greiða mjög hátt verð fyrir vörur, sem ekki hafa geng-
ið vel á öðrum markaði. Við þurfum að losna við einok-
un í afgreiðslu á vöruflugi og ná niður kostnaði í
flugfragt til að efla slík viðsklpti við Japan.
Það kostar þolinmæði og tíma að vinna nýja mark-
aði. Þann tíma fáum við með þátttöku í evrópskri frí-
verzlun, sem án efa mun einkenna viðskipti okkar á
þessum áratug. En við eigum um leið að hefja viðræður
um fríverzlun við Japan og ríki Norður-Ameríku.
Um þessar mundir er verið að reyna að koma upp
fríverzlunarsamtökum fyrir Bandaríkin, Kanada og
Mexíkó. Við eigumrað koma því á framfæri við þessi
ríki, að við gætum hugsað okkur að sækja um þátttöku
í slíku fríverzlunarsvæði vestur yfir Atlantshaf.
Aðild okkar að Evrópska efnahagssvæðinu bannar
okkur ekki að vera í fleiri fríverzlunarsamtökum á öðr-
um slóðum. Ef við værum í senn í evrópskum og amer-
ískum fríverzlunarsamtökum, væru okkur enn fleiri
leiðir færar til utanríkisviðskipta en nú eru.
Við eigum hvarvetna að hvetja til fríverzlunar og frí-
verzlunarsamtaka, en hafna aðild að tollmúrasamfélög-
um og öðrum tilraunum til að framleiða ný heimsveldi.
Jónas Kristjánsson
„. ..en Þjóðleikhúsinu er meinað að gegna því hlutverki sínu að fara með snilldarverk leikbókmennta um
landið."
Descartes, Plató
og íslensk menning
Eftir langar og strangar umræð-
ur um hiö svokallaða Efnahags-
svæði Evrópu flutti formaður utan-
ríkismálanefndar Alþingis þjóð-
inni þau tíðindi að ekkert væri um
samið, ekkert ákveðið, ekkert vitað
um eitt né neitt varðandi þetta
svæði, sem sagt allt rifrildið, afsak-
anirnar, sigursöngvarnir væru
bara plat, vindur í vatnsglasi, æf-
ingar í pólitísku moldviðri. (Þess
ber að geta að háttvirtur formaður-
inn orðaði þetta ekki svona heldur
miklu diplómatískar og . varlega
eins og hans er von og vísa.)
Stjórnmálamenn þurfa eins og
aðrir að æfa sig til að halda sér í
þjálfun. Snarpar umræður um ekki
neitt eru því betri en ekkert og
koma sér vel þegar til alvörunnar
kemur.
Þessar umræður voru augsýni-
lega æfmg ein, svipað því þegar
skipt er í tvö lið innan sama félags
til að búa sig undir átök við annað
félag. Samherjar keppa þá innbyrð-
is, ekki til að sigra heldur til að
styrkja hug og vöðva undir hin
raunverulegu átök um meistaratit-
il eða stig.
Stærsti markaður heims
Evrópubandalagið hefur nú um
nokkurra ára skeið ráðið stjórn-
málaumræðunni í Evrópu norðan-
verðri. Allt hefur fyrr eða síðar
farið að snúast um þennan stærsta
markað heimsins eins og menn
hafa vanist á að kalla hann. Svíar
og Svissarar, Norðmenn og Finnar,
Austurríkismenn og íslendingar
ásamt með Liechtenstein hafa í
senn dregist að þessu bandalagi á
jafn óviðráðanlegan hátt og lítið
skip dregst að stóru skipi þegar þau
sigla hlið við hlið, eða reikistjörnur
hringsóla umhverfis þungar sóhr.
Spurningin hefur þó aldrei snúist
um hvort ætti að tengjast þessum
risa heldur hvernig.
Megnið af utanríkisviðskiptum
okkar eru við ríkin sem mynda
Evrópubandalagið, þau eru helsti
markaður útflutningsvara okkar.
Við hljótum að taka miö af því. En
jafnframt er bandalagið þannig
uppbyggt að innan þess gilda fjöl
margar reglur sem aðildarríkin
verða að fara eftir, og þótt við að-
eins gerumst aðilar að þessu svo-
kallaða efnahagssvæöi verðum við
að gangast undir margvíslegar
reglur sem þing okkar og forráða-
menn geta ekki haft veruleg áhrif á.
Þroski þjóðarinnar
En úr því enn hefur ekki verið
samið um neitt, engir sigrar unnist
né heldur ósigrar, og umræðan öll
æfing undir framtíöina, þá er
óþarfi að hafa áhyggjur af þessu
Kjallarinn
Haraldur Olafsson
dósent
komin út og tvö eru tilbúin til
prentunar en þylja af blöðum lof-
gerðir sínar um íslenska menn-
ingu. Málræktarátökin koma helst
fram í hátíðasamkomuni og kokk-
teilum en Þjóðleikhúsinu er mein-
að að gegna því hlutverki sínu að
fara með snilldarverk leikbók-
mennta um landið. Örfáir lista-
menn þjóðarinnar, fólk sem unnið
hefur ómetanlegt starf fyrir þjóð
sína um langa ævi fær „heiðurs-
laun“. Þessi laun hafa til skamms
tíma a.m.k. ekki.náð mánaðarlaun-
um forstjóra í smáfyrirtæki.
Auðga íslenska menningu
En það er óþarfi að örvænta.
Þrátt fyrir allt trúi ég því að fjöldi
góðra manna og kvenna sé reiðu-
búinn að leggja mikið af mörkum
„Tónlistarhús væri unnt að reisa fyrir
álíka upphæð og einn banki tapar við
gjaldþrot fiskeldisfyrirtækis ...“
um sinn.
Margir sjá endalok íslenskrar
menningar verði tengst Evrópu-
bandalaginu nánar en nú er. Aðrir
telja að því fylgi andleg endurnýjun
og efhng fjárhags og félagslégra
dyggða. Ekki skal um það dæmt,
einungis bent á að viðskiptasamn-
ingar skera í sjálfu sér ekki úr um
framtíð íslenskrar menningar. Það
er þroski þjóðarinnar sjálfrar, vit-
und hennar um möguleika sína og
þróttur sá sem býr í öllum almenn-
ingi sem þar ræður mestu. Þjóðin
þarf að vilja vera íslendingar, við-
halda tungunni og hindra eftir
mætti að hún brenghst og úrættist.
Það verður að skapa hér skilyrði
fyrir öflugu menningarlífi, stór-
bættu skóla- og uppeldiskerfi,
rannsóknarstarfi á þeim sviðum
sem fámenn þjóð getur vel við ráð-
ið.
Stjómmálamenn verða aö hætta
að verja mihjörðum og aftur mihj-
örðum í vonlaus gæluverkefni en
skera í sífellu niður framlög til
menningar og menntamála. Mont-
hús eru reist fyrir milljarða á með-
an dregið er úr stuöningi við leik-
starfsemi. Tónhstarhús væri unnt
að reisa fyrir álíka upphæð og einn
banki tapar við gjaldþrot fiskeldis-
fyrirtækis (sem hinir svoköhuðu
„eigendur" hafa verið búnir að
hagnast vel á, l.s.g.). Ráðherrar
svara ekki bréfum um örlítinn
tímabundinn stuðning við útgáfu
undirstöðurits um íslenska þjóð-
menningu, þar sem fjögur bindi eru
til að efla og auðga íslenska menn-
ingu. Þetta fólk er sú brjóstvöm
sem hvorki stjórnmálamenn né
peningafurstar eru. Um veturnæt-
ur gerðust tíðindi sem auka mér
trú á þjóðina og það hljóðláta starf
sem þar fer fram í trássi við menn-
ingarátök og auglýsingamennsku.
Hið íslenska bókmenntafélag gefur
á hverju ári út nokkur af merkileg-
ustu ritum þess menningarheims
sem okkur stendur næst, hinum
grísk-evrópska. Það skyldi enginn
örvænta meðan okkur er fært í ís-
lenskum búningi höfuðverk Platós,
Ríkið, í þýðingu ungs mennta-
manns með ítarlegum inngangi þar
sem gerð er grein fyrir þýðingu
þess. Og samtímis annað rit sem
allir þeir sem leitast við að skilja
eitthvað í menningu og vísindum
nútimans verða að lesa. Orðræða
um aðferð eftir Descartes í þýðingu
hins gagnmerka menntamanns,
Magnúsar G. Jónssonar, er undir-
stöðurit sem hver og einn hefur
gagn af að lesa.
Meðan Eyjólfur Kjalar Emilsson
situr við að snúa ritum Platós úr
grísku á íslensku og meðan til er
forlag sem gefur út verk Descartes
á íslensku er íslensk menning ekki
í hættu. Sé hætta á ferðum þá staf-
ar hún af því að svo verði þrengt
að þeim sem fást við slík störf að
þeir neyðist til að fást viö eitíhvað
annað „vegna ástandsins í fjármál-
um ríkisins" svo gripið sé til orða-
vals kansihanna.
Haraldur Ólafsson