Dagblaðið Vísir - DV - 31.10.1991, Blaðsíða 15

FIMMTUDAGUR 31. OKTÓBER 1991.
15
EES, tollar
og f ullveldi
„Þessi regla giidir jafnt um bíla-, matvöru-, heimilstækja- og vefnaðar-
vöruinnflytjandann á íslandi..
Það er með ólíkindum hversu
yfirborðsleg og villandi umræðan
um hugsanlegar tollívilnanir af ís-
lenskum sjávarafurðum við EES-
aðild hefur verið. Menn tala eins
og við höfum greitt stórupphæðir í
tolla af íslenskum sjávarafurðaút-
flutningi á EB-svæðiö á undanförn-
um árum. Þannig er t.d. reyndur
og glöggur útflytjandi, Magnús
Gunnarsson, forstjóri SÍF, borinn
fyrir því hér í blaðinu að íslending-
ar „hefðu greitt, reiknað á núvirði,
um 2 milljarða króna á ári á allan
fiskútflutning til Evrópubanda-
lagsríkja".
Jón Bafdvin utanríkisráðherra
vitnaði til greinarinnar sem heim-
ildar um gróða okkar af EES-
samningnum á fundi á Hótel Sögu.
Svo bætti hann við í samræmi viö
sína áróðursmagnómaníu að þetta
þýddi 20 miffjarða lækkun á okkar
tollgreiðsfum af sjávarafurðaút-
flutningi til EB á áratug.
Hér er hallað réttu máli
í fyrsta lagi er tilvitnunin um toll-
ana ekki höfð beint eftir Magnúsi
Gunnarssyni heldur er hún orða-
lag fréttamanns.
Um þetta segir Magnús í beinni
tifvitnun í Morgunblaðinu (23.10.
’91); „Niðurfelling tolla mun ef til
vill ekki þýða sjálfvirka hækkun á
skilaverði til framleiðenda hér
heima. Við höfum þrýst ansi hart
á verðhækkanir undanfarin miss-
eri og á þessu ári hafa kaupendur
KjaUarinn
Dr. Hannes Jónsson
fyrrv. sendiherra
alfarið tekið á sig tollinn," enda
hækkaði saltfiskverð um 35% á
milli áranna 1989 og 1990 sam-
kvæmt skýrslu á aðalfundi SÍF fyrr
á árinu.
Tollaregla alþjóðaviðskipta
í öðru lagi er það algild regla um
tollgreiðslur í milliríkjaviðskiptum
að innflytjandinn, ekki útflytjand-
inn, greiðir tollinn og reiknar hann
í verðlagsreikningi inn í söluverðið
sem neytandinn á markaðssvæð-
inu endanlega greiðir.
Þessi regla gildir jafnt um bíla-,
matvöru-, heimilistækja- og vefn-
aðarvöruinnflytjandann á íslandi
sem um fiskinnflytjandann á EB-
svæðinu. Þetta veit hver sæmilega
greindur samvinnu- og verslunar-
skólanemi og allir sem kaupsýslu
stunda á íslandi.
Hvers vegna þá þessa villandi
áróðursbrenglun á tollalækkun af
sjávarafurðum á EB-svæðinu sam-
kvæmt EES-samningunum?
Ástæðan er sú að menn meina
allt annað en það sem þeir segja.
Þeir eiga við að samkeppnisstaða
okkar batni á markaðinum og að
verðið muni hækka til útflytjand-
ans um þá upphæð sem nemur toll-
inum sem innflytjandinn á EB-
markaði hefur greitt.
Þetta er þó ekki sjálfgefiö. Hag-
fræðingar, sem sérhæft hafa sig á
tollasviði milliríkjaviöskipta, telja
óvarlegt að reikna með að meira
en helmingur tollalækkunar skili
sér í hærra veröi til útflytjanda.
Og hvar stöndum við þá í dæm-
inu? Ekki með 2 eða 20 milljarða
heldur einhverja óþekkta stærð,
verulega lægri, stærð 4. Það er ein-
mitt þetta sem Magnús Gunnars-
son er að búa menn undir þegar
hann segir í Morgunblaðinu í gær
að þessi tollalækkun með EES-
samningi þýði ekki sjálfvirka
hækkun á skilaverði til framleið-
enda.
Það er því margt ofsagt í þessum
frásögnum af gróða okkar af niður-
fellingu tolla á EB-svæðinu sem viö
höfum aldrei greitt og kominn tími
til að stjórnmála- og fjölmiðlamenn
noti rétt orð við umfjöllun um þessi
mál.
Fyrri valkosturinn
Margt bendir til þess að það hefði
verið betra fyrir okkur að taka
fyrri valkostinn, sem EB bauð upp
á 19. janúar 1989, þ.e. að gera um-
bætur á gildandi fríverslunar-
samningum EFTA-ríkjanna við
EB. Sjálfstæðisflokkur og Kvenna-
listi fluttu þingsályktunartillögu
um þessa tvíhliða samningaleið
árið 1990. Nú er ljóst að þetta hefði
þjónað hagsmunum okkar betur en
samflotið við EFTA-ríkin um
samningana um EES. Þá hefðum
við vafalítið náð ekki minni tolla-
lækkun á íslenskum sjávarafurð-
um en eru í uppkasti að EES-
samningi en losnað við ýmsa ókosti
sem honum fylgja. Á ég þar við aö
EES-samningurinn rýrir fullveldi
okkar, dómssögu í eigin málum,
efnahagslegt sjálfstæði vegna
framkvæmdar fjórfrelsisins sem
opnar nýtingu gæða landsins fyrir
útlendingum með sama rétti og við
eigum.
Auk þess hefðum við með tvíhliða
samningi losnað við margvíslegan
kostnað sem fylgir aðild okkar að
EES. Má þar nefna 300-400 milljóna
króna framlag í þróunarsjóð fyrir
írfand, Grikkland, Portúgal og
Spán, svo og meiri háttar aukna
kostnaðarhlutdeild okkar í rekstri
EFTA, eftirlitsstofnunar með EES-
samningi, framkvæmdastjórnar
EES, ráðherraráðs, dómstóls, sér-
fræðinefnda o.fl. o.fl. sem enn á
eftir að gera grein fyrir.
Eins og samningurinn liggur fyr-
ir er kostnaðurinn í huglægum og
hlutlægum verðmætum meiri en
ábatinn. Verið er að kaupa minni
verðmæti fyrir meiri.
Dr. Hannes Jónsson
„Það er því margt ofsagt 1 þessum frá-
sögnum af gróða okkar af niðurfellingu
tolla á EB-svæðinu ..
Er af lasamdráttur rök
fyrir kjaraskerðingu?
„Fólk kemur til með að gera sífellt meiri kröfur um aukin lífsgæði...“
Lesandi góður. Eina ferðina enn
mega íbúar þessa lands búast við
að lífskjör þeirra skerðist. Ástæðan
er sögð sú að aðalundirstöðuat-
vinnuvegir landsmanna, fiskveiðar
og -vinnsla, verði að draga saman
seglin því að hafið í kringum land-
ið komi til með að gefa minna af
sér á næstu misserum en undanf-
arin ár. En er fyrirsjáanlegur afla-
samdráttur á íslandsmiðum nú ár-
ið 1991 einhver rök fyrir kjara-
skeröingu? Eða er ástæðan
kannske grundvallarmistök í efna-
hagsstjóm undanfarna áratugi?
Svari nú hver fyrir sig.
Duttlungar náttúrunnar
Áratugum saman hafa menn ver-
ið að berjast vfð að byggja upp
margs konar iðnað og þjónustu í
landinu í þeim tilgangi að gera
efnahagslífið óháð duttlungum
náttúrunnar. Menn hafa alla tíð
vitað að það eru og verða miklar
sveiflur í fiskveiðum hér viö land,
Jafnframt sveiflast verö á erlend-
um fiskmörkuðum upp og niður.
Þetia er ekkert nýtt og á ekki að
koma nokkurri sálu á óvart. Og það
sem meira er. Við höfum vitaö það
öll, áratugum saman, að við byggj-
um ekki farsæla framtíð þessarar
þjóðar eingöngu á slíkum grund-
velli.
Sú einfalda staðpreynd að lífs-
kjörin takmarkast að verulegu
leyti við þau verðmæti sem haflð í
kringum landið gefur af sér er efna-
hagsleg martröð fyrir okkur ís-
lendinga. Fólk kemur til með að
gera sífellt meiri kröfur um aukin
lífsgæði á sama tíma og lands-
mönnum fjölgar og afkastageta
Kjallariim
Brynjólfur Jónsson
hagfræðingur
fiskistofnanna við fandið stendur í
stað. Afleiðingin er kjararýrnun,
óánægja og landflótti.
Þessar staðreyndir eru gamal-
kunnar og hafa verið til umfjöllun-
ar í íslenskri þjóðmálaumræðu
lengi. Og alltaf þegar sú umræða
hefur farið í gang hafa menn kom-
ist að þeirri niðurstöðu aö óumflýj-
anlegt sé að efla verulega iðnað og
aðra gjaldeyrisskapandi og gjald-
eyrissparandi atvinnustarfsemi í
landinu.
Mislukkuð efnahagsstefna
Sú uppbygging hefur kostað þjóð-
arbúið gifurlegt fjármagn, að öllum
hkindum meiri fjármuni en sem
svarar heildarskuldum þjóðarbús-
ins í dag. Langstærsti parturinn af
þessum verðmætum er glataður.
Öll er þessi sóun verðmæta komin
til af því að grundvallarþættir efna-
hagsstjórnunar landsmanna hafa
miðast við þrengstu þarfir útgerðar
og fiskvinnslu hverju sinni. Og
hagsmunir iðnaðar og annarra fyr-
irtækja, sem eru í alþjóðlegri sam-
keppni, verið látnir sitja á hakan-
um.
Efnahagsvandi dagsins í dag er
að stærstum hluta til afleiðing af
fyrirhyggjuleysi í efnahagsstjórn.
En að halda því fram að efnahags-
ástandið sé afleiðing af duttlungum
náttúrunnar í ljósi þes'sara stað-
reynda eru hrein og klár ósannindi.
Það er heimskra manna háttur
að klæða sig ekki með tilliti til að-
stæðna og duttlunga náttúrunnar
hverju sinni. Eöa hver kennir
duttlungum náttúrunnar um það
ef illa búinn maður verður úti á
milli húsa nú til dags? Á nákvæm-
lega sama hátt getum við ekki
kennt duttlungum náttúrunnar um
það hvemig komið er í efnahags-
málum þjóöarinnar.
Ef efnahagsstjórn síðustu ára-
tuga hefði verið hér með svipuðum
hætti og hjá iðnaðarþjóðum hins
vestræna heims væri hér í dag
margvíslegur iðnaöur og þjónustu-
starfsemi sem stæði undir það stór-
um hluta útflutningstekna þjóðar-
innar að aíkomusveifiur fiskveiða
og fiskvinnslu hefðu ekki afgerandi
áhrif á afkomu fólks. Og það sem
meira er, við munum borga kostn-
aöinn við þessa uppbyggingu en
komum aldrei til með að njóta
hennar. Heimska og skammsýni í
hagstjórn hefur séð til þess.
Iðnbyltingin mikla
Með iðnbyltingunni miklu, sem
við ölf höfum lesið um í skóla, varð
sú grundvallarbreyting á öllum
vestrænum hagkerfum að þau
urðu óháð duttlungum náttúrunn-
ar, öll nema hið íslenska. Er ekki
bráðum kominn tími til að við ís-
lendingar förum aö reka hagkerfi
okkar eins og iðnbyltingin mikla
hafi átt sér stað? Hvenær ætlum
viö að komast út úr þessu miðalda-
hagkerfi, gildismötum og venjum í
hagstjórn, sem nágrannaþjóðirnar
lögðu til hliðar með iðnbyltingunni
miklu?
í fyrsta lagi á 21. öldinni! Já, það
er lítil reisn yfir íslenskri hagstjórn
á 20. öldinni. Og hagstjórn sem ein-
göngu tekur tillit til þrengstu hags-
muna sumra þegnanna er tíma-
skekkja og tilheyrir miðöldum og
miðaldahugsunarhætti.
Lesandi góður. Það þarf mikiö
hugrekki til að breyta því sem viö
verðum að breyta. Það þarf mikla
þolinmæði til að sætta sig við þaö
sem við getum ekki breytt. En mik-
ilvægast er að bera vit til að greina
þarna á milli.
Því eru duttlungar náttúrunnar
heimskra manna rök fyrir skertum
lífskjörum í vestrænu, menntuðu
velferðarþjóðfélagi árið 1991 eftir
Krist.
Brynjólfur Jónsson
„Efnahagsvandi dagsins í dag er að
stærstum hluta til afleiðing af fyrir-
hyggjuleysi í efnahagsstjórn. En að
halda því fram að efnahagsástandið sé
afleiðing af duttlungum náttúrunnar í
ljósi þessara staðreynda eru hrein og
klár ósannindi.“