Dagblaðið Vísir - DV - 14.04.1992, Blaðsíða 15

ÞRIÐJUDAGUR 14. APRÍL 1992.
15
Jöfnuður og at-
vinnuuppbygging
„í fyrstu verður að skoða hvort atvinnugreinarnar búa við sambærileg
rekstursskilyrði." Nokkrir starfsmenn Vélaverkstæðis Sig. Sveinbjörns-
sonar hf. við framleiðslu fyrirtækisins.
Undanfarin misseri hafa margir
lýst áhyggjum sínum af minnkandi
þjóðartekjum og auknu atvinnu-
leysi. Aðilar vinnumarkaðarins
skipuðu sérstaka nefnd til að
gaumgæfa þessi málefni og koma
fram með ábendingar um úrbætur,
Þar var m.a. lagt til að Alþingi af-
greiddi svo fljótt sem kostur væri
frumvarp sjávarútvegsráðherra
um breytingar á lögum frá 1922 sem
kveða á um rétt þeirra sem veiða
hér við land.
Við endanlega afgreiðslu málsins
sá Alþingi því miður ástæðu til að
breyta veigamiklu ákvæði í frum-
varpi ráðherra og minnka með því
líkur á að þeir möguleikar, sem
menn sáu í upphaflegu frumvarpi
um atvinnutækifæri og innflutning
hráefnis til vinnslu, gengju eftir.
Ekki þýðir hins vegar að gráta það
úr hófi enda eru nýju lögin þrátt
fyrir allt spor í rétta átt. Það er
ærið umhugsunarefni hvers vegna
margir alþingismenn sáu ástæðu
til þess að þrengja kost íslenskra
fyrirtækja á þessu sviði á sama
tíma og öll lönd í nágrenni okkar
leggja sig fram um að laða til sin
viðskipti og hráefni. Sú dæmalausa
nesjamennska, sem lýsir sér í þess-
ari afstöðu, rímar illa við fjálgar
ræður um nauðsyn þess að auka
atvinnutækifæri og þjóðartekjur.
Draga úr vægi sjávarútvegs
Allt þetta mál leiðir hugann að
þeirri grundvallarspurningu hvert
við ætlum að leita í framtíðinni um
arðvænlega framleiðslu og verð-
mætasköpun. Almennt er nú tahð
að sú „sameiginlega auðlind1', sem
þjóðin á í haflnu, sé takmörkunum
háð og leita verði víðar fanga til
þess að auka þjóðarframleiðsluna
KjáUarinn
Ingólfur Sverrisson
framkvæmdastj. Félags
málmiðnaðarfyrirtækja
og tryggja að landsmenn búi við
sambærileg kjör og best gerist í
nágrannalöndunum. Að öðrum
kosti streymir fólk þangað sem lífs-
kjör verða betri og við blasir land-
auðn.
Um nauðsyn þess að treysta stöðu
okkar á fleiri sviðum en þeim sem
tengjast sjávarútvegi eru flestir
sammála. Það dregur hins vegar
ekkert úr áframhaldandi mikil-
vægi þessa undirstöðuatvinnuveg-
ar enda ákaflega hættulegt að hafa
öb eggin í sömu körfunni. Full
ástæða er því að taka undir orð
sjávarútvegsráðherra á dögunum
þegar hann sagði: „Með sanni má
segja að það sé áhyggjuefni hversu
hægt hefur miðað í þá átt að auka
fjölbreytni í íslensku atvinnulífi og
draga úr vægi sjávarútvegsins í
þjóðarbúskapnum."
í þessari umræðu hefur einkum
tvær atvinnugreinar borið á góma:
iðnað og ferðaþjónustu. Báðar
gegna nú þegar mjög mikbvægu
hlutverki í þjóðarframleiðslunni og
einnig í öflun gjaldeyris eins og
sést á því að á síðasta ári var hlut-
ur sjávarútvegs innan við 57% af
gjaldeyristekjum þjóðarinnar og
það sem á vantar er að langmestum
hluta afrakstur starfsemi ofan-
greindra atvinnugreina.
Það er með öðrum orðum rangt,
sem haldið hefur verið fram und-
anfarið (og þar á meðal af sjávarút-
vegsráðherra nýlega í blaðaviðtab)
að sjávarútvegurinn leggi „þjóð-
inni til 80% af gjaldeyristekjun-
um“.
Sambærileg skilyrði
í fyrstu verður að skoða hvort
atvinnugreinamar búa við sam-
bærbeg rekstursskilyrði. Síöasta
Iðnþing færði sterk rök fyrir því
að um slíkan jöfnuð væri ekki að
ræða og benti á að núverandi sjáv-
arútvegsstefna tæki ekki minnsta
tilbt tb hagsmuna annarra at-
vinnugreina enda þótt hún hefði
mjög víðtæk áhrif á efnahagslífið
og þar á meðal gengisskráningu.
Hvemig það gengur svo upp á
sama tíma og gerðar em réttmætar
kröfur á iðnað og ferðaþjónustu að
stuðla að aukinni þjóðarfram-
leiðslu verður ekki með nokkm
móti tengt í vitrænt samhengi.
Sannleikurinn er sá að núverandi
ástand er óviðunandi fyrir alla að-
ba. Um langt skeið hefur sjávarút-
vegurinn í raun greitt auðbnda-
skatt í formi hárrar gengisskrán-
ingar. Þar með hafa aðrar gengis-
háðar atvinnugreinar einnig greitt
auðbndaskatt án þess að njóta
þeirrar sérstöðu sem sameiginleg
auðlind þjóðarinnar gefur um
gjaldfrjálsa hráefnisöflun. Þvert á
móti hafa þessar greinar þurft að
greiða öb aðfóng fullu verði. Ógæfa
þessarar þjóðar felst helst í því að
abar tblögur, sem miða að því að
koma okkur úr þessari sjálfheldu,
hafa verið úthrópaðar af þeim sem
telja sérhveria breytingu á núver-
andi sjávarútvegsstefnu setta fram
tb þess eins að klekkja á útvegi og
fiskvinnslu eða þá hreinlega af
vafasömu innræti - punktur og
basta og ekki nokkur leið að ræða
af viti um mábð.
Orð og athafnir
En ekki er öll von úti. Til lánsins
eru margir - og þar á meðal nokkr-
ir alþingismenn - sem skynja mik-
ilvægi þess að atvinnugreinum,
sem ætlað er stórt hlutverk í fram-
tíðinni, séu sköpuð sambærileg
skilyrði og gerist meðal samkeppn-
isþjóða okkar. Þeim er líka ljóst að
tibögur um jöfnuð að þessu leyti
hér innanlands eru ekki settar
fram tb höfuðs sjávarútvegi eða
fiskvinnslu heldur þvert á móti til
þess að renna fleiri og styrkari
stoðum undir atvinnulífiö og auka
þjóðarframleiðsluna öllum til
gagns.
En tb þess aö jöfnuði verði náð
og starfsumhverfi sé öllum at-
vinnugreinum eins hagstætt og
kostur er verða orð og athafnir að
fara saman. Á það hefur mörgum
þótt nokkuð skorta undanfarið.
Ingólfur Sverrisson
„Það er ærið umhugsunarefni hvers
vegna margir alþingismenn sáu ástæðu
til þess að þrengja kost íslenskra fyrir-
tækja á þessu sviði á sama tíma og öll
lönd í nágrenni okkar leggja sig fram
um að laða til sín viðskipti og hráefni.“
Spennandi veiðisaga
Skotífót
í Dagblaðinu fóstudaginn 3. april
gcrir upplýsingafulltrúi bænda,
Helga Guðrún Jónasdóttir (HGJ),
nokkrar athugasemdir viö könnun
Hagfræðistofnunar um áhrif sam-
komulagsdraga GATT á verölag
landbúnaöarafurða hérlendis. ef
samþykkt yröu, fyrir Neytendafé-
lag höfuöborgarsvæöisins.
Heildsöluverð-smósöluverð
HGJ gerir langt mál úr aö í könn-
un Hagfræðistofnunar sé boriö
saman heildsöluverö hérlendis og
heimsmarkaösverö. Höfuötbgang-
ur skýrslunnar er aö athuga hver
áhrif GATT-samkomulagsins yröu
á landbúnaöarverö hérlendis.
GATT-drögin kveöa á um aö beitt
skuli tollum í staö innflutnings-
Kjailariim
Þórólfur Matthiasson
lektor vlð Háskóla islands
fulla heimtingu á aö HGJ biöjist
opinberlega afsökunar á aö bera
svo alvarlega ásökun á stofnunina
aö ósekju.
Kartöflur
í könnun Erling Várdal, sem fyrr
var vitnað til, er heildsöluverö í
Noregi á kartöflum áriö 1987 taliö
1 króna norsk á hvert kíló. Heimild
Várdals er tafla J16 í Landbrukets
Priser 1987, gefiö út af Landbrukets
Prisceníral árið 1988.
HGJ Talar um aö Norsk Institutt
for Landbruksökonomisk Forskn-
ing segi heildsöluverö kartaflna
hafa veriö 1,54 krónur hvert kíló
áriö 1987. Á öörum vettvangi hefur
hagfræöingur bændasamtakanna
haldiö þvi fram að þessi sami aðili
„Honum finnst hins vegar óeðlilegt að hann skuli vera gagnrýndur fyrir
þær aðferðir sem hann notar..segir hér m.a. - Grein Þórólfs birtist i
DV fimmtudaginn 9. þ. m.
Þórólfur Matthíasson, forstöðu-
maður Hagfræðistofnunar HÍ,
sagði lesendum DV sl. fimmtudag
hreint ágæta rjúpnasögu. Ekki fæ
ég betur séð en að mér hafi hlotn-
ast sá heiður að vera þar í aðalhlut-
verki skyttunnar sem skýtur sig
neyðarlega í fótinn. Og ijúpan, sem
slapp naumlega í þessari táknrænu
sögu, hefur þá líklega verið Þórób-
ur sjálfur?
Skráðar og óskráðar
fuglategundir
Munurinn á „skráðu heildsölu-
verði" og „hebdsöluverði" land-
búnaðarafurða hefur eflaust vafist
fyrir sumum af þeim sem fylgjast
með þessari æsispennandi veiði-
sögu. Þetta eru alls óskyldar fugla-
tegimdir. Fimm-mannanefnd
(sjaldgæf fuglategund sem er að
margra mati í bráðri útrýmingar-
hættu) ákvarðar skráð hebdsölu-
verð fyrir kinda- og nautakjöt,
mjólk og helstu mjólkurafurðir.
Það er svonefnt skráð hebdsölu-
verð sem hebdsölum er gert skylt
að fylgja (t.d. MS, fuglategund sem
að sumra mati þarf að halda í skefj-
um).
Á hinn bóginn höfum við hebd-
söluverð á öbum hinum búvörun-
um, kartöflum, grænmeti o.fl., sem
breytist í takt við framboð og eftir-
spum. Það er svobtið óáreiðanleg
heinSId um raunverulegt hebd-
^luverð.
Ástæðulaus ótti
Það var stórsnjabt hjá Hagfræði-
stofnun að gera ekki greinarmun á
þessu tvennu. f skýrslu sinni setur
Hagfræðistofnun fram hebdsölu-
verð 11 íslenskra landbúnaðaraf-
urða sem „skráð". Ekki nokkum
KjaUariiin
Helga Guðrún Jónasdóttir
forstöðumaður Upplýsinga-
deildar landbúnaðarins
mann þarf að gruna að þar hggja
mismunandi upplýsingar að baki.
Þannig mátti reyna að viba um fyr-
ir skotglööum rjúpnaskyttum
landsins, jafnvel í þeirri von að þær
skytu sig í fótinn.
Þórólfur hefði óttalaust mátt geta
þess í skýrslu Hagfræðistofnunar
að á bak við „skráða hebdsöluverð-
ið“ árið 1987 væri í sumum tbvik-
um stuðst við viðmiðunarverð sem
Upplýsingaþjónusta landbúnaðar-
ins hafði útvegað fyrir hann hjá
Sölufélagi garöyrkjumanna. Varla
hefði það rýrt niðurstöður Þórólfs
þótt þetta hefði komiö fram í
skýrslu hans? En þessar upplýs-
ingar stóðu áhugasömum lesend-
um tb boða fyrst sl. fimmtudag hér
á síðum DV.
Sá ótti Þórólfs að ég hafi ruglað
saman framleiðendaverði og niður-
greiddu hebdsöluverði á norskum
kartöflum er ástæðulaus. Því eins
og hann hefur sjálfur bent réttilega
á þá skiptir það engu fyrir niður-
stöður hans hvort einhver smá
„nákvæmni tapist". Upp úr stendur
760% verðmunur alveg óháð því
hvort norskir kartöflubændur búi
við blómlegt stuðningskerfi þar
sem búseta, flutningsvegalengdir,
gæði og magn framleiðslunnar
tryggja framleiðendum beinan
stuðning úr norska ríkissjóðnum.
Allir hljóta aö sjá aö það skiptir
engu með hvaða hætti við berum
saman kartöfluverð hér og í Nor-
egi. Niðurstaðan verður abtaf sú
sama, 760% munur. Og sé framleið-
endaverðið í Noregi 50% hærra en
hebdsöluverðið, sem Þórólfur
styðst viö, þá á það sér þá stór-
skemmtbegu skýringu að ég skaut
mig í fótinn á ijúpnaskyttiríi.
Veiðimönnunum fjölgar
Og veiðisagan er langt í frá öb.
Samkvæmt upplýsingum frá Seðla-
banka og Hagstofu gerðist ísland
ekki aðbi að útreikningum OECD
á PPP (kaupmáttarleiðréttu gengi)
fyrr en á árinu 1990. Fram að þeim
tíma var það áætlað af OECD fyrir
ísland. En þar sem ég skaut mig í
fótinn þá skiptir það líklega engu
máb fyrir niðurstöður Þórólfs.
Heldur ekki sú spurning hvort
OECD hafi í áætlun sinni tekið tb-
bt tb fastgengisstefnunnar 1987,
þetta makalausa ár sem Þórólfur
telur eðblegt að miða allt við.
Honum finnst hins vegar óeðb-
legt að hann skub vera gagnrýndur
fyrir þær aðferðir sem hann notar
við að meta áhrif GATT á matvöru-
verð tb neytenda. Vísar Þórólfur
m.a.s. móðgaður í AMS-útreikninga
bændasamtakanna og landbúnað-
arráðuneytisins sem fordæmi. En
af hverju studdist Þóróbur þá ekki
við þessa útreikninga? Hefði það
hugsanlega getað haft óæskileg
áhrif á niðurstöður hans að AMS-
útreikningamir miðast við árið 1988
en ekki 1987, töfraár Þórólfs?
Þá bendir Þórólfur réttbega á að
Þjóðhagsstofnun hafi næstum
komist að sömu niðurstöðu og
hann. Þarna á Þórólfur líklega við
nefnd sem landbúnaðarráðherra
skipaði nýlega með þjóðhagsstofu-
stjóra sem formann. Neytendasam-
tökin gagnrýndu skipun hennar
harðlega á þeim forsendum að í
henni ættu sæti, auk formannsins,
einvörðungu fubtrúar landbúnað-
armafíunnar og nefndin ekki þess
megnug að túlka hagsmuni neyt-
enda. Nú er niðurstaða þessarar
nefndar skyndbega oröin e.k. lög-
gilding á skýrslu Hagfræðistofnun-
ar, skýrslu sem hún vann fyrir
Neytendafélag höfuðborgarsvæðis-
ins.
Og veiðimönnunum fjölgar óð-
fluga. Hebbrigðiskerfiö gaghrýndi
nýlega harkalega vinnubrögð Hag-
fræðistofnunar og sakar hana m.a.
um aö leyna upplýsingum og um
rangtúlkanir. Skaut hébbrigði-
skerfið sig líka í fótinn? Eða er
rjúpum Hagfræðistofnunar að fat-
ast flugið?
Helga Guðrún Jónasdóttir
„Vísar Þórólfur m.a.s. móðgaður í
AMS-útreikninga bændasamtakanna
og landbúnaðarráðuneytisins sem for-
dæmi. En af hverju studdist þá Þórólfur
ekki við þessa útreikninga?“