Dagblaðið Vísir - DV - 28.07.1992, Blaðsíða 14

14
ÞRIÐJUDAGUR 28. JÚLÍ 1992.
Útgáfufélag: FRJALS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EVJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJANSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFANSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, 105 RVlK, SlMI (91)63 27 00
SlMBRÉF: Auglýsingar: (91 )63 27 27 - aðrar deildir: (91 )63 29 99
GRÆN NÚMER: Auglýsingar: 99-6272 Askrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDGÖTU 25. SlMI: (96)25013. Blaðamaður: (96)26613.
SlMBRÉF: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJALSRAR FJOLMIÐLUNAR HF., ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Askriftarverð á mánuði 1200 kr.
Verð i lausasölu virka daga 115 kr. - Helgarblað 150 kr.
Suðvestanátt óskast
Grínistar fara á kostum þessa dagana í gervi fræði-
manna. Veðurfræðingur telur, að aukin suðvestanátt
hafi meiri áhrif á nýliðun þorsks en stærð hrygningar-
stofnsins hafi. Annar telur, að Skeiðarárhlaup í byrjun
árs skipti meira máli en stærð hrygningarstofnsins.
Erfitt verður að framfylgja þessum upplýsingum,
þótt þær kunni í sjálfu sér að vera réttar. Stjórnmála-
menn gætu í bjartsýni talið sér trú um, að bjarga megi
þorskstofninum í vetur með vænni kjarnasprengingu í
Vatnajökli, en torveldara verður að stjórna vindum.
Þeir, sem setja fram kenningar af þessu tagi, eru
ekki að biðja um að vera teknir alvarlega. Kenningar
þeirra styðja þó það margendurtekna sjónarmið, að
stærðfræðihkön fiskifræðinga spanni ekki yfir mjög
stóran hluta dæmisins, sem þeim er ætlað að leysa.
Hvert lóð á þessa vogarskál styður allt aðra röksemd
en þá, sem beitt er af hálfu grínista í gervi fræðimanna
og einnota stjómmálamanna, sem þora ekki að horfast
í augu við vandann. Ónákvæmni fiskifræðinnar er ekki
röksemd með auknum aflaheimildum, heldur skertum.
Því minna öryggi sem er í reiknilíkönum fiskifræð-
inga, því varlegar verður að fara í aflaheimildir. Því
víðari sem skekkjumörkin eru í reikningunum, þeim
mun minna getur komið úr úr dæminu, ekki 175 eða
150 þúsund tonn af þorski, heldur enn minna.
Ef líkur á suðvestlægri vindátt og vetrarhlaupi í
Skeiðará væru teknar inn í reiknilíkönin, kæmi ekki
út hærri niðurstaða, heldur lægri. Óvissan verður
meiri, skekkjumörkin víðari, öryggisfrádrátturinn
hærri, og niðurstaðan innan við 100 þúsund tonn.
Þeir, sem mest flagga kenningum um, að fiskifræðin
sé léleg, fiskifræðingar lélegir og reikningsaðferðir
þeirra lélegar, átta sig ekki á, að allar þessar röksemdir
leiða til þeirrar niðurstöðu, að þjóðin hafi ekki ráð á
að veiða eins mikið og fískifræðingarnir leggja til.
Sárt er að skera niður tekjumöguleika og auka líkur
á harmleikjum í atvinnulífinu. Slíkt er þó skárri kostur
en að spilla möguleikum þjóðarinnar til lífsviðurværis
í nálægri og fjarlægri framtíð. Þjóðin hefur ekki efni á
að leyfa sér að lifa bara í deginum í dag.
Ein mynd íslenzkrar óskhyggju er, að hugsanleg
skekkja hljóti að vera í þá átt, sem dreymandinn vill,
að hún verði. Þetta sameinar einnota ráðherra, hags-
munagæzlumenn af Vestfjörðum og grínista í gervi vís-
indamanna. Því tala menn um 190 eða 230 þúsund tonn.
Deilumar um, hvort réttara sé að veiða 190 eða 230
þúsund tonn af þorski á næsta ári, fjalla um misjafna
ofveiði. Á grundvelli takmarkaðra upplýsinga mæltu
fiskifræðingar með 150 og 175 þúsund tonnum. Af örygg-
isástæðum er rétt að fara nokkuð niður úr þeim tölum.
Ef þjóðin vildi horfast í augu við vanda sinn, mundi
hún ekki leyfa meiri veiði en 100 þúsund tonn til að
taka sem minnsta áhættu af hugsanlegu hruni helztu
auðhndar sinnar. í stað þess er hún að tala um 190 eða
230 þúsund tonna þorskafla í rússneskri rúlettu.
Kjörorð óskhyggjumannsins er: „Það lafir meðan ég
lifi“. Þetta kjörorð er að baki umræðunnar um, að ekki
sé fullt mark á fiskifræðingum takandi og að rétt sé að
leyfa nógu mikinn afla til að ekki þurfi að taka á öðrum
vandamálum í þjóðfélaginu, svo sem smábyggðaröskun.
Eðlilegt err að óskhyggjumenn snúi sér nú til veður-
fræðings síns og biðji hann um að útvega suðvestanátt,
svo að hringekja óskhyggjunnar geti snúizt áfram.
Jónas Kristjánsson
Ónýtt stjómunarkerfi:
„öðru hvoru verða menn aö fórna, kvótakerfinu eða landsbyggðinni.
m.a. í greininni.
- Flóknara er það ekki,“ segir Kristinn
Misiöfn áhrff
Það sem stendur upp úr allri
umræðunni um niðurskurð á
þorskveiði næsta fiskveiöiárs er að
stjómkerfið er handónýtt. Þegar
skerða á þorskkvótann verulega en
aðrar kvótategundir ekki veldur
stjómkerfiö þvílíkri mismunun
milli útgerðarstaða að stjómmála-
menn sjá ekki út úr þeim vanda.
Tillögur Hafrannsóknastofnunar
þýða að aflaheimildir á Vestfiörð-
um skerðast um rúm 11% en auk-
ast um 1,15% í Reykjavík svo dæmi
séu tekin. Það er, skellurinn af
minnkandi þorskveiði lendir á
sumum en öðrum ekki.
Niðurskurður þorskveiða hefur
hlutfallslega sömu áhrif hvort sem
ákvörðunin verður 175 þús. tonn,
190 þús. eða einhver önnur tala lít-
ið eitt hærri.
Þetta verður betur ljóst þegar at-
hugað er hvað sjávarútvegur er
stór þáttur í atvinnulífi einstakra
staða og kjördæma. í Reykjavík er
hlutur sjávarútvegs einungis 3%
af ársverkum og þar er þorskurinn
aðeins um 24% af aflanum skv.
tölum vegna ársins 1990. Þriðjungs
niðurskurður þorskkvóta í Reykja-
vík þýðir líklega vel innan við 1%
fækkun ársverka eða um 100. Það
er hverfandi á vinnumarkaði sem
er 47.140 ársverk. í Hafnarfirði er
sjávarútvegur innan við 8% árs-
verka og þar er þorskaflinn um
40% af afla Hafnfirðinga.
Á báðum þessum stöðum er uppi-
staöan veiði á öðrum kvótategund-
um en þorski og aukin veiði á þeim
er fljót að eyða áhrifum af niður-
skuröi á þorski.
Aðrir staðir á höfuðborgarsvæð-
inu, Kópavogur, Garðabær, Sel-
fiamarnes, Bessastaðahreppur og
Mosfellsbær, eru þannig settir að
varla er hægt að tala um sjávarút-
veg þar. Áhrif af miklum niður-
skurði í þorskveiðum yrðu hverf-
andi á höfuðborgarsvæðinu.
Annað yrði uppi á teningnum
víða á landsbyggðinni. Á Vestfiörð-
um eru ársverk í sjávarútvegi frá
30-60% á útgerðarstöðum þar og
þorskurinn er 50-70% af aflanum.
Þar eru störfin vegna veiða og
.vinnslu á þorski mjög mörg og
störfin í öðrum atvinnugreinum
tiltölulega fá. Áhrifin af miklum
niðurskurði í þorskveiðum yröu
gífurleg.
Búseturöskun með handafli
Ef beita á kvótakerfinu við þessar
Kjallaiiim
Kristinn H. Gunnarsson
alþingismaður
aðstæður jafngildir það ákvörðun
um að fækka fólki á landsbyggð-
inni og fiölga því á höfuöborgar-
svæðinu. Þeir sfiómmálamenn
sem einungis vilja skerða þorsk-
kvótann en ekki gera aðrar ráðstaf-
anir til að breyta áhrifunum af
þeirri sömu ákvörðun em einfald-
lega að taka ákvörðun um stór-
fellda búseturöskun á næstu árum.
Sú stefna er framkvæmd með því
að beita sfiómkerfi kvótans, það
er með handafli, en er ekki afleið-
ing þess að náttúruleg skilyrði
vestfirskra sjávarplássa hafi breyst
til hins verra umfram aðra staöi.
Helstu veiðisvæði þorsks em enn
fyrir utan Vestfirði eins og verið
hefur hingað til. Það hefur ekkert
breyst og mun ekki breytast.
Stjórnkerfi peninganna
Fiskveiðisfiómunin, sem tekin
var upp 1984, hefur ekki skilað okk-
ur skynsamlegri sókn í þorskinn.
Öll árin frá 1984 til 1990 var veitt
langt umfram tillögur fiskifræð-
inga, allt upp í 60% eitt árið. Kvóta-
kerfið er í eðli sínu ekki fiskveiði-
sfiómun heldur skömmtunarkerfi
réttinda sem gengur kaupum og
sölum. - í því er fiskurinn ekki
aðalatriðið heldur peningarnir.
Það hefur að meginmarkmiði að
ávaxta peninga en ekki varðveita
fiskistofna.
Kvótakerfi hefur víðar verið
reynt, t.d. í EB. Framkvæmda-
stjóm EB sendi frá sér skýrslu í
desember sl. um framvindu sjávar-
útvegsstefnu EB. Þar kemur fram
að markmiðið með stefnunni „hef-
ur frá upphafi verið að tryggja
skynsamlega nýtingu fiskistofna"
en niðurstaðan er: „í skýrslu fram-
kvæmdasfiórnarinnar kemur m.a.
fram að taka verði núverandi
kvótakerfi til endurskoðunar þar
sem kerfið hefur orsakað nánast
sfiómlausa ásókn í fiskistofna og
að mikið af undirmálsfiski er hent
fyrir borð með þeim afleiðingum
að sumir stofnamir séu nú aðeins
um 15% af því sem þeir vom fyrir
um 20 árum“ og „á þeim tíma sem
hðinn er frá samþykkt sjávarút-
vegsstefnunnar, hafa helstu vanda-
mál sem steðjað hafa aö sjávarút-
vegi í EB verið hrun fiskistofna".
Þetta kemur fram í skýrslu utan-
ríkisráöherra til Alþingis um utan-
ríkismál frá mars 1992.
Staðan er þannig að ekki er hægt
að gera hvort tveggja í senn að út-
hluta veiði skv. kvótakerfinu og
viðhalda byggðinni. Til þess er of
htlu að skipta. Öðm hvom verða
menn aö fórna, kvótakerfinu eða
landsbyggðinni. - Flóknara er það
ekki. Fyrir mér er vahð einfalt,
sfiómkerfi er fyrir fólk en ekki
öfu'gt. Vandamál sjávarplássa þar
sem helsta útgerðarfyrirtækið er
að fara á hausinn er ekki gjaldþrot-
ið sjálft, þótt erfitt sé, heldur hitt
að rétturinn til að sækja á miðin
er til sölu hvert á land sem er.
Vandamáhð er sfiórnkerfið en ekki
fólkið sem býr í sjávarplássunum.
Þaö þarf meiri sögumann en
Miinchhausen til að sannfæra
þjóðina um annað.
Kristinn H. Gunnarsson
„Kvótakerfiö er í eöli sínu ekki fisk-
veiðistjórnun heldur skömmtunarkerfi
réttinda sem gengur kaupum og sölum.
í því er fiskurinn ekki aðalatriðið held-
ur peningarnir.“
>