Dagblaðið Vísir - DV - 17.11.1992, Blaðsíða 14

14
ÞRIÐJUDAGUR 17. NÓVEMBER 1992.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFÁNSSON og INGÖLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, 105 RVlK, SlMI (91)63 27 00
SlMBRÉF: Auglýsingar: (91 )63 27 27 - aðrar deildir: (91 )63 29 99
GRÆN NÚMER: Auglýsingar: 99-6272 Askrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDGÖTU 25. SlMI: (96)25013. Blaðamaður: (96)26613.
SlMBRÉF: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1200 kr.
Verð í lausasölu virka daga 115 kr. - Helgarblað 150 kr.
Halim Al er ekki Tyrkland
Trúarofstæki í Tyrklandi kemur íslendingum ein-
kennilega fyrir sjónir. Okkar kristni er afar umburðar-
lynd og frjálslynd og fer eftir siðareglum vestræns þjóð-
skipulags. Svo er ekki um alla kristni eins og við sjáum
af deilum kaþólskra og mótmælenda á Norður-írlandi.
Það er skammur vegur frá mótmælatrúarklerkinum
Ian Paisly í Belfast til æpandi trúarlýðs fyrir utan dóm-
hús í Istanbul. Hvorir tveggja ákalla guð sinn í mynd
gamla testamentisins og biðja um ill örlög vantrúar-
hunda. Hefðbundnar siðareglur koma þar hvergi nærri.
Ofsatrúarmenn skeyta því engu, þótt þeirra maður
hafi brotið lög með því að ræna bömum. Þeir telja höfuð-
atriði málsins vera, að þeirra maður sé rétttrúaður, en
hinn íslenzki mótaðili sé vantrúarhundur. Og þeir hafa
hingað til náð sínu fram með frekju og yfirgangi.
Ekki má dæma Tyrkland í heild eftir framferði og
árangri minnihlutahóps. Tyrkland er mjög flókið fyrir-
bæri á mörkum hins vestræna og hins íslamska heims,
á mörkum nútíma og miðalda. Þar togast á miklu fjöl-
breyttari þjóðfélagsöfl en við þekkjum hér á landi.
Tyrkland er arftaki heimsveldis, sem var grísk-krist-
ið fyrir rúmlega fimm öldum og íslamskt fyrir tæpri
öld. Þar voru engar vestrænar lýðræðishefðir, þegar
soldáninum var rutt úr vegi fyrir sjö áratugum. Menn
höfðu mann fram af manni verið þegnar, ekki borgarar.
Með handafli var reynt að gera Tyrki vestræna. Tek-
ið var upp latneskt stafróf, skilið milli ríkis og kirkju,
mönnum bannað að ganga með fez á höfði, svo að nokk-
ur dæmi séu nefnd. Komið var á fót vestrænum lýðræð-
isstofnunum samkvæmt vestrænni stjórnarskrá.
í stórum dráttum hefur þetta tekizt vonum framar.
Tyrkir kjósa í lýðræðislegum kosningum og stjórnmála-
flokkar skiptast á um að fara með völd. Þeir sækjast
eftir aðild að stofnunum Evrópu um leið og þeir telja
sig geta verið brú frá framförum vesturs til íslams.
Mannréttindi hafa ekki fylgt nógu vel eftir þessari
vestrænu byltingu. Meðferð fólks í fangelsum er sums
staðar enn af austrænum toga. Og stjórnvöldum hefur
gersamlega mistekizt að gera Kúrda og Armeníumenn
að gildum og sáttum borgurum í samfélaginu.
Það er fyrst og fremst vegna hinnar inngrónu and-
stöðu við innleiðingu vestrænna mannréttinda, að Tyrk-
land hefur ekki verið viðurkennt í evrópsku samfélagi.
Atburðir í bamsránsmáli Halims Als eru ekki til þess
fallnir að fá Evrópu til að telja Tyrkland vera evrópskt.
Ekki er öll nótt úti í barnsránsmálinu, þótt einstakur
héraðsdómari í Istanbul bijóti lög og stjórnarskrá til
að dæma trúarofsafólki í hag. Hæstiréttur Tyrklands í
Ankara hefur miklu betra orð á sér og reynir miklu
frekar að fara eftir hinum vestræna bókstaf laganna.
Ástæða er líka til að taka eftir, að öll útbreiddustu
dagblöðin í Tyrklandi hafa sagt satt og rétt frá máli
þessu og að margir einstaklingar hafa lagt lykkju á leið
sína til að styðja þann málstað, sem fluttur var af ís-
lenzkri hálfu í máli barnaræningjans Halims Als.
Flestir Tyrkir eru eins og fólk er flest. Þeir eru þægi-
legir í samskiptum og koma vel fram við útlendinga.
Skammbyssugengið umhverfis bamaræningjann er
ekki dæmigert fyrir Tyrki. Það er bara dæmi um að
lýðræðisbylting með handafli skilar ekki fullum árangri.
Trúarofstæki er hins vegar eitt versta fyrirbæri
mannkyns. Það einkennir ekki Tyrki og það er til víðar
en í löndum íslams, þar á meðal miklu nær okkur.
Jónas Kristjánsson
Enginn snjóruðningur, engar brýr, innlend orka. Svifnökkvarnir fljóta á loftpúða.
Þróun sam-
gangna á íslandi
Mun þróun byggöar í landinu,
óhjákvæmileg þétting byggðar á
komandi árum, leiöa til fækkunar
hafna og fækkunar flugvalla en
jafnframt öflugra vegakerfis? Þetta
var meðal margra spurninga sem
vöknuðu á ráðstefnu byggingar-
verkfræðinga um samgöngur í for-
tíð, nútíð og framtíð á Loftleiðahót-
elinu um daginn. Ráðstefnan var
haidin í tilefni af 80 ára afmæh
Verkfræðingafélags íslands.
Til þess að gera vitlega áætlun
um framkvæmdir í samgöngumál-
um þurfa menn að vita hvemig
þeir vilja að byggð þróist.
Slík mótun byggðastefnu er því
lykilatriði á þessu sviði sem og svo
mörgum öðram.
Stefni menn að ákveðinni þróun
byggðar er ljóst hvaða samgöngur
þarf að efla og forgangsröðun verð-
ur auðveldari.
Þróun byggðar-samgöngur
Af byggðastefnu hlýtur að leiða
samgöngustefna en ekki öfugt. Sé
stefnan ekki skýr er hætta á
óskipulögðum og röngum fram-
kvæmdum í samgöngumálum.
Sumir nefna dæmi flugvöllinn í
Stykkishólmi en áætlunarflug hef-
ur lagst af til Stykkishólms og
Blönduóss.
Aðrir nefna „loönufé" til Blöndu-
óss o.s.frv.
En samgönguþættirnir hafa líka
áhrif hver á annan. Þannig hefur
endurbætt vegakerfi mikil áhrif á
flugsamgöngur. T.d. er tahð að
áætlunarflugvöllum muni fækka
með aukinni jarðgangagerð.
Flugmálastjóri taldi líklega þró-
un að færri flugveliir mundu í
framtíðinni þjóna stærri svæðum.
Meira yrði um notkun minni flug-
véla og ferðir tíðari. Vöruflutning-
ar í flugi mundu minnka og fjár-
hagsleg afkoma flugrekenda væri
áhyggjuefni.
Aðstoðarvegamálastjóri lýsti at-
hyglisverðum áfongum í vegagerð.
Fyrst að byggja vegi til að komast
á leiðarenda, síðan að byggja þá
upp úr snjónum og síðan bundið
shtlag. Jarðgöng og fjarðaþveranir,
umferöarmannvirki á höfuðborg-
arsvæðinu og hálendisvegir.
Stærstu umferðarmannvirki í aug-
sýn eru hklega gatnamót Suður-
landsvegar og Vesturlandsvegar
viö Grafarholt og gatnamót Miklu-
brautar og Kringlumýrarbrautar.
Jón Birgir upplýsti að nú þyrfti
um 70-100 mihjarða króna til þess
KjaHarinn
Guðmundur G.
Þórarinsson
varaformaður Verkfræðinga
féiags íslands
að koma vegakerfinu í „æskilega
stöðu“ en fjárveiting er um 3 millj-
arðar á ári og svo geta menn reikn-
aö. 25-30 ár líklega.
Jón Birgir taldi að hálendisvegur
mundi kosta um 2,5 miUjarða
króna, þ.e. 6,5 m breiður vegur með
klæðingu.
Trausti Valsson, sá mikli hug-
myndasmiður, ræddi ítarlega um
hálendisvegi og vildi byrja á því að
gera þá ódýrari, ýta upp sandinum.
Vandi einkavæðingar
Fram kom að vegir hafa mikil
áhrif á hafnir líka. Brúin yflr Ölf-
usárósa hefur leitt til þess að hafn-
irnar á Eyrarbakka og Stokkseyri
eru ekki notaðar en starfsemin
hefur verið flutt tfl Þorlákshafnar.
Hafnirnar eru líklega of margar.
Forstöðumaður tæknisviðs Vita-
og hafnamálastofnunar taldi að
þróunin yrði meir í átt að hreinum
flutningahöfnum, hreinum fiski-
höfnum og hreinum smábátahöfn-
um.
Framkvæmdastjóri verktaka-
sambandsins gerði einkavæðingu í
samgöngukerfmu mjög að umtals-
efni. Hann nefndi tvöföldun
Reykjanesbrautar og göng undir
Hvalfjörð.
Ermarsundsgöngin miklu eru
dæmi um einkavæðingu í ganga-
gerö.
Hvalfjarðargöngin eru taUn
munu kosta um 4,7 milljarða
króna.
Vandi einkavæðingar er að menn
þurfa helst að eiga annan kost en
vegaskattinn, þ.e. möguleika á ann-
arri leið.
Erfitt er að segja Reyknesingum
að þeir verði að greiða vegaskatt
til þess að komast heim og eigi ekki
kost á annarri leið.
Vegagerðin taldi reyndar að mest
áríðandi framkvæmdih í vegakerf-
inu væri tvöföldun Reykjanes-
brautar milli Breiðholts og Hafnar-
fjarðar. Líklega erfitt að koma við
einkavæðingu og veggjaldi þar.
Þjóðhagsleg hagkvæmni er atriði
sem meira þarf að gefa gaum við
röðun framkvæmda.
Snjólfur Ólafsson dósent ræddi
kostnaöar og nytjagreiningu og
sýndi meðal annars reikninga sem
gerðir voru á hagkvæmni Borgar-
ijarðarbrúarinnar á sínum tíma. í
þessu efni eru mörg atriði sem pen-
ingalegi kvarðinn nær ekki til.
Samgönguráðherra tók virkan
þátt í umræðum í annríki sínu og
því umsáturskerfi sem ráðherrar
búa við. Voru menn að vonum mjög
ánægðir með hans þátt.
Framtíðin
Margir telja að olíubirgðir verði
á þrotum í heiminum á seinni hluta
næstu aidar. Þar kemur að bensín-
verð mun hækka mjög og umhverf-
isáhrif verða æ skaðvænlegri.
íslendingar veröa að leita leiða
til þess að nýta innlenda orku í
samgöngukerfmu, rafvæða sam-
göngukerfið.
Á ráðstefnunni varpaði Rafagna-
tækni hf. fram hugmyndinni um
rafdrifna svifnökkva með hhðar-
braut sem þjóta beint yfir hálendið.
Rök voru nefnd: ekkert vegasht,
engin hálka, engin snjóruöningur,
engar brýr, innlend orka.
Svifnökkvamir fljóta á loftpúða.
Guðmundur G. Þórarinsson
„Islendingar verða að leita leiða til þess
að nýta innlenda orku 1 samgöngukerf-
inu, rafvæða samgöngukerfið.“