Dagblaðið Vísir - DV - 17.11.1992, Blaðsíða 15

ÞRIÐJUDAGUR 17. NÓVEMBER 1992.
15
Hindran eða krafa
um meiri gæði
Fríverslunarsamningur EB og
EFTA frá 1972 átti að tryggja frelsi
í vöruviðskiptum milli þessara
markaðssvæöa. Ýmsar innlendar
reglur, sem þjóðir settu sér til
vemdar mörkuðum sínum, komu
í veg fyrir það. Með samningnum
um evrópskt efnahagssvæði verður
reglím sú að vara, löglega fram-
leidd og markaðssett í einu landi,
verður ekki útilokuð frá markaðs-
setningu í öðru landi vegna inn-
lendra reglna. Sameiginlegar ör-
yggisreglur munu þó gilda á öllum
markaðnum.
Sá á kvölina sem á völina
Ýmsum finnst það ekki árenni-
legt að þurfa að beygja sig undir
reglur um staðla og prófanir og
verða að samræma sína fram-
leiðslu og þjónustu þeim reglum.
Það er í þessu sem öðra, sá á kvöl-
ina sem á völina. Ef framleiðendur
ætla að standast samanburð við
keppinauta sína þarf að votta gæði
vörunnar eða þjónstunnar.
Keppinautamir verða hér á inn-
lenda markaðnum, þeir verða á
okkar útflutningsmörkuðum.
Sjálfsagt má finna kaupendur og
markaöi þar sem ekki eru gerðar
miklar gæðakröfur og það er
ákvörðun út af fyrir sig að velja
slíka markaði en þá er verðiö í sam-
KjaUarinn
María E. Ingvadóttir
deildarstjóri utanlandsdeildar
Útflutningsráðs íslands
ræmi við gæöin.
Staðreyndin er hins vegar sú að
fyrir utan okkar heimamarkað eru
önnur Evrópulönd okkar stærsta
viðskiptasvæði. Á síðasta ári komu
74,4% okkar útflutningstekna frá
ríkjum sem verða innan EES-
svæðisins eða rúmir 68 milljarðar.
Fyrstu sex mánuði þessa árs var
þetta hlutfall 77,5%. Það er að segja,
um þrír fjórðu okkar útflutnings
fara til þessara landa. Þar fyrir
utan er stór hluti 12,4 milljarða
gjaldeyristekna okkar af erlendum
ferðamönnum kominn til vegna
ferðamanna frá þessu sama svæði.
Annars staðar frá?
Við gætum tekið þá ákvörðun að
standa utan samnings um evrópskt
efnahagssvæði. Það breytir því
ekki að þrír fjórðu okkar viðskipta-
sambanda eru á þessu svæði. Sam-
keppnisstaöa okkar mundi versna.
Tollar mundu ekki lækka á okkar
„Við gætum tekið þá ákvörðun að
standa utan samnings um evrópskt
efnahagssvæði. Það breytir því ekki að
þrír fjórðu okkar viðskiptasambanda
eru á þessu svæði. Samkeppnisaðstaða
okkar mundi versna.“
„Þar er að finna rika hefð fyrir fiskneyslu og fiskvinnslu," segir María
meðal annars í greininni um Evrópska efnahagssvæðið.
útflutningsafurðum. Þeir mundu
ekki lækka á aöfongum, svo sem
hráefni til iðnaðar, eins og verður
hjá aðildarríkjunum, og við mund-
um keppa við hærra hráefnisverð
til okkar iðnframleiðslu.
Þá má spyrja: Getum við ekki
keypt hráefni annars staðar frá?
Auðvitað getum við það en það er
ekki tilviljun sem ræður því hvar
verslað er. Þeir sem kaupa inn frá
Evrópu í dag telja sig væntanlega
hafa fundið þar hagstæðustu við-
skiptakjörin þannig að óvist er
hvort hráefnisverð flnnst betra ut-
an svæðisins.
Dýrmæt reynsla
Þetta stærsta viðskiptasvæði
okkar er áhugavert af ýmsum
ástæðum. Þar býr um 361 milljón
manna og þar eru um 137 milljónir
heimila. Þar er að finna ríka hefð
fyrir fiskneyslu og fiskvinnslu.
Menning og lifnaðarhættir eru
okkur hvorki framandi né ókunnir.
Menntun okkar og tækniþekking
stenst fullkomlega samkeppni á
þessu svæði. Flutningaleiðir eru
auðveldar. Við höfum nú þegar afi-
að mikilvægra viðskiptatengsla og
dýrmætrar reynslu af viðskiptum
á svæðinu.
Við gerum okkur grein fyrir því
að kröfum um vottun og prófun eru
kröfur um meiri gæði. Þau gæði
nást um leið og varan, eða þjónust-
an, hefur öðlast viðurkenningu
sem gæðavara og þar með veröur
hún samkeppnisfær, ekki aðeins á
Evrópumarkaði heldur einnig á
öðrum mörkuðum þar sem gerðar
eru kröfur um heilbrigði og öryggi.
María E. Ingvadóttir
Fríverslunarsamning
eða framtíð í fríríki
Hvað höfum við íslendingar lært
á þúsund ára búsetu í landi okkar?
Ýmislegt gæti bent til að nú á dög-
um byggju hér mestanpart innflytj-
endur sem væru smám saman að
kynnast aðstæðum og möguleikum
sem landið býður upp á. Tilraunir,
sem gerðar hafa verið til að koma
landinu á „framfæri" og kostaðar
eru af skattfé borgaranna, hafa
flestar brugðist. Aðeins fiskimiðin
hafa reynst haldbær til varanlegr-
ar framfærslu. Vatnsaflið til raf-
orkuframleiðslu og gjaldeyris-
öflunar bíður enn að mestu ónotað.
Flestar hugmyndir um arðskap-
andi framkvæmdir úr jarðhita og
um nýiðnað á tæknisviði hafa dag-
aö uppi. - Þó liggur landið í alfara-
leið milh fjölmennra heimsbyggða.
í leit að samningum
Og nú líður að aldamótum. Fyrir-
sjáanlegt er að ekki verður þá orð-
in sú gjörbylting á atvinnuháttum
sem margir væntu að myndu skapa
landsmönnum ný og fleiri störf og
fullvissu um að hér mætti búa við
bestu kjör, svo sem flestir lands-
menn hafa gert undanfama ára-
tugi. - Þess vegna hefur starfstími
heilu ríkisstjómanna hér að veru-
legu leyti verið bundinn við það
verkefni að leita eftir samningum
við aðrar þjóðir og alþjóðleg fyrir-
tæki sem kynnu að vilja líta með
veMþa til hugsaniegs samstarfs
við okkur íslendinga á sviði út-
flutnings eða úrvinnslu þeirra
auðæfa sem hér bjóðast, sjávarafla
og vatnsafls.
Einstaklingar hafa ekki legið á
liði sínu en þar er við ramman reip
að draga því erlend fyrirtæki sjá
ekki viðlíka tryggingu í samvinnu
við fjárvana einstakhnga og ríkis-
sfjóm þjóðar. Og því er svo komið
nú að við íslendingar eigum fárra
kosta völ þegar um samningaum-
leitanir um atvinnusköpun er að
ræða. Samningur íslendinga um
Evrópska efnahagssvæðið er ein-
Kjallarinn
Geir R. Andersen
blaðamaður
mitt afsprengi þessara vandkvæða.
Verði ekki af honum einhverra
hluta vegna er okkur nauðugur
einn kostur að leita viðskiptasamn-
inga annars staðar þar sem jafn-
ræði er um markaði með hinu evr-
ópska svæði.
í báðar áttir?
Stundum hefur skotið upp þeirri
framtíðarsýn að á íslandi sjálfu
verði fríverslunarsvæði þar sem
þjóðir beggja vegna hafsins njóti
þeirra „forréttinda" að koma með
vaming sinn eða framleiðslustarf-
semi og umskipa henni síðan til
útflutnings. Þessi hugmynd er ekki
ný og enn er unnið að athugunum
á henni.
Hefði þessi hugmynd verið raun-
hæf, svo oft sem hún hefur verið
reifuð, jafnvel af ráðamönnum sem
framkvæmdamönnum í atvinnulíf-
inu, væri hún líklega í höfn fyrir
löngu. Fyrir mörgum árum könn-
uðu japanskir aðilar hvort arðvæn-
legt væri að setja hér upp samsetn-
ingarverksmiðju fyrir bíla. Niður-
staðan var sú að það var ekki fýsi-
legur kostur. Kom þar margt tíl,
bæði andstaða hér á landi gegn
starfseminni sjálfri og kostnaður
reyndist of mikih.
Sannleikurinn er sá að það er
ekki nóg að hta th flugvallar sem
flutningshafnar, aðstöðu fyrir stór
flutningaskip þarf einnig til þess
að fríhafnarsvæði verði kahað því
nafni. Það verður því að telja vafa-
samt að við íslendingar eigum eftir
að sjá framtíðina í fríríki líkt og
gerist með öðrum þjóðum sem hafa
verulegar tekjur af því formi við-
skipta. Margir vhja þó ekki gefa
hugmyndina upp á bátinn og sjáif-
sagt er rétt að afskrifa ekkert í þeim
efnum.
Hvað gerir Clinton-stjórnin?
Við erum þó engan veginn einir
í heiminum og th era fleiri en eitt
viðskiptabandalag. Fríverslunar-
samningur er nýgerður milh
Bandaríkjanna, Kanada og Mexíkó.
Þar er um að ræða markað á svæði
sem byggja hundruð mhljóna
manna og ekki síður verðmætur
en sá sem Evrópumenn ráða yfir.
Sá er hér ritar hefur þráfaldlega
ýjað að þessum markaði og með
fyrirspumum á fundum þar sem
. .við Islendingar munum ekki una
því til lengdar að búa einir og afskiptir
án viðtekinna viðskiptasamninga við
þau stóru markaðssvæði sem verða
beggja vegna hafsins.“
„Hve góð sambönd hafa íslenskir ráðherrar við væntanlega ráðamenn
i Clinton-stjórninnni nýju?“ - Nýkjörnir ræðast við - Al Gore varafor-
seti og Bill Clinton, forseti Bandaríkjanna.
stjórnmálamenn hafa setið fyrir
svörum hefur verið spurt hvort
þessi möguleiki hafi ekki verið
ræddur. Fátt hefur orðið um svör
en þó ekki örgrannt um að nokkrir
stjórnmálamenn hafi tahð þennan
vesturálfumarkað sem eins konar
varaskeifu en til síðari tíma um-
ræðu.
Svörin hafa þó lengst af verið á
þá leið að þetta mál aht, fríverslun-
arsamningur við Bandaríkin, væri
shkt stórmál og umsvifamikið að
það tæki langan tíma áður en nokk-
uð raunhæft gerðist. Það þykir
undirrituðum þó lin speki. Hefði
því fremur átt að kanna máhð jafn-
hhða og miklu fyrr. - En nú hefur
kviknað ljós hjá nokkrum ráðherr-
um í núverandi ríkisstjóm um að
láta reyna á viðræður um hugsan-
lega aðhd okkar íslendinga að þess-
um samningi.
Spumingin er því þessi fyrir okk-
ur íslendinga: Hve góð sambönd
hafa íslenskir ráðherrar við vænt-
anlega ráðamenn í Clinton-stjórn-
inni nýju?
Tveir íslenskir stjórnmálamenn,
sem báðir kaha sig demókrata, að
bandarískum sið fóm á flokksþing
demókrata í Bandaríkjunum sl.
sumar. Á slíkum samkomum tak-
ast oft góð kynni og þannig gerast
nú einmitt kaupin á „eyri stjóm-
málanna“. En hver veit nema þar
hafi fríverslunarsamning borið á
góma? Og var ekki veðjað á Clinton
sem næsta forseta Bandaríkjanna
á þessari samkomu? - Reikna verð-
ur með að menn í stjórnmálum sjái
lengra nefi sínu. Og kannski mun
utanríkisráöherra nú kanna orð-
heldni flokksbræðra sinna á þing-
inu góða, hafi honum auðnast aö
nefna orðið „fríverslunarsamning-
ur“ og bæða orðinu „ísland" aftan
við.
Víst er hins vegar um það að við
íslendingar munum ekki una því
til lengdar að búa einir og afskiptir
án viðtekinna viðskiptasamninga
við þau stóru markaðssvæði sem
verða beggja vegna hafsins. Hvort
sem hann verður í Evrópu eða í
Ameríku má einu ghda. Fríversl-
unarsamningur við Bandaríkin er
þó vænlegri kostur fyrir okkur ís-
lendinga. - Hvort stjómmálamenn
telja framtíð í fríríki mikhvægari
fríverslunarsamningi mun koma í
ljós á ahra næstu mánuðum.
Geir R. Andersen