Dagblaðið Vísir - DV - 17.12.1992, Blaðsíða 25

SKÍFAN: BOGART
FIMMTUDAGUR 17. DESEMBER 1992,
33
Menning
Er þetta ekki tómt mas?
Eitt sinn var það virðulegur siður ritfærra
manna sem töldu sig hafa skilað nógu ævi-
starfi að setjast í helgan stein og skrifa end-
urminningar sínar, segja frá samferðamönn-
um með yfirsýn efri aldurs og leggja mat á
lífshlaupið. í mannlífi okkar nýju heims-
myndar þykir slík iðja þó helsti gamaldags
og seinleg því að „fólídð viU“ fremur blaða-
viðtöl sem fljóta með bókmenntum á jóla-
markaði. Eitt af nýjustu viðtölunum í þess-
um flokki, Guðbergur Bergsson, metsölubók,
geymir spumingar Þóru Kristínar Ásgeirs-
dóttur og svör Guðbergs Bergssonar.
Skrautlegar en innan-
tómar yfirlýsingar
Guðbergur segir frá ýmsum atburðum og
skeiðum lífs síns, allt frá uppvexti og bama-
skólagöngu í Grindavík, erfiðisvinnu á Suð-
umesjum og kennaranámi í Reykjavík, til
Bókmenntir
Gísli Sigurðsson
náms- og þroskadvalar í Barcelona á Spáni.
Á fullorðinsárum hefur hann gjaman farið
til langdvala á Pýreneaskaganum og m.a.
fylgst með hruni einveldis Francos og til-
burðum alþýðunnar að taka í stjómartaum-
ana. Hér heima kom hann bókum sínum út
þrátt fyrir tregðu og seinagang útgefanda og
tók þátt í listsköpun SÚM-era í bland við
smávægileg afskipti af byltingarstarfi rót-
tæklinga sem létu þó ekki til skarar skríða
þegar færi gafst og Guðbergur beið tilbúinn
til byltingar á þingpöllum! Margt í þessum
köflum er ágæta skemmtilegt og víða sagt frá
með athugulu auga fyrir brestum mann-
kindarinnar.
Það sama verður því miður ekki sagt um
þá kafla þegar Guðbergur fer að setja fram
undarlegar kenningar sínar um hsteðhð og
gefa út almennar yfirlýsingar um hvaðeina,
aðallega menningarástand á íslandi og ein-
staka hsta- og menntamenn, án þess að nefna
þá með nafni. Hann leggur sérstaka fæð á
þá sem hafa gengið á skóla og að auki ahst
upp í hvetjandi mennta- og hstaumhverfi
foreldra eða ættingja. Þannig fá þeir sem eru
skyldir öðrum listamönnum, sérstaklega
synir rithöfunda, væna gusu af svívirðingum
enda telur Guðbergur starf þeirra ekki
sprottið af innri þörf heldur vera tóma til-
gerð og í mesta lagi lært handverk því að
hstgáfan sé náðargáfa einstakhngs, að þvi
er manni skhst, óháö erfðum og uppeldi.
Yfirlýsingagleðin er stundum fyndin svo-
htla stund en verður fljótt að tómu masi með
htið vitsmunalegt gildi eins og þegar Guð-
bergur lýsir þeirri velgju sem hann fær ef
minnst er á Ólaf Kárason: „Það að lesa skáld-
sögu um „listamanninn" er eins og að velta
sér upp úr sætsúpu á rósóttum diski sem
sjötíu piparkerhngar með ljóðrænar kenndir
hafa grenjað svo mikið í að guthð flýtur út
á barma.“ (196)
Einfari og áhorfandi
Ef lesandinn rýnir í textann eftir þeim
manni sem svo talar og reynir að skilja af
hverju hann virðist vera svo bitur þá verður
fyrst fyrir sú skýring að Guðbergur hði enn
fyrir að hafa ekki notið sæmilegrar mennt-
unar í æsku: að hafa verið sendur í erfiðis-
vinnu strax og hann hafði minnstu burði til.
Lesandinn sér fyrir sér mikinn einfara, til-
finningakafara og áhorfanda að mannlífinu,
sem hefur kynnst fáum á lífsleiðinni: á Spáni
varla nema kennslukonu sem tók hann í
Guðbergur Bergsson svarar spurningum
Þóru Kristínar Ásgeirsdóttur.
spænskutíma á mihi þess sem hún stundaði
líknarstarf hjá fátækum og bauð honum í
bíltúr svo hann sá stéttaskiptingu og kjör
alþýðu miklu betur en íslenskir vinstrisinn-
ar sem hann segir hafa iðjaö fátt utan bjór-
drykkju á meginlandinu.
Guðbergur talar af miklu uppgerðarlítil-
læti um að sér finnist þaö tilgerðarlegt að
láta Spán koma fram í skrifum sínum: „Það
mundi líta út eins og maöur vildi láta aðra
vita að maður hafi átt heima í útlöndum og
hafi ferðast. Versta tegund af heimalnings-
hætti er það að láta aðra vita að „maður sé
víðreistur" og þekki „frægt“ fólk og þykist
síðan vera lífsreyndur og heimsborgari. Það
kórónar tilgerðina." (189) Lítihæti af þessu
tagi er einmitt thgerð þess sem ætlast undir
niðri th að aðrir viti allt um hann án þess
að upplýsa það sjálfur. Það þykir engin stór-
frétt nú á dögum að hafa búið annars staöar
en á íslandi — og það er heldur ekki gæfu-
legt að reyna að upphefja sig á kostnað alþýð-
unnar rétt eins og það sé frímiði á athygli
heimsins að hafa slitið af sér fjötra uppruna
síns í stað þess að sitja fastur í sporum hins
„velgjulega" Ólafs Kárasonar.
Spurningar Þóru Kristinar eru prýðhegar
og leiða samtalið oft mjög vel áfram en bókin
er ofhlaðin af innantómum yfirlýsingum og
einkennist af beiskju sem spihir miklu þegar
okkar helsti nútímarithöfundur rifjar upp
það sem margir myndu lýsa sem frækilegum
höfundarferh. Þar til Guðbergur varö verð-
launaskáld voru það að vísu einkum íslensk-
ir menntamenn og bókmenntafræðingar sem
héldu verkum hans á loft en sá hópur fólks
fær nú hinar háðulegustu kveðjur fyrir dóm-
greindarleysi úr munni þess manns sem
braut blað í íslenskri bókmenntasögu með
Tómasi Jónssyni, metsölubók — og maður
spyr sig: Er það kannski sjálfur Tómas sem
talar?
Þóra Kristín Ásgeirsdóttir.
Guöbergur Bergsson, metsölubók (viðtalsbók, 227
bls.).
Forlagiö 1992.

f •
i ' •'•.. • ' ■*
r
■.

,
■ ■
Urval af ólum,
snúrum, strengjum,
kju&um, kiuðapokum
simbalapolcum o.m.fl,
Mikið úrval
af nólum,
kennslubókum
og myndböndum

Pli
KAWAI
hljómborö
Munnhörpur
i urvali
Þióölagagítarar
vlö allra næfi.
e'°Man^nS ^íass'
Gítar og
bassamagnarar.
: ■
I
L . í :

REYKJAVIKUR
Laugavegi 96 - Sími: 600935
-..........,.