Dagblaðið Vísir - DV - 17.12.1992, Blaðsíða 32

40
FIMMTUDAGUR 17. DESEMBER 1992.
Menning
Enn skorar Víðir
Rétt eins og síöustu 11 jól kemur ný bók í bókaflokknum íslensk knatt-
spyrna út fyrir þessi jól. Bókarheitið gæti allt eins veriö „Ailt sem þú
vildir vita um íslenska knattspymu áriö 1992 og miklu, miklu meira“.
Þessar bækur hafa fyrir löngu skipað sér veröugan sess meðal knatt-
spymuáhugamanna enda hiö merkilegasta framtak og það em ófá heim-
ili í landinu þar sem aflar bækumar standa í bókahillunum, inni á milli
Þórbergs og Hammonds Innes.
Bókin íslensk knattspyma ’92 er
mjög ítarleg og fjölbreytt og er
stuðst við áralanga heíð í efnisvali
og efnisumíjöllun. Hefðin er þannig
svo sterk að þegar t.d. blaðsíðutalið
á köflunum 17 í ár er borið saman
við kaflana 17 frá því í fyrra kemur
í ljós að það er nánast það sama.
Þrátt fyrir þetta er greinileg þróun
á milli bóka og reynt að gera bók-
ina sífellt aðgengilegri með hverju
árinu. Þannig má nú finna nokkra
þætti, s.s. töflur og landakort, sem
ekki hefur verið í fyrri bókum.
Af efni bókarinnar má nefna
umfjöllun um allar umferðir Ís-
landsmóts síðasta sumars í öllum
flokkum og deildum, umfjöllun um
bikarleiki, umflöllun um landsleiki og Evrópuleiki, umfjöllun um atvinnu-
mennina okkar, saga íslenskrar knattspyrnu árin 1972 og 1973 og loks
viðtöl við þá sem sköruöu fram úr á síðasta keppnistímabili. Öllu þessu
fylgja vel á annað hundraö myndir og þar af fjöldi litmynda.
Öll ytri umgjörð bókarinnar minnir á dagblað en við lestur hennar fær
maöur á tilfinninguna að maður sé aö lesa bók. Frásögnin er þrátt fyrir
það spennandi og skemmtileg og maður endurlifir mörg skemmtilegustu
og mest spennandi atvik sumarsins við lesturinn. Og textinn er góöur
og knappur og laus við þær leiðinlegu klisjur sem svo oft má flnna á
íþróttasíðum dagblaðanna.
Ætli maður sér að vera með einhvern sparðatíning varðandi það sem
betur mætti fara í bókinni má nefna nokkur atriði sem maður saknar
(hvort sem þau atriði fara nú saman við hugmyndir höfundar eða ekki).
Þannig má nefna að af öllum þeim nærri 200 myndum sem eru í bókinni
er ekki ein einasta mynd sem sýnir knattspurnuáhorfendur. Þá eru nán-
Bókmeimtir
Magnús Ingvason
ast heldur engar myndir af dómurum, þjálfurum, stuðningsmönnum lið-
anna, stjórnarmönnum félaganna o.s.frv. en allir þessir hópar manna eru
óijúfanlegur þáttur knattspyrnu á íslandi og ættu þvi að fá örlitla umfjöll-
un í máli og myndum.
Annað smáatriði sem má finna að er dálítið rughngsleg uppsetning á
einstaka kafla; sérstaklega kaflanum um atvinnumennina okkar. En þá
eru líka aðfinnslumar upptaldar og þykir ekki mikið þegar á heildina
er litið.
Það sem stendur upp úr er sú staðreynd að bókin íslensk knattspyma
’92 er hvalreki á fjörur knattspyrnuunnenda. Hún er skrifuð af einum
mesta „gúrú“ íslenskrar knattspyrnu, Víði Sigurðssyni, og maður getur
treyst því að ekki sé farið með staðlausa stafi. Þeir sem á annað borð
hafa áhuga á íslenskri knattspyrnu ættu að hafa gaman (og gagn) af þess-
ari bók en aðrir ættu að óska sér einhvers annars í jólagjöf.
íslensk knattspyrna.
Viðir Sigurðsson.
Skjaldborg 1992.
Víðir Sigurðsson. Allt um íslenska
knattspyrnu á árinu sem er að líða.
Annel Þorsteinsson og Sverrlr Halldórsson eiga og reka veitingahúsið
Þotuna í Keflavik. Félagarnir haía verið duglegir við að fá fremstu hljóm-
sveitir landsins til að troða upp hjá sér við góða undirtektir gestanna.
Þaö kemur reyndar ekki á óvart enda hafa Suðurnesjamenn löngum
verið áhugasamir um það sem er efst é baugi í poppinu hverju sinni.
DV-mynd Ægir Már Kárason, Suðumesjum
Sviplausar persónur
Saga þessi gerist í sjávarþorpi á íslandi, nú á dögum
að því er best verður séð. En ýmsar furður lyfta henni
nokkuð út fyrir stað og tíma. Hér fer mest fyrir sjó-
mannskonu og uppkomnum bömum hennar, syni og
þremur dætrum. Framan af er faðirinn íjarri, á ein-
hverju skipi, en síðar kemur hann við sögu. í nálægu
húsi býr ung stúlka með ömmu sinni. Þessum persón-
um tengjast svo 3-A aðvífandi karlmenn.
Gervitíðindi
„Tengjast" ber að taka í líkamlegum skilningi eink-
anlega, og fer meira fyrir samkynja tengslum, konur
með konum, karlar með körlum. Þessu fylgja ýmis
afbrýðisátök, giftingar, fangelsanir, jafnvel morð. En
það er eins og ekkert af þessu skipti verulegu máh,
ekkert leiðir til neins. Sbr. t.d. kaflann „Þjóðhátíðar-
dagur“ (bls. 237):
„Svifflugmaðurinn nálgast en líka þrímannhæöahár
risahrafn sem kemur ofan frá torginu, lahar í hægðum
sínum niður Háveg í átt að höfninni. Þegar skref hans
heyrast tekur fólk andköf. Og minnstu börnin gráta.“
Seinna nær þessi risahrafn í smábam og hlær, og
þar með er hann úr sögunni. Svona er oft byijað á
einhveiju sem virðist eiga að verða eitthvað sérstakt,
en gufar bara upp. Bókin skiptist í mjög stutta kafla,
þar sem mest fer fyrir samtölum og bréfum. hvarvetna
ber mikið á ómerkilegustu fyrirbærum. Dæmi er sam-
tal hjónanna (bls. 115):
„Ég get ekki að þessu gert Hjálmar en það skemmti-
Bókmenntir
Örn Ólafsson
legasta sem ég sauma á þig eru náttfot. Finnst þér það
ekki skrítið?
En ég á engar nærbuxur. Mér flnnst skrítið að þú
saumir ekki á mig nærbuxur.
En það er svo skrítið að ég kann ekki að sauma
nærbuxur auk þess sem þær klæða ekki þína mann-
gerð. Aldrei nokkurn tímann er ég í nærbuxum. Aldr-
ei nokkum tímann. Þú færð engar nærbuxur hjá mér
þó þú hafir týnt þeim öllum.
TÝNT? Það var nú hún dóttir þín sem stal þeim frá
mér. Taskan hefur aldrei komið í ljós.
Og seldi hinni dóttur þinni þær. Dætur þínar skipt-
ast á nærbuxunum þínum hkt og frímerkjum. Finnst
þér það ekki skrítið?
Hvað ertu að segja Sólveig? Seldi hún nærbuxurnar
mínar?“
O.s.frv. Þetta tal, þrungið endurtekningum, leiðir
ekki tíl neins, og því síður sýnir það persónusér-
kenni. Þannig er það bókina í gegn, persónur verða
því ahar sviplausar, þótt þær séu mismunandi í t.d.
framkvæmdasemi, frekju og hávaða. T.d. einkennast
tíöar samfaralýsingar sögunnar af óljósum köldum
staðhæfingum, í andstöðu við þá tilfinningaólgu sem
Kristin Ómarsdóttir. Skiptir sögu sinni í marga stutta
kafla.
jafnan fylgir slíku, t.d. (bls. 137-8):
„Selma tekur um munn Fjólu og ríöur henni hægt
og sígandi djúpt.
Þú ert svo mjúk innan í þér einsog fjólublað.
Þess vegna ber ég nafnið. Komdu fastar. Hertu.
Ég herði.
Gott. Kremdu mig.
KREM
KREM“
Andstæður
Aht þetta ástríðuleysi sögunnar mætti minna á
drauma, rétt eins og samhengisleysiö, að sagan ræðst
ekki af orsakakeðju. En þá vantar alveg þá dul sem
fylgir óræðum draumum. Lýsingar og samtöl eru mjög
staglsöm bókina í gegn, og sthl sérkennilegur, ein-
kennist af stuttum brotakenndum málsgreinum. Þetta
er ágengt, vekur athygh lesenda en veitir sjaldnast
neitt. Erfiðara er að sjá th hvers þetta er, nema hvað
sagan einkennist almennt mikið af misræmi milli efn-
is og hvernig það er sett fram. Sjálfsagt er að meta
það við höfundinn að hann skuh ótrauður leggja í slík-
ar bókmenntathraunir - og við forlagið að vilja styðja
slíkt þótt spurningin um eðhleg mörkl shks gerist áleit-
in við lesturinn. Hitt þykir mér augljóst að tilraunin
bar ekki árangur, það er síst af öllu neitt ferskt eða
lifandi við útkomuna.
Kristín Ómarsdóttir.
Svartir brúðarkjólar.
Mál og menning 1992, 255 bis.
Vegleg endurútgáfa tímamótaverks
Ýmis vegleg ritverk sem út eru gefin fyrir þessi jól
hljóta að styrkja unnendur fræðilegra og síghdra bók-
mennta í þeirri trú að ekki verði lát á útgáfu vand-
aðra fræðirita hér á landi þrátt fyrir að Bókaútgáfa
Menningarsjóðs leggi upp laupana.
Nú í ár sýnist mér sérstök ástæða til að hrósa bókaút-
gáfu Máls og menningar fyrir þá viðleitni sína að gera
síghdar bækur okkar íslendinga aðgengilegar nútíma-
lesendum. Ber þar hæst útgáfuna á Grágás, sem áöur
hefur verið íjallað um hér í blaðinu, og það rit sem
hér er th umsagnar: Reisubók Jóns Indíafara. Þá er
og útgáfan á 1. bindi nýrrar ítarlegrar bókmenntasögu
sérstök rós í hnappagat Máls og menningar.
Útgáfa Reisubókarinnar er kannski ekki alveg sama
stórvirkið og útgáfa Grágásar, en ekki síður kærkom-
in. Hér hefur Völundur Óskarsson tekið sér fyrir hend-
Bókmermtir
Gunnlaugur A. Jónsson
ur að gera útgáfu Sigfúsar Blöndals frá 1908-9 á Ævi-
sögu Jóns (en svo nefndi Sigfús hana) aðgenghega
nútímalesendum og farist það vel úr hendi. Er þetta
í þriðja sinn sem bókin er prentuð á íslensku, og er
hún verulega aukin að skýringum frá fyrri útgáfum.
Byggjast skýringamar talsvert á ítarlegri enskri út-
gáfu bókarinnar þó mun víðar sé leitað fanga. Skýring-
amar, sem fylla um 70 bls., em aftast í bókinni, og
dregur það vissulega úr notaghdi þeirra. Skýringar
neðanmáls hefðu komið að meiri notum, jafnvel þó
þær hefðu verið eitthvað minni að vöxtum.
Reisubók Jóns Indíafara (1593-1679) er klassískt
framlag íslendinga th ferðasagna endurreisnaraldar,
og ekki er ofsagt að hún marki þáttaskh í íslenskri
menningarsögu. Þannig telst hún vera fyrsta sjálfsævi-
sagan (endurminningabókin), sem rituð er af íslensk-
um manni, en sú grein bókmennta hefur löngum síðan
notið alveg óvenjulegra vinsælda hér á landi. Með
Reisubók Jóns er lagður gmnnur að tveimur nýjum
bókmenntagreinum, sjálfsævisögum og ferðabók-
menntum. Hafa þær greinar bókmenntanna löngum
síðan lifað sérlega góðu lífi hér á landi og þó sér í lagi
sú fyrrnefnda.
Segja má að Jón Indíafari sé Marco Polo okkar ís-
lendinga. En Marco Polo (1254-1324) var, sem kunnugt
er, einn helsti brautryðjandi ferðabókmenntanna.
Hann lagði upp frá Feneyjum árið 1271 í fylgd með
föður sínum og fóðurbróður áleiðis til Kína og kom
ekki heim aftur fyrr en 25 árum síðar. Jón Indíafari
lagði hins vegar af stað frá íslandi árið 1615 og sneri
aftur árið 1626, og átti þá að baki meðal annars mikið
og strangt ferðalag th Indlands og kom lerkaður og
lemstraður úr þeirri för.
Hér er ekki rúm th að rekja innihald þessa sígilda
rits, enda mörgum bókmenntaunnendum vel kunn-
ugt. Það sem sérstaka athygli vekur við lestur ritsins
er sú sterka trú á Guð sem skín þar ahs staðar í gegn.
Jón Indíafari segir snemma í bókinni: „Ég má segja
Guð hafi varðveitt mig í lofti, á jöröu, í vötnum, við
mararbotn og í eldi, undir skruggum og reiðarslög-
um.“ Gætu þessi ummæli hans staðið sem nokkurs
konar samnefnari fyrir innihald bókarinnar þvi alls
staðar er Guð með í för. Jón var oft mjög hætt kom-
inn, hafði verið dæmdur th að hálshöggvast í Dan-
mörku en var sýknaður af konungi og í Indlandsfór-
inni varð hann fyrir mjög alvarlegu slysi en „hjarnaði
smám saman fyrir Guðs náð og vhja, eftir því sem á
leið, þó ég stóra þraut th þyldi, bæði hiö innra og ytra,
svo ég fæ þar ei nóglega um talað - og eigi þóttust
mínir vaktarar vitað né séð hafa að mig hefði svefn
runnið í ellefu vikur.“
Það er mikið fagnaðarefni að þessi síghda ferða- og
lífssaga Jóns Indíafara er út komin í svo aðgenghegum
og vönduðum búningi.
Relsubók Jóns Ólafssonar Indíafara.
Völundur Óskarsson annaðlst útgáfuna.
Mál og menning 1992 (417 bls.).