Dagblaðið Vísir - DV - 07.08.1993, Síða 15

LAUGARDAGUR 7. ÁGÚST 1993
15
Þaö er dýrt sport að halda úti landbúnaöinum.
DV-mynd EJ.
Vístölufjölskyldan er „skattlögð"
um 255 þúsund krónur á ári til að
halda gangandi íslenzkum land-
búnaði. Er það þessi virði? Við lít-
um á það síðar í greininni, en flest-
um mun þykja hár sá tollur, sem
greiddur er í þessu skyni. Lands-
menn hafa það margir hverjir
býsna skítt eftir samdrátt eða
„kreppu" síðan 1988. Mörg fyrir-
tækin og heimilin fara undir ham-
arinn. Fólk ber sig oft illa og
skammar stjórnvöld. En það mun-
ar um að þurfa aö greiða svo sem
40 prósentum of mikið fyrir mat-
inn, bara út af þessu. Hafa menn
hugleitt það í alvöru? Nei, yflrleitt
ekki, íslendingurinn hefur til-
hneigingu til að sætta sig við slíkar
stjómvaldaákvarðanir eins og
væm þær slæmt veður. Menn
reyna bara að þrauka og skammast
kannski út af flestöliu öðm.
Svona hafa stjómmálamenn allra
ríkisstjóma tælt okkur. Við eigum
erfitt með að breyta þessu. Breyt-
ingar á landbúnaðarstyrkjunum
hafa verið nokkrar en alltof htlar
að tiltölu. Þrýstihópurinn ver hag
sinn, berst um hvert fótmál. Og
jafnvel bændur hafa það víst yfir-
leitt skítt líka við ríkjandi kerfi.
Nú hafa komið fram enn nýir
útreikningar á því, hvað landbún-
aðurinn kostar okkur. Miðað er við
árin 1988-1990, en grundvallar-
breytingar hafa ekki orðið á stærð-
argráðu vandans síðan. Búvörulög
breyta ekki nógu miklu. Þess vegna
á þetta erindi th okkar um þessar
mundir. Við höfum enn möguleika
á að bæta úr skák. Kerfmu má
breyta, þótt það taki einhver ár, og
við ættum að byrja strax. Þetta er
stærra mál en nær öll önnur stjóm-
mál, sem menn era að rífast um.
Hörkurifrildi
Hörkurifrildi er í gangi þessa
daga út af skýrslu á vegum nor-
rænnar ráðherranefndar um land-
búnaðarstefnu og hag heimilanna,
sem var unnin af Hagfræðistofnun
Háskóla íslands. Þar kemur fram,
hversu mikhl stuðningurinn við
landbúnaðinn er. Hehdarstuðning-
urinn er mestur á íslandi, eða 110,7
prósent miðað við framleiðsluverð-
mæti landbúnaðarins, sem sé meiri
en allt framleiðsluverðmætið. Út-
reikningarnir byggjast á árunum
1988-1990. Þar hafa talsmenn land-
búnaðarins fundið sér gagnrýni-
efni. Þeir segja, að stuðningurinn
við landbúnaðinn hafi hér á landi
minnkað mikið síðan. Halldór
Blöndal landbúnaðarráðherra seg-
ir, að skýrslan sé því í bezta fahi
bara gott lesefni. En í raun er
skýrslan í fullu ghdi. Hún stenzt í
aðalatriðum. í skýrslunni segir, að
stuöningurinn við landbúnað nemi
hér 16,7 mhljörðum. Hagspekingar
Háskólans segja, að útkoman hefði
verið svipuð, hvaða ár sem tekið
hefði verið frá 1988 th 1992, Þeir
hafi tekið áriö 1988 fyrir, af því að
um það hafi þeir haft gleggstar
upplýsingar. Þrátt fyrir dálítið
Laugardags-
pistill
Haukur Helgason
aðstoðarritstjóri
minni stuðning í seinni tíð, meta
þeir hehdarstuðning við landbúnað
á 14,5 mhljarða í ár. Þama munar
nokkm, en myndin er dökk engu
að síður.
Hagfræðingamir segjast í mati
sínu um, hvaða hagnaður yrði af
fijálsum innflutningi búvara, hafa
byggt á tölum frá Efnahags- og
framfarastofnuninni OECD, sem
séu notaðar í GATT-viðræðunum.
Þetta er því ekki út í bláinn.
Talsmenn landbúnaðarins era
við sama heygarðshomið og fyrr.
Þrýstihópurinn ver sig og beitir th
þess hvers konar útúrsnúningum.
Heimilin
skulda árslaunin
Stuðningurinn við landbúnaðinn
nemur hér á landi 255 þúsund
krónum á ári á vísitölufjölskyld-
una, samkvæmt skýrslunni. ís-
lenzkir neytendur gætu sparað sér
6 milljarða króna með því að fá
búvörar á heimsmarkaðsverði, það
er að innflutningur yrði gefinn
frjáls. Það jafnghdir 90 þúsund
krónum á hveija fjögurra manna
fjölskyldu á ári, sem era um 14
prósent af áætluðum matarreikn-
ingi heimhanna.
Með því að feha niður allan
stuðning, að meðtöldum innflutn-
ingshömlum, mætti lækka útgjöld
heimhanna th matarkaupa um 40
prósent. Þetta skiptir nú meira
máh en löngum áður. Fram hefur
komið, að skuldir heimhanna
nema nú hærri fjárhæð en ahar
tekjur heimhanna á einu ári. Heim-
ilin skulda sem sé árshýruna að
meðaltali. Það þýðir, aö við erum
i miklum vandræðum með að halda
uppi lífssth okkar. Háir vextir hafa
valdið miklu um þróunina, en
heimhin hafa reynt að halda í horf-
inu og slegið lán á lán ofan. Við
erum öh að leita leiða th að breyta
þessu. Samt hugsa fæstir íslend-
ingar í alvöra um landbúnaðar-
dæmið. Menn reikna bara með því,
að það ástand sé óbreytanlegt.
Vegna hins háa verðlags á búvör-
um hér á landi nemur neyzla bú-
vara tiltölulega háu hlutfahi af
heildarútgjöldunum eða um 20 pró-
sentum hér á landi. Hlutföhin era
miklu lægri annars staðar á Norð-
urlöndum og lægst í Danmörku,
14,4 prósent af heildarútgjöldun-
um. Því „fátækari“ sem þjóðir era,
þeim mun hærra hlutfah fer í mat-
vöra, og svo gerist það hér vegna
þess hversu þrýstihópur landbún-
aðarins er sterkur og hefur getað
haldið uppi verði.
Skýrslan hefur sínar takmarkanir,
og hún nær ekki th ahra þátta. Að
sumu leyti getur því stuðningurinn
við landbúnað talizt meiri en þetta.
Bera má þetta saman við úttekt,
sem Markús Möher hagfræðingur
vann árið 1989, hið merkasta plagg.
Úttekt
Markúsar Möller
Markús fær út hærri tölur en
Hagfræðistofnun gerir nú um
hagnað neytenda af því að fá inn-
flutningsfrelsi fyrir búvörar. Hann
virðist hafa náð sér í lægra verð
erlendis en stofnunin byggir á.
Hann metur kostnaðarverð áts-
framleiðslu heföbundinna búvara
á nálægt 14 mhljörðum króna árið
1989. Til samanburðar má velta fyr-
ir sér innflutningskostnaði. Mark-
ús fær út, að innflutningsvirðið
nálgist 5 mhljarða króna. Þannig
virtist honum, að lækka mætti
hehdsöluverð heföbundinna bú-
vara um tæplega tvo þriðju hluta
og spara ríkissjóði og neytendum
allt að 9 mihjörðum króna „með
einu pennastriki yfir núgildandi
innflutningsbann“.
Fulltrúar landbúnaðarins, og
raunar margir aðrir, hafa haft sitt-
hvað við afnám innflutningsbanns-
ins að athuga. Þeir færa ýmis rök.
Sagt er, að innlend landbúnaðar-
framleiðsla sé nauðsynleg vegna
möguleika á aðflutningsbresti til
landsins. Þeir segja, að „landbúnað-
urinn skapi atvinnu“. Hann haldi
uppi byggð í sveitum. Yrði innflutn-
ingur leyföur, mundi það leiða hörm-
ungar yfir þá, sem starfa við búskap
og búvöravinnslu, segja menn. Loks
er sagt, að enda þótt erlendar vörur
séu ódýrari í krónum, sé „þjóðhags-
lega óhagkvæmt að eyða í þær gjald-
eyri“. Hvað um þessi rök?
Þeim er auðsvarað. Óttist einhver
aðflutningsbrest, má benda á, að á
íslandi er nóg af fiski og ódýrt að
koma upp kornforðabúrum. Bú-
skapur okkar er einnig mjög háður
erlendum aðdráttum. Ekki gengur
að veija landbúnaðinn með þvi, að
hann sé nauðsynleg „atvinnubóta-
vinna". Við eðlhegar aðstæður er
nóg að gera við arðvænleg störf.
Bættar samgöngur hafa dregið úr
mikhvægi samfellds byggðanets.
Mestu skiptir, að fólki liði þokka-
lega, hvar sem það býr.
Innflutningsfrelsi
er prófsteinninn
Sjálfsagt væri að hafa talsverðan
aðlögunartíma, verði mestur hefð-
bundinn búskapur iagður af.
Styrkja þyrfti bændur th að leita á
önnur mið. Um gjaldeyrisspamað
er það að segja, að þjóðarbúið
mundi í hehd stórgræða á frjálsum
innflutningi. Fjármununum yrði
varið í annað, sem ætti að vera
arðvænlegra fyrir þjóðarbúið og
spara og skapa gjaldeyri.
Markús segir, að aðlögunarvand-
inn í landbúnaði beri vitaskuld
ekki vott um dugleysi bænda frem-
ur en eldgosið í Heimaey hafi sann-
að ómennsku Vestmannaeyinga.
Beztu menn geta orðið undir fram-
föram rétt eins og þeir geta lent
undir hrauni. Óhkt því, sem var í
Vestmannaeyjum, felst landbúnað-
arvandinn ekki í því, að landsmenn
sitji eftir með samanlagt tap.
Lausnin er hins vegar ekki að
banna framfarir.
Fijáls innflutningur er, þegar
öhu er á botninn hvolft, eðlhegt
lokapróf fyrir hveija atvinnugrein,
eftir hæfilega aðlögun.
Landbúnaðurinn fehur á prófinu.
Haukur Helgason.