Dagblaðið Vísir - DV - 25.08.1993, Page 15

MIÐVIKUDAGUR 25. ÁGÚST 1993
15
„Kleinumálið" og
starfsskilyrðin
Undanfarna daga hefur töluvert
veriö fjallað um svokallað „kleinu-
mál“, eftir að úrskurðað var að ein-
staklingur heföi heimild til þess að
stunda matvælaframleiðslu í
heimahúsi, án þess að fyrir lægi
viðurkenning heilbrigðisyfirvalda.
Þetta mál hefur í margra augum
orðið að eins konar tákni um bar-
áttu einstaklingsins gegn „kerf-
inu“. Tilefni þessa greinarstúfs er
hins vegar að vekja athygli á öðr-
um þætti sem þetta mál hefur leitt
í ljós, sem sé þeim sem snýr að
mismunandi starfsskilyrðum sem
fyrirtæki búa við svo og þeirri iðn-
löggjöf sem í gildi er í landinu.
Raunveruleikinn sem blasir við
fyrirtækjum, sem reka starfsemi
sína í venjulegu iðnaðarhúsnæði,
er sá aö þeim er gert að uppfylla
hin tiltölulega ströngu ákvæði laga
um hollustuhætti og heilbrigðiseft-
irlit og ákvæði heilbrigðisreglu-
gerðar. Mörgum flnnast ákvæði
þessi óþarflega ströng, þ.e.a.s. áð
þau leggi óþarflega þungar byrðar
á atvinnureksturinn. Það hggur
a.m.k. ljóst fyrir að kostnaður við
að uppfylla þessi skilyrði er veru-
lega stór útgjaldaliður hjá mörgum
fyrirtækjum. Reglur þessar eru
engu að síður staðreynd og hafa
fyrirtæki upp til hópa reynt að
fylgja þeim.
Tvískinnungur kerfisins
Afleiðing þess úrskurðar sem nú
liggur fyrir í „kleinumálinu“ verð-
ur að öllum líkindum sú að í eld-
húsum og innréttuðum bílskúrum
vítt og breitt um landið verður haf-
ist handa við framleiðslu á matvæl-
um margs konar og skákað í því
skjóli að um heimilisiðnað sé að
ræða. Framleiðslan verður síðan
boðin neytendum til kaups í versl-
unum, veitingahúsum og hugsan-
lega víðar.
Starfsemi þessi þarf ekki að upp-
fylla nein þau skilyrði sem heil-
brigðisyflrvöld setja fyrirtækjum í
matvælaframleiðslu og getur hún
því farið fram án nokkurs eftirlits
KjaUaiinn
Haraldur Sumarliðason
forseti Landssambands
iðnaðarmanna
af hálfu heilbrigðisyflrvalda. Á
markaði verður því matvara frá
tvenns konar framleiðendum.
Annars vegar eru þeir sem verða
að uppfylla kröfur heilbrigðisyfir-
valda. Hins vegar eru matvæla-
framleiðendur sem eru undan-
þegnir lögum og reglum um holl-
ustuhætti og heilbrigðiseftirlit.
Nú kann mönnum að virðast að
starfsemi nokkurra einstaklinga,
sem fram fer í heimahúsum, skipti
hefðbundinn atvinnurekstur í mat-
vælaframleiöslu litlu máli. Það er
hins vegar staðreynd að starfsemi
sem þessi er mun umfangsmeiri en
menn grunar. Öll rök mæla og með
því að hún stóraukist eftir síðustu
tíðindi.
Fáránleiki málsins sýnir sig best
í því að umræddur úrskurður hef-
ur það í fór með sér að því minni
og ómerkilegri sem aöstaðan er til
matvælaframleiðslu, þeim mun
betur eru menn á vegi staddir tfl
að stunda samkeppni á markaði.
Fullkomin hreinlætisaöstaða
skerðir því að sama skapi sam-
keppnisstöðu fyrirtækja miöað við
að þetta sé framtíðin sem við blasir.
Eitt skal yfir alla ganga
Fjöldi spuminga vaknar í tengsl-
um við mál þetta. Hafa menn
gleymt því hvers vegna sett voru
lög um hollustuhætti og heilbrigð-
iseftirlit? Eða telja menn e.t.v. for-
sendur laganna brostnar? Eru ekki
í landinu lög sem krefjast iðnrétt-
inda hjá þeim sem stunda starfsemi
í löggiltri iðngrein? Eða hafa menn
líka gleymt því hvers vegna iðn-
löggjöfin var sett? Er hugsanlega
engin þörf lengur fyrir neins konar
kröfur til þeirra sem stunda iönaö-
arstarfsemi?
Ef ekki verður skjótlega leyst úr
þeim þverstæðum sem hér hefur
verið bent á er verið að styrkja í
sessi úreltar og ófaglegar aðstæður.
Með því að láta skeika að sköpuðu
er veriö aö snúa klukkunni við og
hætt er við aö skapast geti upp-
lausnarástand þar sem allir munu
tapa: iðnaðarmenn, þeir sem
stunda heimilisiðnaö og ekki síst
þeir sem skipta mestu máli: neyt-
endur.
Haraldur Sumarliðason
....starfsemi sem þessi er mun umfangsmeiri en menn grunar," segir Haraldur m.a. i greininni.
„Ef ekki verður skjótlega leyst úr þeim
þverstæðum sem hér hefur verið bent
á er verið að styrkja í sessi úreltar og
ófaglegar aðstæður.“
Forréttindakerfi leigubilstjóra
Sigfús Bjamason, formaður
Frama, félags leigubifreiðastjóra,
hefur átt erfitt með að sætta sig við
niðurstöðu mannréttindadómstóls
Evrópu. Gremja hins unga formanns,
sem greinilega veldur ekki hlutverki
sínu, hefur brotist út með þeim hætti
að hann hefur enn og aftur veist að
mér í fjölmiðlum, nú síðast í DV
fimmtudaginn 5. ágúst sl. í grein
sinni kemst formaðurinn að þeirri
niðurstöðu að dómurinn hljóti að
vera mér mikil vonbrigði því að dóm-
stóllinn viðurkenni takmörkun á
fjölda leigubifreiða á íslandi.
Fagnaðarefni
Ég get fullvissað formann Frama
um að dómurinn er mér mikið
fagnaðarefni og í dómnum felst
engin viðurkenning á takmörkuð-
un á flölda leigubíla á íslandi. Það
er mun líklegra að dómaramir telji
takmörkunina ekki þjóna sjónar-
miðum almenningsheilla.
Aðalatriðið er það að dómstóllinn
íjallaði að þessu sinni á engan hátt
um það hvort lög um leigubifreiðar
fælu í sér brot á atvinnufrelsi. Ég
fagna því hins vegar að Sigfús skuli
opna fyrir umræðu um afnám tak-
mörkunar á fjölda leigubifreiða,
sérstaklega kemur þetta á hentug-
um tíma vegna þátttöku okkar í
EES. En nauðsynlegt er að ný laga-
setning taki mið af því.
KjáUarinn
Sigurður Á.
Sigurjónsson
stöðvarstjóri
Eins kalla ný samkeppnislög á
íslandi á afnám einokunar. Þá seg-
ir í stjómarskrá íslenska lýðveldis-
ins að ekki megi leggja hömlur á
atvinnufrelsi manna nema al-
mennaheill krefjist þess enda þurfi
lagaboð til.
Svíar afléttu einokuninni
Við setningu nýrra laga er nauð-
synlegt að svara þeirri spurningu
hver almennaheill liggi að baki
ríkjandi kerfi, þau em ekki til stað-
ar. Eins væri fróðlegt að vita hvers
vegna Svíar afléttu einokun á
leigubílaakstri, hvaða rök voru þar
að baki og hvort þau hin sömu rök
séu ekki til staðar hér á íslandi.
Sænskir neytendur em mjög
ánægðir með þá breytingu sem orð-
in er á leigubílamálum í Svíþjóð,
sem hefur fært þeim betri þjónustu
og lægra verð. Formaðurinn hefur
tekið þá stefnu að endurtaka í sí-
fellu ósannindi hvað þetta atriði
varðar. í von um að einhverjir trúi
orðum hans að lokum.
Sjúkt kerfi
Formaðurinn segir mig hafa farið
í málaferlin með ágóðasjónarmið
að leiðarljósi, sem er rangt. Ágóða-
sjónarmiðin eru öll hjá formanni
Frama, sem heldur dauðahaldi í
sjúkt forréttindakerfi sem leigubíl-
stjórar hafa búið við. Tvö síðustu
dæmin eru að á sama tíma og verið
var að setja vsk. á fjölmiðla, mennt-
un, ferðaþjónustu og fleira tókst
einni stétt að fá breytingu og losna
við fyrirhugaðan vsk. á sína þjón-
ustu, þ.e. leigubílstjórum.
Skýringin sem gefin var á þessu
er sú að ríkissjóðúr hefði engar
tekjur af að leggja vsk. á þjónustu
leigubíla. Þetta yrði aðeins til þess
aö niðurgreiða bifreiðar þessara
manna. Auðvitað voru þessi rök
aðeins yfirkiór í hagsmuna- og fyr-
irgreiðslupólitík, sem sést best á
því að á sama tíma var verið að
samþykkja önnur lög sem færa
leigubílstjórum 20 til 30% afslátt
af nýjum bílum.
Það er von að formaðurinn fari
offari til að viðhalda slíkum forrétt-
indum, á sama tíma og að allur al-
menningur býr við þrengri kjör en
áður. Á þannig tímum eiga slík for-
réttindi að heyra sögunni til, það
gerist best með afnámi einokunar
á leiguakstri.
Sigurður Á. Sigurjónsson
. á sama tíma og veriö var að setja
vsk. á fjölmiðla, menntun, ferðaþjón-
ustu og fleira tókst einni stétt að fá
breytingu og losna við fyrirhugaðan
vsk. á sínaþjónustu, þ.e. leigubílstjór-
,1VV1 «
Jónas Fr. Jónsson,
iögiræðingur Versl-
unarráðs.
Meðog
ámóti
Einkavæðing eftirlits-
stofnana
Engarheilagarkýr
„Þegar rætt
er um hvort
einkavæða
eigi ýmsar
eftirlitsstofn-
anir ber að
hafa í huga
hvert er
markmið
einkavæðing-
ar. Markmið
einkavæðing-
ar er að minnka umsyif ríkis-
valdsins, dreifa valdi og auka
skilvirkni og samkeppni, þannig
að opinbert fjármagn nýtist sem
best. í dag er talið aö atvinnulífið
þurfi að greiða um 2 milljarða í
ýmiss konar eftirlitsgjöld og ein-
staklingar þurfa einnig að greiða
sitt. Spurningin er hvort þessi
kostnaður þarf að vera svona
mikill og hvort einkarekstur og
samkeppni geti ekki lækkað
kostnaðinn og aukið framieiðni í
íslenskum fyrirtækjum. Þegar
rætt er um eftirlitsstofhanir
mega menn ekki vera fastir í þvi
farinu að einungis opinberir
embættismenn geti haft eftirlit
þvi það er engin ávísun á betra
eða hlutlausara eftirlit. Forskrift
eftirlitsins, þær kröfur sem gerð-
ar eru, liggja fyrir í lögum, reglu-
geröum eða stöölum. í atxknum
mæli ætti að afnema einkarétt
ríkisstofhana og veita aðilum,
sem uppfylltu faglegar kröfur,
heimild til að stunda þessa starf-
semi. Ef þessi aðilar myndu slá
slöku við myndu þeir fijótt missa
traust viðskiptavinanna. Spuni-
ingin um einkavæðingu snýst um
hugarfar; engar stofnanir eiga aö
vera heiiagar kýr.“
Óháð hags-
munum
Eftírlit með
atvinnu-
rekstri, hvort
sem það lýtur
að gæðum,
vöi’u og þjón-
ustu eða að-
búnaði og ör-
yggi á vinnu-
stöðumsvo og
eftirlit á öðr-
um sviðum
þar sem öryggi almennings er í
húfi á skiiyrðislaust aö vera í
höndum opinberra aðila sem eru
hlutlausir og meö öllu óháðir
hagsmunaaðilum og hafa ekki
fjárhagslegra hagsmuna að gæta.
Með þessu er á engan hátt verið
að segja aö gjaldtaka fyrir eftirlit
eigá ekki rétt á sér en það er allt
annað mál. Mergurinn málsins
er sá að það er út í hött að fara
að efha til samkeppni um ódýrt
vinnueftirlit og ég trúi því ekki
að þetta séu hugmyndir sem hin-
ir skynsamari menn á meðal
ráðamanna þjóðarinnar ljái eyra.
Talsmenn atvinnurekenda hafa
stundum látið á sér skilja að
einkavseðing á eftirliti með ör-
yggi og aðbúnaði sé líkleg til að
draga úr kostnaði. Staðreyndin
er sú að til eru aðskiljanleg lög
og reglur um aðbúnað og öryggi.
Auövitað kostar það sitt að fram-
fylgja reglunum en þær hafa ekki
verið gagnrýndar sem slikar
heldur framkvæmdin sjálf. En
tilkostnaður við eftirlit er aðal-
iega kominn til vegna þess að
ekki er farið efth' settum lögum
og reglum, ekki vegna eftirlitsins
sjálfs og þess vegna eru það hags
munir atvinnurekenda aö farið
sé efllr reglum i þessum efhum.“
Ögmundur Jónas-
son, formaöur
BSRB.