Dagblaðið Vísir - DV - 23.04.1994, Qupperneq 14

Dagblaðið Vísir - DV - 23.04.1994, Qupperneq 14
14 LAUGARDAGUR 23. APRÍL 1994 Otgáfufélag: FRJALS FJÖLMIÐLUN HF. Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EVJÖLFSSON Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON Ritstjórar: JÓNAS KRISTJANSSON og ELLERT B. SCHRAM Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÖLFUR P. STEINSSON Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLTI 11, blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI 14, 105 RVlK. SlMI (91)63 27 00 FAX: Auglýsingar: (91 )63 27 27 - aðrar deildir: (91 )63 29 99 GRÆN NÚMER: Auglýsingar: 99-6272 Áskrift: 99-6270 AKUREYRI: STRANDG. 25. SlMI: (96)25013. BLAÐAM.: (96)26613. FAX: (96)11605 Setning, umbrot, mynda- og plötugerð: PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF., ÞVERHOLTI 11 Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1400 kr. m/vsk. Verð í lausasölu virka daga 140 kr. m/vsk. - Helgarblað 180 kr. m/vsk. Neytendur með í ráðum Þegar bankastjórar og kaupmenn skrifuðu undir samning um bankakortamálið, var þriðji málsaðilinn hvergi sjáanlegur. Neytendur eða samtök þeirra voru ekki aðilar að samningnum eða undirbúningi hans. Varð- ar efni hans þó þann málsaðila ekki síður en hina tvo. Bankakortamálið snýst um, hvemig eigi að dreifa kostnaði og spamaði af nýju greiðsluformi í almennum viðskiptum. Niðurstaðan varð auðvitað, að sá aðili, sem ekki var við samningaborðið, skyldi bera mestan hluta kostnaðarins og fá alls engan hluta af spamaðinum. Samkeppnisstofnun hefur lýst þennan samning ógild- an og er það vel. Væntanlega verður kallað til Neytenda- samtakanna, þegar gerð verður önnur tilraun til að skipta kostnaði og spamaði af hinum nýju bankakortum, en bönkum ekki leyft að keyra þau áfram á undanþágu. Neytendur hafa aðgang að kortum, sem þeir bera lít- inn kostnað af, svo framarlega sem þeir forðast verzlan- ir, sem okra á korthöfum með svokölluðum staðgreiðslu- afslætti. Þetta em krítarkortin. Flestar neyzluvömverzl- anir okra ekki á notendum krítarkorta með þeim hætti. Neytendasamtökin mættu raunar veita neytendum betri fræðslu um, í hvaða búðum er sama verðgildi á kortum þeirra og á seðlum eða ávísunum. Þannig mætti bijóta niður óbeina gjaldtöku kaupmanna, sem í flestum tilvikum er hærri en sem nemur kostnaði þeirra. Ekki er sjáanleg nein ástæða fyrir handhafa krítar- korta að taka í staðinn upp notkun hinna nýju banka- korta í einhverjum hluta viðskipta sinna. Þeir þurfa að borga afgreiðslugjald af bankakortum, en ekki af krítar- kortum. Gjaldið er miðað við verð á ávísanaheftum. Fólk mun hins vegar smám saman neyðast til að taka upp bankakortin í stað ávísanahefta í þeim viðskiptum, þar sem það notaði áður ávísanir. Ennfremur má búast við, að bankamir hafi með sér samráð um að þrýsta al- menningi frá krítarkortum yfir í bankakort. Ólöglegur samningur bankastjóra og kaupmanna um bankakort er fyrirtaks dæmi um, að neytendur eru yfir- leitt aldrei spurðir neins hér á landi. Þeir eru til dæmis orðalaust látnir bera tólf milljarða kostnað á hveiju ári af verzlunaránauð ríkisvaldsins á sviði búvöru. Ef Alþingi stendur andspænis vah milh hagsmuna framleiðenda og neytenda, velur það undantekningar- laust hagsmuni framleiðenda. Þannig kemur ríkisvaldið einnig fram í fjölþjóðasamningum. Ahtaf eru gerðar kröf- ur fyrir hönd íslenzkra framleiðenda, en ekki neytenda. Neytendum kæmi bezt, ekki sízt á tímum lágra launa og skorts á vinnu, að hér á landi ríkti almennt innflutn- ings- og verzlunarfrelsi, lítið sem ekkert hindrað af völd- um skattheimtu. Alþingi og ríkisstjórn reyna hins vegar að takmarka þennan aðgang neytenda sem ahra mest. í þessu andrúmslofti fyrirhtningar á neytendum, sem gegnsýrir yfirstéttina á Alþingi og í ríkisstjórn, er við því að búast, að bankastjórar og kaupmenn telji sig ekki þurfa að kaha á fuhtrúa neytenda, þegar þeir semja um að láta neytendur kosta hagræðingu í bankakerfmu. Samkeppnisstofnun er sá armur ríkiskerfisins, sem helzt hefur það hlutverk að gæta hagsmuna neytenda gegn ofurvaldi sérhagsmuna af ýmsu tagi. Æskilegt er, að stofnunin sjái, hversu mikhvægt er, að neytendur fái fuha aðhd að samningum um hin nýju bankakort. Með óghdingu stofnunarinnar á samningi bankastjóra og kaupmanna hefur myndazt tækifæri th að taka þráð- inn upp á eðhlegan hátt, með aðhd fuhtrúa neytenda. Jónas Kristjánsson Buthelezi gefst upp fyrir de Klerk og Mandela Eini stjórnmálaforinginn í Suöur- Afríku sem haföi á valdi sínu að hindra að fyrstu almennu þing- kosningar í landinu yröu að fullu marktækar hefur tekið sinnaskipt- um. Viku fyrir fyrsta kjördag ákvað Mangosuthu Buthelezi að láta flokk sinn, Inkatha, bjóða fram. Þar með er endanlega hrunið bandalag hægrisinnaðra Búa og afrískra þjóðílokkaleiðtoga, sem höfðu sett sér að knýja fram frest- un kosninganna og skiptingu landsins í sjálfstjórnarsvæði eftir þjóðemum. Buthelezi er ættarhöfðingi meöal Súluþjóðflokksins og hefur um ára- bil barist um fylgi Súlúmanna við Afríska þjóðarráðið sem stefnir aö einingarríki án þjóöernagreining- ar. Hafa þúsundir manna fallið í erjum milh baráttusveita Inkatha og Þjóðarráðsins. Stjórnmálafræðingar í Suður- Afríku halda því fram aö einungis þriðjungur Súlúmanna fylgi In- katha að málum, einkum sveitafólk sem heldur fast við fomar ætt- flokksvenjur. Súlumenn í borgun- um og þeir sem menntun hafa hlot- ið fylgi flestir Þjóöarráðinu. Tregða Buthelezi til aö láta flokk sinn taka þátt í kosningunum er af mörgum rakin til aö honum sé vel ljóst að fjarri fari því að þorri Súlúmanna styðji Inkatha, eins og hann vill vera láta, og kæri sig ekki um að láta það koma í ljós við kjörborðið. En með því að ganga svo seint til kosningabaráttu getur Buthelezi kennt þeim aöstæðum um lélegan kosningaárangur. Annað rak hka á eftir Súluleið- toganum að bjóða fram. Þjóðflokk- ur hans hefur fram til þessa verið sviptur stjórnmálaréttindum eins og aðrir svertingjar og mörgum Súlúmönnum þótti súrt í broti að fá ekki að neyta kosningaréttar Erlend tíöindi Magnús Torfi Ólafsson loksins þegar hann fékkst. Loks kemur það til að Buthelezi hefur reynt aö láta líta svo út að hann sé að berjast fyrir málstað konungs Súlúmanna og bróöur- sonar síns, Goodwih Zwehthini. Konungur nýtur mikihar virðingar með þjóðflokknum og þess hefur gætt að honum gast ekki ahs kostar að hótunum Buthelezi að hindra framkvæmd kosninga á yflrráða- svæði þeirra með vopnavaldi. Það eina sem gengið var frá á úrslitafundi Buthelezi með Frede- rik W. de Klerk forseta og Nelson Mandela, foringja Þjóðarráðsins, var að staða konungs yrði óbreytt eftir kosningar. Kröfu Buthelezi um sjórnarskrárbreytingar var vísað til meðferðar væntanlegs þings, sem jafnghdir frávísun þvi enginn efast um að þjóðarráðið sigri í kosningunum. Kosningaspár gera ráð fyrir að Þjóðarráðið fái allt að 60% fylgi og Þjóðarflokkur de Klerks komi næstur með 13%. Kosningarnar standa frá þriðjudegi til fimmtu- dags í næstu viku. Á kjörskrá eru tæpar 23 mhljónir manna og hafa þrír fimmtu þeirra aldrei fyrr haft kosningarétt. Kosningaundirbún- ingur hefur því að miklu leyti snú- ist um að kenna væntanlegum kjósendum að greiða atkvæði. Fuhvíst þykir að Nelson Mandela verði kjörinn fyrsti forseti nýrrar Suður-Áfríku og de Klerk annar tveggja varaforseta hans. Þetta ger- ist fjórum árum eftir að sá síðar- nefndi ákvað að láta hinn fyrr- nefnda lausan eftir 27 ára fanga- vist. Síðan hefur stjómmálafrelsi ver- ið komið á og kynþáttaaðskhnaður afnuminn. Við tekur ríkisstjóm þar sem mismunandi stjómmála- öflum er tryggð hlutdehd, framan af að minnsta kosti, þótt Þjóðarráð- inu sé spáð meirihlutaaðstöðu. í kosningabaráttunni hefur de Klerk bent Búum, sem óttast al- ræði svertingja, á aö í nýju stjórn- arskránni séu skýr ákvæði um al- menn mannréttindi og settur verði á stofn stjórnlagadómstóll th að fylgja þeim fram. Náin samvinna de Klerks og Mandela er meginástæða th að sá árangur hefur náðst sem ætlunin er að staöfesta meö kosningunum í vikunni. Þeir reynast hafa reikn- að rétt þegar þeir töldu að But- helezi myndi sjá sig um hönd og slást í kosningalestina þegar hann sæi að skriður væri kominn á hana. Vopnaðir hópar ofstækisfullra Búa hafa enn í hótunum að þeir muni reyna að hleypa kosningun- um upp en þær heitingar eru ekki teknar jafn alvarlega og fyrir fáum vikum. Þessar sveitir fóru hrakför þegar þær reyndu að halda við völd bandamanni sínum í einu heima- landi svertingja og eftir að But- helezi sneri við blaðinu standa þær einangraðar. Stuðningsmaður Inkatha festir upp kosningaspjald með mynd af flokksforingjanum Buthelezi. Simamynd Reuter Skoðanir annarra Dauðarefsingin lengi lifi A „Líthl vafi' leikur á því að þingmenn í fulltrúa- dehdinni eru ákafir fylgismenn dauðarefsingar. í glæpafrumvarpinu, sem kom frá öldungadeildinni síðasthðið haust, náði dauðarefsingin til tuga glæpa. Dauðarefsingin mun ná til næstum sjötíu tegunda glæpa ef fmmvarpsdrög fulltrúadehdarinnar verða að lögum og allar líkur eru á að það gerist. Þrjár misheppnaðar tilraunir voru gerðar til að mhda dauðarefsingarákvæðin en fylgismenn dauðarefs- ingar voru þrisvar sinnum fleiri en hinir.“ Úr leiðara Washington Post 19. apríl. Tími ákvarðana „Sameinuðu þjóðirnar verða að gera það upp við sig hvort þær ætla aðeins að afhenda sveltandi íbúum Bosníu neyðarhjálp, halda friðinn meö takmörkuðu umboði eða skerast í leikinn og framfylgja vopna- hléinu og binda enda á blóðbaðið eins fljótt og auðið er. Bretar hafa tekið þátt í starfmu í tvö ár en nú verður að fara fram nákvæm könnun á því hveiju hersveitir SÞ hafa fengið áorkað í Bosníu.“ Úr leiðara Daily Express 18. april. Vanmáttur markaðarins „Hehsugæsla í Bandaríkjunum er fullkomið dæmi um vanmátt markaðarins. Stór hluti umfram- eyðslunnar fer í ónauðsynlegar aðgerðir, svo sem fegrunarlækninar. Stór hluti fer einnig í stjórnunar- kostnað vegna hehsutrygginga. Það eru meiri líkur á að markaðurinn auki skrifræöið en dragi úr þvi. Það virðist einmitt vera að gerast hér. Þremur árum eftir að umbætur hófust í hehbrigðiskerfinu hefur hjúkrunarfræðingum fækkaö um 20 þúsund en stjórnendum hefur fjölgað um 16 þúsund og skrif- stofufólki um 28 þúsund." Úr leiðara Independent on Sunday 17. apríl.

x

Dagblaðið Vísir - DV

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Dagblaðið Vísir - DV
https://timarit.is/publication/255

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.