Dagur - 09.12.1989, Blaðsíða 15

af erlendum vetfvangi
Laugardagur 9. desember 1989 - DAGUR - 15
l
Geta dýr forðast skyldleikaræktun?
Meðal villtra dýra er það yfirleitt
ekkert vandamál að komast hjá
skyldleikaræktun, enda þótt dýr
þekki sjaldnast nánustu ættingja
sína frá öðrum. En einstakling-
arnir dreifast frá hreiðrinu eða
búinu, er þeir komast á legg. Þeir
blandast einstaklingum annars
staðar að, og líkur á að þeir velji
sér ættingja fyrir maka verða
miklu minni en líkurnar á að
óskylt dýr verði fyrir valinu.
Þá er það svo, að mjög er mis-
jafnt hve dýr eru viðkvæm fyrir
skyldleikarækt. Þúsundir manna
um allan hnöttinn eiga hið
alkunna gæludýr, sem gullhamst-
ur nefnist.
Allir þessir dekurhamstrar eru
afkomendur aðeins sjö dýra. En
þrátt fyrir það, að allir heimsins
gullhamstrar séu þetta skyldir, þá
hafa ekki komið fram hjá þeim
nein merki skyldleikaræktunar.
Aftur á móti getur skyldleika-
ræktun orðið meiriháttar vanda-
mál hjá ýmsum dýrum, sem veru-
lega hefur fækkað vegna aðgerða
mannanna. Þau dýr, sem eftir
eru, lifa þá aðeins á mjög tak-
mörkuðum landssvæðum. Ein-
staklingarnir eru fáir og líkur fyr-
ir mökun ættingja mjög miklar.
Þessháttar skyldleikaræktun get-
ur haft í för með sér margvíslegar
aukaverkanir. Það dregur mjög
mikið úr frjósemi afkomcnd-
anna, meðfæddir sjúkdómar
verða algengari og vansköpuðum
einstaklingum fjölgar.
Meðfæddir líkamsgallar stafa af
galla í litningum fóstursins, en
þann galla hefur það fengið í arf
frá foreldrunum vegna gallaðra
litninga í kynfrumum þeirra.
Það eru mismunandi margir litn-
ingar í frumum hinna einstöku
dýrategunda. Litningarnar skipt-
ast í ákveðna tölu para. Annar
helmingur litningaparanna kem-
ur frá móðurinni, hinn helming-
urinn frá föðurnum.
Flestir hinna arfgengu galla eru
sagðir víkjandi, sem þýðir að
sjúkdóms eða vansköpunar verð-
ur því aðeins vart, að samá gall-
ann sé að finna í báðum litning-
um einhvers litningaparsins. Dýr,
sem aðeins hefur einn litning
gallaðan, sýnist heilbrigt, en
afkomendur þess erfa gallaða
litninginn.
Afkomendurnir verða líka aðeins
með einn gallaðan litning, en fari
svo að þeir maki sig saman eða
með öðru hvoru foreldranna, þá
fá sumir afkomendurnir gallaðan
litning frá hvoru foreldranna fyrir
sig. Og þá verða þeir sjúkir eða
vanskapaðir.
Kannski geta þeir ekki eðlað sig
og kannski lifa þeir heldur ekki
svo lengi, að til mökunar komi.
Afleiðingin verður sú, að það
dregur úr endurnýjunarhæfni
tegundarinnar.
Þegar stofninn minnkar verða
svo líkurnar á skyldleikaræktun
enn meiri, og þannig koll af kolli.
Þetta verður vítahringur, sem
dýrin geta því aðeins losnað úr,
að maðurinn komi til hjálpar
með ræktunarskipulagningu eða
„nýju blóði" annars staðar frá.
Við allt húsdýraeldi gæta menn
þess að jafnaði mjög vel, að ekki
komi til skyldleikaræktunar,
vegna þeirra óheppilegu auka-
verkana sem hér hefur verið
getið.
(Lars Thomas dýrafræöingur í lll. Viden-
skab 2/89. - Þ.J.)
Pandan er dæmi um dýr, sem er ■ hættu vegna skyldleikaræktunar af því
hvað stofninn telur orðið fáa einstaklinga. Tímgun þeirra gengur mjög illa
vegna arfgengs galla í sæði karldýranna.
H nœrð
til Spánar
íyrir
I9J hrónur*
Það er varla til sá íslendingur, sem ekki
gleðst yfir símtali að heiman þegar
hann er erlendis.
Þegar þú hringir til vina og œttingja
erlendis fœrðu án efa að heyra hvað
veðrið er gott þarna líti, veitingahúsin
frábœr og nœturlífið eldfjörugt. Mundu
bara hvað það getur verið áncegjulegt
fyrir þá að heyra hljóðið í gamla
landanum og nýjustu fiskisögurnar að
heiman.
Fjölskyldan getur skiþst á að tala og
fyrr en varir hafa allir ferðast til
útlanda á mun ódýrari hátt en með
þessum hefðbundnu leiðum.
Þá er ekki úr vegi að látaþað fylgja með
að það sé góður siður, þegar maður
ferðast út fyrir landsteinanna, að
hringja reglulega heim og láta vita af
sér.
• Miðað við3 mín. símtal. (Háð breytingum ág/aldskrá)
Dœtni um verð á símtölum til útlanda.
Verð á mín.
Norðurlöndin (að frátöldu Finnlandi) kr. 54
Finnland og Holiand kr. 59
Bretland kr. 65
Frakkland, Spánn og V.-Þýskaland kr. 65
Grikkland, ítalía og Sovétríkin kr. 85
Bandaríkin kr. 103
POSTUR OG SIMI
Við spörutn þér sporin
** Breytist samkvœmt gjaldskrá
§
o
u.
fc
o
o