Dagur - 13.03.1993, Blaðsíða 4

4 - DAGUR - Laugardagur 13. mars 1993
ÚTGEFANDI: DAGSPRENT HF.
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31, PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI,
SÍMI: 96-24222 • SÍMFAX: 96-27639
ÁSKRIFT KR. 1200 Á MÁNUÐI • UUSASÖLUVERÐ KR. 110
GRUNNVERÐ DÁLKSENTIMETRA 765 KR.
RITSTJÓRI: BRAGIV. BERGMANN (ÁBM.)
FRÉTTASTJÓRI: KRISTJÁN KRISTJÁNSSON
UMSJÓNARMAÐUR HELGARBLAÐS: STEFÁN SÆMUNDSSON
BLAÐAMENN: GEIR A. GUÐSTEINSSON, HALLDÓR ARINBJARNARSON,
(íþróttir), INGIBJÖRG MAGNÚSDÓTTIR (Húsavíkvs. 96-41585, fax 96-42285),
JÓHANN ÓLAFUR HALLDÓRSSON, ÓLI G. JÓHANNSSON,
ÓSKAR ÞÓR HALLDÓRSSON, SIGRÍÐUR ÞORGRÍMSDÓTTIR
(Sauöárkróki vs. 95-35960, fax 95-36130), STEFÁN SÆMUNDSSON,
ÞÓRÐUR INGIMARSSON. LJÓSMYNDARI: ROBYN ANNE REDMAN
PRÓFARKALESTUR: SVAVAR OTTESEN
ÚTLITSHÖNNUN: RÍKARÐUR B. JÓNASSON
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRÍMANN FRÍMANNSSON
DREIFINGARSTJÓRI: HAFDlS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR, HEIMASÍMI 25165
FRAMKVÆMDASTJÓRI: HÖRÐUR BLÖNDAL
PRENTVINNSLA: DAGSPRENT HF.
Eitt áfallið enn
Hér áður fyrr var gjarnan talað
um iðnaðarbæinn Akureyri.
Starfsemi margra iðnfyrirtækja
— bæði stórra og smárra stóð í
blóma og atvinnuleysi var að
mestu óþekkt um langan tíma.
En eins og flestum er kunnugt
um hafa margvísleg áföll dunið
yfir atvinnulíf bæjarbúa á
undanförnum árum. Mikill
samdráttur hefur orðið í iðn-
greinum, er áður báru hita og
þunga af atvinnusköpun í
bæjarfélaginu og framleiðslu
útflutningsverðmæta fyrir þjóð-
arbúið. Þar var ullar- og skinna-
iðnaðurinn fremstur þegar um
800 manns unnu að framleiðslu-
störfum á Gleráreyrum. Öflug-
ur skipaiðnaður og vélsmíði var
einnig til staðar og myndarlega
hefur verið staðið að ýmsum
matvælaiðnaði — bæði úr sjáv-
arfangi og einnig þeim afurðum
sem framleiddar eru í hinu
gjöfula landbúnaðarhéraði við
Eyjafjörð. í skjóh hinna stærri
framleiðslufyrirtækja þróaðist
síðan margvísleg atvinnustarf-
semi á sviði annars iðnaðar og
einnig þjónustu. Á þessum
árum var bærinn í blóma og
ferðamálafrömuðir kölluðu
Akureyri „bæ með brag“ í aug-
lýsingum sínum og áróðri til að
laða ferðamenn á slóðir öflugs
bæjarfélags, náttúrufegurðar
og fjölbreytts mannlífs.
Án efa má telja hrun ullar-
og skinnaiðnaðarins eitthvert
mesta áfall sem atvinnulífið á
Akureyri hefur orðið fyrir. Þótt
tekist hafi að endurvekja þessa
starfsemi eftir gjaldþrot Ála-
foss hf. leyfa markaðsaðstæður
aðeins lítinn hluta þeirra
umsvifa og framleiðslu er áður
fór fram. Þar starfar nú um eða
innan við þriðjungur þess fólks-
fjölda er hafði lífsviðurværi sitt
af þessum iðngreinum þegar
best lét. Skipaiðnaðurinn hefur
ekki síður átt í erfiðleikum.
Markaður fyrir skip er minni og
skipasmiðjur hér á landi hafa
orðið að berjast við niður-
greiddar skipasmíðar annarra
þjóða - einkum Norðmanna og
Pólverja. Matvælaiðnaðurinn
hefur einnig dregist saman.
Munar þar mestu um þann
mikla samdrátt er orðið hefur í
landbúnaði vegna þess að
offramleiðslu hefur fyrst og
fremst verið mætt með lög-
boðnum niðurskurði en minna
gert til að auka sókn landbún-
aðarvara á innlendum markaði.
Þótt sjávarútvegurinn hafi á
margan hátt staðið best að
vígi þá hafa áföllin einnig
höggvið skarð í raðir þeirra sem
byggt hafa verðmætasköpun
sína á gulli hafsins.
Ástæður þess að framan-
greindur þáttur atvinnusögu
Akureyrar er rifjaður upp nú
eru fréttir um að eitt af eldri og
grónari fyrirtækjum í bænum
hafi gefist upp. í 46 ár hefur K.
Jónsson & Co. hf. haldið uppi
öflugri atvinnustarfsemi við
framleiðslu á matvælum fyrir
innanlandsmarkað og einnig til
útflutnings. Á sama hátt og ull-
ar- og skinnaiðnaðurinn byggð-
ist starfsemi þessa fyrirtækis
að talsverðu leyti á útflutningi
til Sovétríkjanna sálugu. Eftir
fall þeirra og margvísleg
umbrot í austurvegi urðu
útflutningsmöguleikar til þess
heimshluta nánast að engu.
Þær ástæður ásamt lækkandi
útflutningsverði á Evrópu-
mörkuðum og vaxandi tilkostn-
aði hér innanlands urðu þessu
gróna framleiðslufyrirtæki á
Akureyri að falli. Hvað sem
framtíðin mun bera í skauti sér
varðandi rekstur niðursuðu-
verksmiðjunnar á Oddeyri
breytir það ekki þeirri stað-
reynd að þar sem um 200
manns störfuðu fyrir nokkrum
árum og um 70 manns að und-
anförnu fer nú engin starfsemi
fram. Gjaldþrot K. Jónssonar &
Co. hf. er því eitt áfallið enn í
atvinnusögu Akureyrar. ÞI
Hræringur
Stefón Þór Sæmundsson
Lausgírtar léttúðardrósir og
óheiðarlegir mykjudreifarar
Stundum fer maður vitlaust að
hlutunum. Fyrir nokkrum árum
fékk ég tvisvar með stuttu milli-
bili skemmd matvæli frá sama
framleiðanda. í stað þess að
hjóla í framleiðandann eða
verslunina, kvarta yfir gallaðri
vöru og krefjast endurgreiðslu
þá henti ég matnum, bölvaði
fyrirtækinu og hótaði í hljóði að
skipta aldrei við það framar.
Hótunin komst auðvitað aldrei
á réttan stað og forsvarsmenn
þessa norðlenska fyrirtækis vita
sjálfsagt ekki annað en að þeir
framleiði gæðavöru, þ.e. ef allir
gjöra slíkt hið sama og þegja
yfir gölluðum vörum (en reynd-
ar hef ég sterkan grun um að
margir neytendur hafi látið í sér
heyra í áranna rás).
Ég hef ekki staðið alveg við
loforðið um að kaupa ekki
framleiðsluvörur frá þessu fyrir-
tæki því ég er alltaf dálítið veik-
ur fyrir því að kaupa íslenskt og
kaupa norðlenskt. Þó hef ég
sneitt fram hjá þeirri tilteknu
vöru sem ég var óánægður með
en öðrum vöruflokkum hef ég
svo sem ekki þurft að kvarta
hástöfum yfir.
Maður má ekki láta bjóða sér
allt. Næst þegar ég verð fyrir
því að kaupa gallaða vöru ætla
ég að kvarta, annað hvort beint
við fyrirtækið eða senda Vil-
hjálm Inga í málið, Hróa hött
neytenda á Eyjafjarðarsvæðinu,
en ekki henda hundrað köllun-
um í ruslið og bölvar í hljóði.
Hrós tortryggilegt en
nöldur sjálfsagt
Gott og vel. Það þykir sjálfsagt
að kvarta ef maður er óánægður
og mér finnst ég gera rétt ef ég
kem óánægju minni á framfæri
við rétta aðila. En það eru víst
tvær hliðar eða fleiri á hverju
máli. Hvað ef neytendur eru
hæstánægðir með vörur eða
þjónustu? Eiga þeir að þegja yfir
því eins og hernaðarleyndar-
máli? Nei, það hlýtur að vera
sjálfsagt að geta þess sem vel er
gert en það er afar fátítt.
Ég get tekið sem dæmi að ég
hef verið afskaplega ánægður
með saltfisk frá tilteknum salt-
fiskverkanda við Eyjafjörð.
Þetta er algjört sælgæti. Ég gæti
vel komið þessari ánægju á
framfæri. Ef ég gerði það hér og
nefndi nafn fyrirtækisins myndi
ég sjálfsagt verða sakaður um
að vera á mála hjá fyrirtækinu
fyrst ég væri að auglýsa það. Ef
ég hringdi í lesendahorn blað-
anna sem „neytandi" eða „mat-
goggur“ og hrósaði fyrirtækinu
myndu lesendur verða fljótir að
afgreiða mig sem náfrænda
framkvæmdastjórans. Hrós er
nefnilega mjög tortryggilegt í
samfélagi íslendinga en nöldur
alveg sjálfsagt.
Með nefið á kafí í
óþverranum
Mörgum þykir stutt frá hrósi,
hóli og lofi yfir í skjall, smjaður
og fleðulæti og greina ekki
merkingarmuninn. Eins getur
líka verið erfitt að átta sig á því
hvaða merkingu menn leggja í
gagnrýni, aðfinnslur, nöldur,
kvabb og níð. Hið jákvæða get-
ur haft neikvæða merkingu í
huga sumra og öfugt. Það eru
engin lögmál eða skýr merking-
armörk sem segja okkur hvern-
ig við eigum að skilja hlutina og
þess vegna upplifa fáir sama
hlutinn eins.
Ég skal reyna að halda mig á
jörðinni og fara ekki út í neina
fílósófíu. Þessi pistill heitir
Hræringur vegna þess að ég
ætla að tína saman brot úr ýms-
um áttum en ekki halda mig við
sama efni pistilinn út í gegn.
Þetta hefur sjaldan tekist því
þegar ég er byrjaður á ein-
hverju revnist mér erfitt að
stoppa. O, já, eða bara o
tempora, o mores!
Hvað kvabb og nöldur snertir
þá höfum við blaðamenn ágæta
reynslu í þeim efnum, enda sitj-
um við daglangt við það að búa
til neikvæðar fréttir, reynum
hvað við getum til að draga
náungann niður í svaðið, ötum
fólk aur eftir mætti, erum alls
staðar með nefið á kafi í óþverr-
anum á nóttu sem degi, slítum
alla hluti úr samhengi og rang-
túlkum orð annarra eins og
okkur sýnist, förum ávalt of-
fari, hunsum almennt siðferði,
gefum skít í réttlæti og önum
fram í oflæti. Þess vegna eigum
við allt illt skilið.
Flokkun eftir stöðu
og stétt
Þessi raunsanna lýsing á hinum
týpíska blaðamanni hlýtur að
eiga við alla þá 444 fjölmiðla-
menn sem voru á félagaskrá
Blaðamannafélags íslands um
síðustu áramót. Það tíðkast hér
á landi að dæma fólk eftir starfi
og undan því getur enginn
vikist. Blaðamenn eru þannig
eins og að framan greinir óheið-
arlegir mykjudreifarar, tann-
læknar eru dæmdir sem sam-
viskulausir okrarar, lögmenn
væntanlega aiverstu skúrkar og
fjárglæframenn, bifvélavirkjar
aurasálir og skattsvindlarar,
trésmiðir siðblindir peninga-
menn sem eltast við svarta
vinnu út um allt en gera aldrei
við hurðina heima hjá sér, karl-
kyns hárgreiðslumeistarar og
ballettdansarar rammöfugir
fram í fingurgóma, sjómenn
drykkjurútar og slagsmálahund-
ar, rokktónlistarmenn kynóðir
eiturlyfjafíklar, kennarar verk-
fallssjúkar frekjudósir sem
mega þakka fyrir „sumarfríið",
flugfreyjur lausgirtar léttúðar-
drósir og þannig mætti lengi
telja.
Almannarómur er búinn að
kveða upp sinn stóra dóm. Ein-
staklingarnir eru flokkaðir eftir
stöðu og stétt og kynferðið
skiptir auðvitað öllu máli, eins
og merkingarmunurinn á gleði-
konu og gleðimanni sýnir
glöggt. Þessum dómi er erfitt að
áfrýja. En látið það ekki angra
ykkur, lesendur góðir. Innst
inni vitið þið það mun betur en
almannarómur hvern mann þið
hafið að geyma og þið látið stétt
og stöðu ekki villa ykkur sýn.
Það er enginn alvondur, ekki
einu sinni... Nei, sleppum því.