Dagblaðið Vísir - DV - 10.12.1994, Blaðsíða 16

16
LAUGARDAGUR 10. DESEMBER 1994
Sögnr af nýyrðum
Formgerð
Áriö 1960 skrifaöi ég ritdóm um
nýútkomna sænska bók, Nya vágar
inom sprákforskningen eftir Bertil
Malmberg. Ritdómurinn birtist í
máfræöitímaritinu íslenzkri
tungu. í þessum ritdómi minntist
ég á stefnu í málvísindum, sem í
sænsku bókinni var kölluð strukt-
uralism. Ég var í vandræðum, því
að ég þekkti ekkert íslenzkt heiti á
þessari stefnu og greip í þrenging-
um mínum til orðsins formstefna
(sbr. ísl. tunga II, 133). En mér féll
engan veginn þetta orð.
Það, sem angraði mig, var, að
mig vantaði orð yflr grundvallar-
hugtakið, sem nafn stefnunnar er
dregið af. Þetta orð er á ensku
structure og merkir í rauninni
„bygging". Ég vildi mynda orð yfir
það, sem væri kallað structure í
málvísindum. Þetta hugtak verður
ekki skýrt í stuttu máh, en með
nokkurri einföldun mætti segja, að
það táknaði formeiningar eða þætti
málsins (t.d. hljóð, orðeiningar
o.s.frv.) og samband þeirra. Struct-
uralism eða structural linguistics
er haft um kerfisbundna lýsingu á
þessum málþáttum og sambandi
þeirra. Ég man ekki nákvæmlega,
hvenær mér tókst að mynda orð,
sem mér féllu í geð, yfir structure
og structuralism, en það hefir í síð-
asta lagi verið 1964. Frá því ári á
ég miða, sem ég hefi skráð á mál-
fræðiheiti eftir mig. Á miðann hefi
ég m.a. skráð: formgerð = struct-
ure, formgerðarstefna = structur-
alism. Mér þykir líklegt, að ég hafi
myndað orðin nokkru fyrr, líklega
1963. Málfræðingar tóku þessi orö
fljótlega upp og nota þau enn.
Framan greind nýyrði breiddust
miklu meira út en mig haföi órað
fyrir, enda virðast orðin formgerð
og formgerðarstefna eiga erindi viö
miklu fleiri fræðigreinir en mál-
fræði. Ég-varð þess íljótt var að
bókmenntafræðingar tóku orðin
upp. í Orðabók Menningarsjóðs
(1983) er formgerðarstefna aðeins
tilgreint sem bókmenntafræðilegt
hugtak. Hins vegar er í bók Jakobs
Umsjón
Halldór Halldórsson
Benediktssonar, Hugtök og heiti í
bókmenntafræði, skilmerkilega
tekið fram, að formgerö og form-
gerðarstefna séu að uppruna mál-
vísindaleg hugtök (undir Strúktúr-
alismi). Sú bók kom út 1983.
En fleiri greinir hafa haft þörf
fyrir þessi orð, því að í Orðaskrá
úr uppeldis- og sálarfræði, sem gef-
in er út af íslenskri málnefnd 1986,
eru tilgreind orðin formgerð og
formgerðarstefna.
Vel má vera, að þessi orð séu
notuð í fleiri greinum hugvísinda.
Mér þótti t.d. skemmtilegt að sjá
orðið formgerð nýlega í listdómi
eftir Jón Ásgeirsson í Morgunblað-
inu. Ég fullyröi þó ekki, að orðið
sé almennt notað í tónfræði.
En tekið skal fram, að ég hefi
ekki séð orðið notað í raunvísind-
um.
ímarit fyrir alla
A NÆSTA SOLUSTAÐ
EÐA Í ÁSKRIFT í SÍMA
T11
Tilboð óskast I eftirtaldar bifreiðar og tæki sem verða til sýnis þriðjudaginn
13. desember 1994 kl. 13-16 í porti bak við skrifstofu vora að Borgartúni 7
og víðar.
1 stk. Volvo850GLEfólksbifreið (skemmdureftirumferðaróhapp)
1 stk. Toyota LandCruiser (skemmdureftirumferðaróhapp)
1 stk. Mitsubishi L-300 (skemmdureftirumferðaróhapp)
2stk. Toyota Corolla
4 stk. Subaru station 4x4
1 stk. Ford Explorer4x4
1 stk. Toyota LandCruiser4x4
3 stk. Nissan Patrol 4x4
1 stk. Nissan double cab 4x4
1 stk. Ford F-250pickupm/húsi4x4
1 stk. Daihatsu Feroza 4x4
1 stk. Mitsubishi L-200 pickup4x4
1 stk. UAX-452 4x4
1 stk. Lada Sport 4x4
3 stk. Mitsubishi L-300 Minibus 4x4
1 stk. Toyota HiAce4x4
1 stk. Ford Econoline
Til sýnis hjá Vegagerð ríkisins á ísafirði.
1 stk. snjófeykir Víking Pex 722 B
Til sýnis hjá Rarik á Egilsstöðum.
1 stk. Mitsubishi Pajero4x4
Til sýnis hjá Skógrækt ríkisins á Hallormsstað
1 stk. Lada station
1993
1988
1993
1987-90
1985-88
1991
1989
1985-87
1990
1982
1991
1990
1981
'1989
1988
1987
1987
1985
1984
1987
Tilboðin verða opnuð á skrifstofu vorri sama dag kl. 16.30-að viðstöddum
bjóðendum. Réttur er áskilinn til að hafna tilboðumsem ekki teljast viðunandi.
# RÍKISKAUP
Útboð s k i I a árangril
BORGARTÚNI 7, 105 REYKJAVÍK SÍMI 9I-26B44,
BRÉFASÍMI 9 1-626739
Krossgáta
LfíNQ
V/MUR
---
ST£!fT
r/R
xe/f/í
TAr/r/f)
MoÐ/R
/LL-
/uE/vr/
SK/O
ATT
TOLU
H/TARI

RAUS
Leyr
/sr
//V/LT>/
S/fíMfíS
Kvöi/D
M£5Sfí
£///// 5'
Tv/hlj.
S K sr
r/>r/.oU
p/ry/<K
£LV
FjfíLL-
SVfíRfíR
VOKVfi
IfíllKIL-
ST£//V
$MA
VSŒt
VSSA
UríéUR
GR/'oT
‘OSOVN
fí R
B
8
O
B
KO
in
I
fíULfí
Ufl
l<fíl)fíL* ■
/SP!SJ
TZ
/2
þVOTT
$rí/rmfl
ÞEFAR
HUÍUR
£/6U
'a/T/HM
kied
m
NUKLfíR
o$m/
HUríV/
Lfíá
KfíKfl
BfíSLfl
TÓ///V
BRRKRR
SlGLfí
FuGl.
HU//6R
RPfí
B£RA
Sfímfírí
RfíO
S'/rí
/3
HflPP
U'flL-
PRoTfl
23
PROF
V/Ð -
HORF
T/T/Ll
rílfíRR
AR
lo
KROPpfí
Sfímp.
10
LOFT
TLÚ.
GuríG
Arí
PLoríT
UR<—
STÚLk
flrí
/9
/TÐQ'flT
V/H6UIL
L'/T/LL
2 Q
Sl/T
Hlj'OL)
FÆR/
XH
LEGfluR
F/Zfl 'fl
TflLfl
RtíríD
ÖHRE/ríf)
STulV
/. P£RS-
rí/ÐUR
úfíríG
uRuvrí
/ (o
HP/5T
/ríGUR
V/íTúf
LOKKfl
DRfíUP
/7
UGG
E/ríS j,
umrí!
S£RHi ■
THfírífl
LOGurí
tv'/ -
5 T/G
LflUS
urí 6
5KOS/
5KRRPt
L/ERfl/
Sfímsr.
Bfíurí
/R
K/rvD
HELfí/
EríD.
htetta
fíQríú/
/
snm/iL
UKZJ/fl
JARN
BPfíuT
7/
QOD -
m'fíLms
rífíQu
LE/Ðfl
Bpak
£ r-
fíríD/
1%
u
VERSrí
fíp
ríjá'6
'OLÍK/P
/5
10
'8
/2
/3
15
~iö
77
~i%
7?
lo
15
H
22
23
77
~5
~ib
h. -i ar VO o CD 10 -4 > <0 W1 Oc Cí U. •'O 7) 7 4: 7 V- <*:
■ 7 <7 <0 > 7) QC V i<ac w 7 7
»0 V X 7 VD & <C <7 - o 4 R • • 4 7) Qc X 7
■ .o • Q: 'aJ 7 - • 4 • 7 .4; 7 -4 7
- > 7 7 oc X OC V- 4 <7 <«: V s; 7 <7
- • .o V!7 Uj \ 7 • h <7 7 7 S: >
UJ -O N X <7 7 4 vf) 7 7 4; v\
7 -4 \ > <7 4 •4 4) 7 f4 v\ ->
> — h QC Vs s: Q: O va 7 QC 7 7 7 \/
> V) Q 4 Va <0 '0 • 4) Ui o: 4: 7 (4
q: * \ •v. •4 4 • 7 V 4 V 7
•Nl Qc - 4 • oc •> •7 :o
• VT\ ÍC CQ • 4: